Ochrona środowiska

I. PARKI NARODOWE
II. REZERWATY PRZYRODY
III. POMNIKI PRZYRODY
IV. OCHRONA GATUNKOWA
V. RÓŻNICA POMIĘDZY EKOLOGIĄ A OCHRONĄ ŚRODOWISKA

Park Narodowy

Obszar objęty kontrolą prawną, zachowany w stanie naturalnym lub niewiele zmieniony przez działalność gospodarczą człowieka, charakteryzujący się nieprzeciętnymi walorami naukowymi oraz wyjątkowymi walorami przyrodniczymi, krajobrazowymi. Społecznymi, kulturowymi i wychowawczymi, na którym ochronie podlegają wszystkie elementy przyrody.

Park Narodowy stanowi najwyższą formę ochrony przyrody. Powierzchnia parku nie może być mniejsza niż 1000 ha. W jego obrębie wydziela się obszary objęte ochroną ścisłą(wyłączone spod ingerencji człowieka), oraz częściową(prowadzi się tam gospodarkę, która ma na celu przywrócenie naturalnego stanu poprzez zabiegi pielęgnacyjne i hodowlane). Wokół parku wyznaczona zostaje otulina.

Celem Parku Narodowego jest:
a) poznanie i zachowanie całości systemów przyrodniczych danego obszaru, razem z warunkami jego funkcjonowania
b) odtworzenie zdegradowanych lub zupełnie zanikłych ogniw rodzimej przyrody
c) służenie badaniom naukowym
d) udostępnienie dla turystyki poznawczej oraz edukacji

W Polsce istnieją 22(wg stanu z 1 lipca 1996r.) Parki Narodowe (23, Mazurski jest projektowany) o łącznej powierzchni 2816 km2 i są to parki: Babiogórski, Biebrzański, Bieszczadzki, Borów Tucholskich, Drawieński, Gorczański, Stołowogórski(Gór Stołowych), Kampinoski, Karkonoski, Magurski, Narwiański, Ojcowski, Pieniński, Poleski, Roztoczański, Słowiński, Świętokrzyski, Tatrzański, Wielkopolski, Wigarski i Woliński.

Rezerwat przyrody

Obszar objęty prawną ochroną dla zachowania ekosystemów naturalnych, lub półnaturalnych, mających istotną wartość ze względów naukowych, przyrodniczych, kulturowych lub krajobrazowych.

Wyróżnia się rezerwaty:
- ścisłe -wykluczenie jakiejkolwiek ingerencji człowieka
- częściowe -dopuszczenie pewnych zabiegów gospodarczych

Dla zachowania półnaturalnej roślinności w rezerwatach przyrody wprowadza się zasady czynnej ochrony przyrody.

Ze względu na przedmiot ochrony wyróżnia się rezerwaty:
1. faunistyczne: - rybne
- ptasie
- innej zwierzyny
2. florystyczne - leśne
- torfowiskowe
- stepowe
- roślinności wodnej
- stanowiskowe
3. przyrody nieożywionej
- rezerwaty skalne i krajobrazowe
- rezerwaty różnorodne

Pierwszym rezerwatem na świecie był rezerwat cisowy w Wierzchlesie w Borach Tucholskich.
W Polsce jest ogółem 1072 rezerwatów przyrody (które zajmują powierzchnię 117367 ha), w tym 107 obiektów ochrony ścisłej ( o łącznej powierzchni 4692 ha).

Pomnik przyrody

Objęty ochroną prawną twór przyrody żywej (pomnik przyrody ożywionej), lub nieożywionej (pomnik przyrody nieożywionej), bądź ich zespoły charakteryzujące się niepowtarzalnymi wartościami naukowymi, krajobrazowymi, historyczno-pamiątkowymi, kulturowymi lub estetycznymi.

Do pomników przyrody zalicza się m. in. okazałe , zabytkowe drzewa i uch skupiska, parki, aleje, głazy narzutowe, ciekawe formy skalne, jaskinie, źródła, wywierzyska i wodospady.
W Polsce istnieje obecnie 23529 pomników przyrody (wg stanu z 31 grudnia 1994 r.).

