Asceza średniowieczna to doskonalenie się w cnocie poprzez surowy tryb życia, wyrzeczenie się ziemskich przyjemności, a nawet umartwianie ciała. Z greckiego askeiss oznacza ćwiczenie. Celem tej postawy, którą propagowali asceci, było oprócz doskonalenia w sobie cnoty i pobożnośći uzyskanie zbawienia i osiągnięcie świętości. Asceci wierzyli, ze po śmierci czeka ich wieczne szczęście. Świety Aleksy („Legenda o świętym Aleksym) jest przykładem typowego idealnego człowieka średniowiecznego odrzucającego świat materii dla Boga i wiecznego szczęścia w niebie.
W średniowieczu mamy dwa rodzaje ascetyzmu:
· wyrósł z tradycji wschodu – reprezentowany przez św. Aleksego
· wyrósł z tradycji zachodnio-europejskiej – reprezentowany przez św. Franciszka („Kwiatki świetego Franciszka”)
Podstawa wartości ascetyzmu, była żarliwa wiara w Boga. Święty Aleksy w dniu ślubu postanawia wyrzec się życia w bogactwie i dostatku, opuszcza żonę i odtąd żyje w surowej ascezie, czyli naśladownictwie Chrystusa, jednak inaczej to wygląda na przykładzie wyżej podanych świętych. Elementem charakterystycznym , który był wspólny dla nich obu, było porzucenie domu, rezygnacja z dobrobytu, ubóstwo oraz wyzbycie się wszelkich pragnień. Święty Aleksy wypełniał polecenia Ewangelii, uważał, ze cierpienia ciała miały doprowadzić do udoskonalenia duszy oraz, ze odrzucenie dóbr ziemskich jest gwarancją zbawienia.