Wspólna polityka rolna (WPR)

I jeszcze coś dla pasjonatów Unii Europejskiej i wszelakich programów z nią związanych. Konspekt pracy plus część materiałów (w tym częściowo z innych prac). Materiał może zostać wykorzystany na Akademii Leona Koźmińskiego w Warszawie (uwaga).

Temat: Wspólna polityka rolna w Polsce

Plan pracy

Wstęp
Rozdział I Pojęcie i główne założenia WPR
1.1Pojęcie wspólnej polityki rolnej
1.2Cele i założenia WPR
1.3Rozwój i reformy wspólnej polityki rolnej
Rozdział II Działania związane z WPR (Unia Europejska)
2.1 Przedstawienie działań w imię WPR
2.2 WPR w Unii Europejskiej
Rozdział III Realizacja przedsięwzięć WPR w Polsce
3.1 Polska a WPR
3.2 Przedstawienie działań realizowanych w Polsce
3.3 WPR a pomoc polskim rolnikom

Cel pracy

Cel główny: Przedstawienie przedsięwzięć WPR w Polsce
Cele szczegółowe:
1.Przedstawienie pojęcia wspólnej polityki rolnej
2.Wskazanie rozwoju przedsięwzięć związanych z WPR w Polsce i Unii Europejskiej
3.Wykazanie działań wynikających z idei WPR
4.Realizacja przedsięwzięć w Polsce

Zakres pracy

W niniejszej pracy skupiono się głównie na przedstawieniu idei wspólnej polityki rolnej, a więc przedsięwzięcia wspomagającego rozwój rolnictwa. Z chwilą wejścia Polski do UE dla Naszego Kraju „otworzyła się furtka” do dobrobytu. Niektóre regiony Polski wskutek zmian następujących po transformacji 89. Roku nie dzielił dystans ekonomiczny tak duży jak tzw. „ścianę wschodnią Polski”. Szczególnie słabo rozwinięte były tereny południowo – wschodniej Polski. Dzięki WPR rolnicy w Polsce zyskali na pewno wiele- o tym jest ta praca.

Hipotezy badawcze

Hipoteza główna: Polacy niepewnie odnoszą się do przedsięwzięć wynikających z Wspólnej Polityki Rolnej, jednak wraz z upływem czasu od wstąpienia do Unii Europejskiej, coraz chętniej i częściej rolnicy korzystają z różnych dopłat i innych korzyści.

Hipotezy szczegółowe:
1.Wspólna polityka rolna to przedsięwzięcie mające na celu integrację oraz wspomaganie rolników Wspólnoty Europejskiej.
2.WPR przejawia się głównie w finansowym wspieraniu, ale również na dokształcaniu rolników.
3.Pojęcie WPR zaczęło się rozwijać już w latach 50tych ubiegłego wieku.

Rozdział 1
Założenia, cele i zasady oraz funkcjonowanie Wspólnej Polityki Rolnej

1.1Założenia Wspólnej Polityki Rolnej
1.2Cele Wspólnej Polityki Rolnej
1.3Zasady Wspólnej Polityki Rolnej
1.4Podstawy prawne Wspólnej Polityki Rolnej