Przykłady pomników przyrody:
- głazy narzutowe - Głazowisko Bachanowskie na Pojezierzu Suwalskim
- formy skalne - Maczuga Herkulesa w Ojcowskim Parku Narodowym
- jeziora - Jezioro Łebsko w Słowińskim Parku Narodowym, oddzielone od morza pasmem wydm
- jaskinie - Wierzchowska w Dolinkach podkrakowskich
- drzewa - Dąb Bartek

Ochrona gatunkowa

Ochrona przyrody, która na podstawie odpowiednich przepisów prawnych zmierza do zapewnienia trwałego zachowania gatunków roślin i zwierząt, występujących w przyrodzie w stanie dzikim.
Ochroną gatunkową obejmowane są gatunki rzadkie ( andemity, relikty), zagrożone wyginięciem w wyniku zmian środowiska, spowodowanych działalnością człowieka (lub wyniszczeniem bezpośrednio przez niego samego), odgrywające ważną rolę w funkcjonowaniu ekosystemów, a wykazujące tendencję zmniejszania się ich liczebności, szczególnie cenne dla nauki, a także znajdujące się na granicy swojego zasięgu.

W odniesieniu do objętych ochroną gatunkową zwierząt zabrania się:
- zabijania, preparowania, płoszenia, odłowu i przetrzymywania w niewoli
- umyślnego niszczenia ich gniazd, nor legowisk i żeremi
- niszczenia jaj, osobników młodocianych i innych form rozwojowych (kijanek, larw, poczwarek i piskląt)
- fotografowania i filmowania w okresie rozrodu i wychowu młodych w ich ostojach i miejscach rozrodu
- wszelkich form handlu żywymi lub martwymi osobnikami
- wywożenia lub wwożenia przez granice kraju

W stosunku do roślin znajdujących się pod ochroną ścisłą obowiązuje zakaz umyślnego niszczenia, zrywania, ścinania oraz pozyskiwania z miejsc ich naturalnego występowania, a także handlu, przenoszenia i wywożenia za granicę zarówno w stanie świeżym jak i suszonym.
W przypadku roślin objętych ochroną częściową możliwe jest ich pozyskanie w określonych ilościach i miejscach m.in. dla celów leczniczych i gospodarczych.

Organem nadającym status prawny ochrony gatunkowej jest Minister Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa w porozumieniu z Ministrem Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej.
W skali globalnej ochroną gatunkową zajmuje się Stała Komisja d.s. Ginących Roślin i Zwierząt.

Różnica między ekologią a ochroną środowiska

Ekologia to dziedzina nauk przyrodniczych, badająca wzajemne stosunki pomiędzy organizmami żywymi (biocenoza), a otaczającym je światem zewnętrznym (biotopem) .

Ekologia dzieli się na
1. autekologię - nauka o wymaganiach poszczególnych organizmów względem czynników ekologicznych ( klimat, temperatura, wilgotność, wiatr, właściwości powierzchni Ziemi, gleby)
2. synekologię- zajmującą się wzajemnymi relacjami pomiędzy grupami organizmów np. konkurencja, drapieżnictwo, pasożytnictwo, mutualizm, protokooperacja, komensalizm
3. ekologia ogólna
Cechą odróżniającą ją od innych nauk biologicznych jest zainteresowanie strukturą i funkcjonowaniem grup organizmów (populacje)
4. ekologia środowiska zajmuje się nauką o wzrastającym zagrożeniu środowiska życia człowieka.

Ochrona środowiska jest to natomiast działanie, zmierzające do ochrony elementów przyrodniczych (wód, powietrza, gleby), a także krajobrazu, znajdujących się zarówno w stanie naturalnym jak i zmienionym przez człowieka, celem zachowania lub przywrócenia równowagi przyrodniczej, niezbędnej dla egzystencji człowieka.
Ochrona środowiska powinna uwzględniać także wytwory pracy i kultury ludzkiej np. ochronę zabytków przed wpływami zanieczyszczeń atmosferycznych.
Zagadnienie ochrony środowiska zostało po raz pierwszy postawione w raporcie Sekretarza Generalnego ONZ
U. Thana „Człowiek i jego środowisko” z 26 maja 1969 r. Raport zainicjował międzynarodowe konferencje poświęcone temu zagadnieniu.

Główną różnicą między ekologią a ochroną środowiska jest to, że ekologia jest nauką o środowisku i jego ochronie, a ochrona środowiska to działanie wykonywane na jej podstawie.

Głównymi organizacjami, łączącymi swoje działania w celu ochrony środowiska są:
- WHO (Światowa Organizacja Zdrowia)
- FAO (Światowa Agencja do Spraw Wyżywienia i Rolnictwa)
- ILO ( Międzynarodowa Organizacja Pracy)
- UNESCO (Organizacja Narodów Zjednoczonych do Spraw Oświaty, Nauki i Kultury)
- UNICEF ( Międzynarodowy fundusz Pomocy Dzieciom)
Wszystkie organizacje są zrzeszone w Organizacji Narodów Zjednoczonych.

Otulina – strefa ochronna, wydzielony obszar ochronny wokół szczególnie cennych obiektów przyrodniczych, spełniający rolę bufora przed szkodliwymi oddziaływaniami zewnętrznymi.