Rozmieszczenie ludności na Ziemi

Rozmieszczenie ludności na świecie jest nierównomierne i uzależnione od czynników przyrodniczych oraz pozaprzyrodniczych. Rozległe obszary kuli ziemskiej możliwe do zamieszkania oraz wykorzystania gospodarczego przez człowieka zwane są ekumeną. Przeciwieństwem są anekumena – obszary nienadające się do zasiedlenia i zagospodarowania przez człowieka ze względu na niesprzyjające warunki klimatyczne,bądź ukształtowanie terenu. Istnieją także obszary pośrednie– subekumena, przejściowo wykorzystywane i zamieszkane przez człowieka, na których prowadzi on głównie koczowniczy tryb życia (obszary półpustynne i suche stepy).
Na zaludnienie poszczególnych regionów świata mają wpływ następujące czynniki przyrodnicze: warunki klimatyczne, glebowe, wodne, odległość od mórz i oceanów, wysokość nad poziomem morza, rzeźba terenu i bogactwa naturalne. Z czynników pozaprzyrodniczych największe znaczenie mają: atrakcyjność systemu politycznego, poziom rozwoju gospodarczego i migracje.
Pomimo coraz większych możliwości adaptacyjnych człowieka do warunków środowiska przyrodniczego nadal istnieją czynniki naturalne ograniczające zasiedlenie niektórych regionów Ziemi.Zneutralizowanie ich niekorzystnego wpływu na człowieka,o ile często jest możliwe technologicznie, to najczęściej jest nieracjonalne z ekonomicznego punktu widzenia. Główne bariery zasiedlenia to:
• bariera termiczna (klimatyczna) – zbyt niskie lub wysokie temperatury wpływają negatywnie na organizm człowieka oraz ograniczają rozwój gospodarki (głównie rolnictwa);
• bariera świetlna – w obszarach okołobiegunowych występuje sezonowy niedobór światła, co ma niekorzystny wpływ na organizm człowieka (stany depresyjne) oraz na inne elementy środowiska: niska temperatura, uboga szata roślinna;
• bariera wodna – zbyt duże lub małe ilości wody również utrudniają zasiedlenie danego terenu;
• bariera wysokości – obszary górskie i położone wysoko n.p.m. wyżyny (np. Tybet, Altiplano w Boliwii), również ograniczają zaludnienie ze względu na spadki temperatur wraz z wysokością oraz zmniejszanie się ilości tlenu w powietrzu, a rzeźba terenów górskich utrudnia mechanizację rolnictwa, budownictwo i komunikację.

Analizując największe regiony koncentracji ludności na świecie,można wyróżnić trzy główne typy układów zaludnienia, powstałe w następstwie oddziaływania odpowiedniego splotu czynników społeczno-ekonomicznych i przyrodniczych:
1) Obszary związane z rozwojem rolnictwa – lokalizację i zasięg takich skupisk ludności wyznaczają głównie sprzyjające warunki do rozwoju rolnictwa. Przykładami takich skupisk ludności są głównie doliny i delty rzek, np. Nilu, Tygrysu i Eufratu, Gangesu, Mekongu, Huang-ho czy Nigru.
2) Obszary związane z rozwojem przemysłu – lokalizację i zasięg takich skupisk ludności wyznaczają głównie obszary występowania węgla kamiennego i rud żelaza wykorzystywanych w I rewolucji przemysłowej w XIX w. Przykładami takich dużych skupisk ludności są np.: Zagłębie Ruhry, Zagłębie Donieckie, Górny Śląsk, Środkowa Anglia.
3) Skupiska ludzkie w sąsiedztwie wybrzeży morskich– skupiska te najczęściej związane są z rozwojem transportumorskiego i handlu międzynarodowego oraz z lokalizacjąw portach zakładów przemysłowych przetwarzającychdostarczane surowce. Dodatkowymi czynnikami sprzyjającymikoncentracji ludności w strefie nadmorskiej są także: rybołówstwooraz funkcje rekreacyjne terenów nadmorskich. Tentyp koncentracji zaludnienia jest również charakterystycznydla obszarów byłych kolonii, np.: wschodnie wybrzeże USA, Brazylii czy pd.-wsch. wybrzeże Australii.