Różne oblicza heroizmu. Symbolika dwóch mogił w "Nad Niemnem" (E. Orzeszkowa)

W powieści Elizy Orzeszkowej "Nad Niemnem" występują dwie mogiły, które mają ogromne znaczenie w powieści. Są to: mogiła powstańców oraz mogiła Jana i Cecylii. Ważnym motywem akcji w powieści jest spór pomiędzy dworem Korczyńskich a zaściankiem Bohatyrowiczów. Wiele lat wcześniej te dwa miejsca były połączone silnymi więziami.
Jan i Cecylia byli parą, która pochodziła z różnych stanów społecznych. Cecylia była wysoko urodzoną szlachcianką i dla miłości do Jana postanowiła opuścić dom rodzinny i uciec z nim w nad niemieński las. Para osiedliła się w puszczy, gdzie nie było niczego, a ciężką i wytrwałą pracą wybudowali osadę i założyli rodzinę, co świadczy o heroizmie bohaterów. Gdy byli u kresu życia na ziemie zamieszkiwane przez Jana i Cecylię przyjechał król Zygmunt August, który za ciężką codzienną pracę oraz ich skromność postanowił nadać im nazwisko Bohatyrowicz od bohaterstwa. Mogiła Jana i Cecylii symbolizuje pozytywistyczna koncepcje patriotyzmu jako pracy na rzecz ojczyzny, a mezalians, który zaszedł miedzy nimi był przedstawieniem solidarności wyższych i niższych warstw społecznych. Chodzenie na grób tej pary oznaczało zapamiętanie tych ideałów i kierowanie się nimi.
Duga mogiła to mogiła powstańców, która przypomina o wspólnej walce o niepodległość. Brat Benedykta Andrzej Korczyński walczył razem z Jerzym Bohatyrowiczem w Powstaniu Styczniowym. Dzieje narodowego zrywu ukształtowały historię każdego z bohaterów powieści. Mogiła symbolizuje miejsce ostatniej, tragicznej bitwy; jest ona świadectwem walki w imię wolności ojczyzny. Zbiorowy grób przypomina o wydarzeniach z 1863 roku i przywraca obraz ludzi uczestniczących w walkach. Grób ten stał się też symbolem powszechnego solidaryzmu różnych warstw społecznych w walce o jeden cel. Mogiła jest symbolem heroizmu, walki i patriotyzmu. Chodzenie na tą mogiłę było kryterium oceny moralnej jako wyznacznik jego patriotyzmu - pamięci o poległych za ojczyznę członków rodziny.
Obie mogiły stanowiły dla mieszkańców rodzaj sacrum. Chodzenie na nie stanowiło o zachowaniu w pamięci ideałów, które one symbolizowały. Jednocześnie mogiły wyznaczały dwa oblicza obywatelskiego heroizmu: drogę nieustannej walki o wolność oraz drogę wytrwałej pracy dla dobra ogółu