Czy Jan Kochanowski pozostał w "Trenach" renesansowym humanistą?

Odwołując się do założeń renesansowego świata,i do bolesnych przeżyć Jana Kochanowskiego, związanych z utratą swej ukochanej córeczki Urszulki.Które to też były inspiracją do stworzenia „Trenów”, dzieła o funeralnym brzmieniu, na wzór starożytnego epicedium.Zastanawiającym staje się możność, bycia wiernym zasadom, renesansowego humanisty.Postaram się udowodnić ,że mistrz z Czarnolasu,pozostał wierny owym zasadom,pomimo zwątpień przeplatających się w środkowej części „Trenów”.

Zanim przejdę do sedna tematu,dla łatwiejszego zrozumienia go,chcę w krótkich słowach przybliżyć główne nurty renesansowej epoki.Kierowała się ona antropocentrycznym światopoglądem, według którego człowiek stanowi centrum i cel wszechświata.Dana epoka,stawiała sobie jako wzór starożytnych filozofów, w szczególności głoszących stoickie i epikurejskie poglądy.Sztandarowym hasłem,odzwierciedlającym całość założeń renesansu,stał się cytat z komedii Terencjusza „Człowiekiem jestem i nic,co ludzkie nie jest mi obce”.A także sentencja „carpe diem”, pochodząca z poezji Horacego,pisarz ten i jego dzieła,były najbliższe twórczości Jana Kochanowskiego

Wracając do tematyki wyżej postawionej tezy,Jan z Czarnolasu stosując kompozycje zbliżoną do starożytnej liryki,epicedium(poświęcenie utworu osobie zmarłej).Świadczy o jego ciągłym przywiązaniu do nurtów humanistycznych. Zgodnie z tymi założeniami, pierwsza części cyklu chwali osobę zmarłą, przedstawianie jej,rozpatrywanie okoliczności śmierci.Część środkowa cyklu to opłakiwanie nad osobą zmarłą, przeradzające się u Kochanowskiego w ból i rozpacz, powodujące załamanie się,optymistycznego światopoglądu. Końcowe części tego cyklu to szukanie pocieszenia, kierujące do ostatecznego uspokojenia i pogodzenia się z losem. .Pisarz daje świadectwo,swej dojrzałości humanistycznej i kultury literackiej stosując szereg odwołań do mitologii i literatury starożytnej.Zauważalne w „Trenie I”

„ Wszytki płacze, wszytki łzy Heraklitowe

I lamenty, i skargi Symonidowe”

W treści „Trenów” została przedstawiona,pełna paleta wielce osobistych uczuć autora ,doznań i rozterek,pokładanych w swej zmarłej córce nadzieji na wielką pisarkę.,nazywając ją "Safo słowieńską".Jednocześnie chęci stworzenia z niej swej godnej następczyni.Także wyraziście ukazana Urszulka,pełna uroku i subtelności charakterystycznej dla tak młodego dziecka.Wnosi do życia rodzica radosny harmider,którego brak jest odczuwalny przy zapadającej ciszy.Poeta pisze o tym w „Trenie VIII”

"Teraz wszystko umilkło, szczere pustki w domu,

Nie masz zabawki, nie masz rozśmiać się nikomu,

Z każdego kąta żałość człowieka ujmuje,

A serce swej pociechy darmo upatruje".

Kryzys wiary w idee renesansu, następuje w momencie konfrontacji bólu po stracie dziecka, ze swoimi przekonaniami humanistycznymi.Ponieważ pisarz dostrzega, ruinę swego światopoglądu.Wcześniej uważając,iż posiadł mądrość stoicyzmu.Widoczne jest to w „Trenie IX”

"Terazem nagle z stopniów ostatnich zrzucony,

I między insze, jeden z wiela policzony".

Ale i ten kryzys zostaje zażegnany,w końcowej części cyklu dokładnie w „Trenie XIX”W którym to zgodnie z założeniami kompozycji epicedium,próbuje spojrzeć na los trzeźwo i pociesza się.Ukojenie przynosi mu sen w którym jego zmarła matka trzyma Urszulkę na rękach i koi ból słowami o szcześliwości dziecka i uniknięciu przykrości życia.Przypominając także o śmiertelności człowieka i jej nieuchronności.

"Śmiertelna jak i ty twoja dziewka była,

Póki jej zamierzony kres był, póty żyła".

Sądzę,że autor „Trenów” Jan Kochanowski, był od poczętku do końca, wielkim renesansowym humanistą.Ponieważ cały ten cykl,jest opisem subtelności przeżywania,w którym są zawarte elementy filozoficzne.W myśl renesansowych nurtów i przekonań tamtej epoki.A w szczególności odwzorowuje słynny cytat rzymskiego pisarza Terencjusza.