Rozdział 2
Instrumenty Wspólnej Polityki Rolnej

2.1 Wspólna Organizacja Rynków Rolnych
2.2 Polityka strukturalna w zakresie rolnictwa

Rozdział 1
Założenia, cele i zasady oraz funkcjonowanie Wspólnej Polityki Rolnej

1.1 Założenia Wspólnej Polityki Rolnej

Wspólna Polityka Rolna, (w skrócie WPR) wg ang. Common Agricultural Policy (w skrócie CAP) to mówiąc własnymi słowami, całościowe działania podejmowane przez Wspólnotę Europejską w sektorze rolnictwa dla osiągnięcia określonych celów, a w szczególności jest to podnoszenie produktywności rolnictwa przez wprowadzanie postępu technicznego, racjonalizacji produkcji i optymalnego zastosowania pewnych czynników produkcyjnych (tutaj mowa o sile roboczej), zapewnienie ludności rolniczej(rolnikom) odpowiedniego standardu życia poprzez powiększanie dochodu osób żyjących z rolnictwa, a dzięki temu zapewnienie zaopatrzenia w produkty rolne, umożliwienie konsumentom kupna produktów rolnych po rozsądnych cenach oraz ogólną poprawę i stabilizację rynku.
Polityka ta jest jedną z najważniejszych polityk wspólnotowych, którą cechuje (w przeciwieństwie do innych dziedzin gospodarki Unii Europejskiej) bardzo niski stopień liberalizacji, a przede wszystkim polityka interwencyjna Wspólnot na rynkach rolnych. „Początki Wspólnej Polityki Rolnej datuje się na lata 1962–1968. Wówczas była ona finansowana m.in. z Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej”1. Jednolita polityka wobec tego rolnictwa, nazwana została Wspólną Polityką Rolną i była jednym z głównych filarów integracji europejskiej. Jej główne cele i zasady znalazły się już w konstytuujących wspólnotę europejską Traktatach Rzymskich z 1957 roku. Taka Wspólna Polityka Rolna jest polityką dynamiczną, która szuka najlepszych, kompromisowych rozwiązań między potrzebami konsumentów europejskich a głównymi oczekiwaniami europejskich producentów rolnych. Polityka ta nigdy nie była i nie jest wolna od historycznych zawirowań, a jednak, rozpoczynając od planu Sicco Mansholta, poprzez reformy z lat 80, oraz reformę Mcsharry'ego, na ostatnich zmianach z Luksemburga kończąc, dość skutecznie rozwiązywała problemy wsi europejskiej. Takie historyczne rozszerzenia Unii Europejskiej wymagają od Wspólnej Polityki Rolnej i wspierającej ją polityki strukturalnej rozwiązywania coraz ważniejszych i poważniejszych problemów, dlatego oprócz wzrostu terytorium Unii Europejskiej, w większości składającego się z obszarów wiejskich, ogromnego wzrostu rynku konsumentów europejskich, dochodzą tutaj również w większej niż do tej pory skali uwarunkowania wynikające z globalizacji gospodarki, a w szczególności dyskusji toczących się na forum Światowej Organizacji Handlu (w skrócie WTO).
Podpisany wówczas przez nasz kraj Traktat Akcesyjny w znaczącym stopniu określił zasady Wspólnej Polityki Rolnej, do których przestrzegania zobowiązał się polski rząd. Wówczas wszystkie uwarunkowania tutaj w istotny sposób wpłynęły na możliwości kreowania narodowej polityki rolnej w najbliższych latach. Natomiast kontekst międzynarodowy i przyjęte przez Polskę zobowiązania nie zwolniły z obowiązku szukania rozwiązań, które byłyby dopuszczalne prawem międzynarodowym, „respektującym zasady solidarności europejskiej, ale które przede wszystkim odpowiadać będą polskiej racji stanu i oczekiwaniom polskiego społeczeństwa”2. Dostrzegane wówczas wyraźnie w ostatnich latach takie egoizmy narodowe w ramach Unii Europejskiej, których efektem były m. in. rozwiązania korzystne wszystkich już należących krajów Unii Europejskiej, nie pozostawiały złudzeń: „budując zjednoczoną Europę należy zadbać o interesy własnego kraju, a pozycja danego kraju w decydującej mierze zależy od jego determinacji i siły”. W tym kontekście też należy rozpatrywać tutaj planowane zmiany w europejskiej polityce wobec obszarów wiejskich i rolnictwa, oraz tam, gdzie jest to możliwe należy walczyć o korzystne dla Polski rozwiązania. Pojedynczy kraj jednak nie jest bez szans w argumentowaniu i forsowaniu swoich racji. Polska, która uznawana jest jako duży kraj rolniczy to może ona budować międzynarodową koalicję sojuszników dla swoich pomysłów, również aktywnie kreując przyszłą europejską politykę wiejską. Niezbędnym jednak warunkiem powodzenia jest jednak tutaj precyzyjne zdefiniowanie polskich oczekiwań wobec tej polityki, oraz określenie tzw. warunków brzegowych, posiadanie dokładnych, również obiektywnych danych, mogących być argumentami na poparcie naszych propozycji i kompetentna, uczciwa służba dyplomatyczna, realizująca na forum międzynarodowym głownie polskie cele strategiczne. Temu służyć powinien cały arsenał działań i narzędzi dyplomatycznych oraz lobbystycznych. Jednak również tutaj zaznaczyć, że możliwym wsparciem działań dyplomatycznych w uzyskiwaniu ważnych w dziedzinie rolnictwa i obszarów wiejskich celów na poziomie europejskim mogłyby być równie silne reprezentacje tudzież polskich organizacji rolniczych w rolniczych organizacjach europejskich, takich jak np. COPA-COGECA. Jednak wówczas dotychczasowa polska reprezentacja w europejskim lobby rolniczym ograniczona została do udziału tych związków zawodowych, gdzie dużą rolę pełnią Kółka Rolnicze, jest niestety wtedy rachityczna i dlatego w żadnym wypadku nie może służyć nam jako wsparcie działań dyplomatycznych. Reprezentacja taka powinna być wówczas odpolityczniona i oparta jedynie na merytorycznie silnych i kompetentnych Izbach Rolniczych oraz związkach branżowych. Tak prosto skonstruowana rolnicza reprezentacja w Europie byłaby wówczas wiarygodnym przedstawicielstwem polskich rolników, a także bardzo silnym sprzymierzeńcem dyplomatów w bojach o polskie interesy w Unii.

1.2Cele Wspólnej Polityki Rolnej

Do tych głównych celów tak skonstruowanej polityki zaliczyć należy: wzrost wydajności rolnictwa (widoczne poprzez jego unowocześnienie), zagwarantowanie ludności tam zatrudnionej odpowiedniego poziomu życia, zapewnienie im zaopatrzenia w artykuły rolne i zapewnieni poziomu cen, który byłby do przyjęcia dla konsumentów, a co za tym również idzie stabilizacja rynku w tym zakresie3. Poprzez takie prowadzenie odgórnej polityki państwa zrzekają się wówczas części swych uprawnień w zakresie polityki rolnej.
Europejska Wspólnota Gospodarcza została zobowiązana tutaj do prowadzenia Wspólnej Polityki Rolnej poprzez realizację tych wytyczonych w niej podstawowych celów. Do celów Wspólnej Polityki Rolnej zgodnie z art. 33 Traktatu Amsterdamskiego (dawniej: art. 39 Traktatu Rzymskiego) należy:
podniesienie wydajności takiej produkcji rolnej i jej wówczas racjonalny rozwój poprzez promocję wysokiego postępu technicznego oraz pełne wykorzystanie środków produkcji i siły roboczej
zagwarantowanie tutaj bezpieczeństwa dostaw żywności oraz ustalenie umiarkowanych cen odpowiednich dla konsumentów
zapewnienie odpowiednich dochodów i poziomu życia całej społeczności wiejskiej
stabilizacja rynku produktów rolnych.
Wspólny rynek rolny w ramach Unii Europejskiej obejmuje wówczas rolnictwo oraz handel produktami rolnymi, za które należy uznać: płody rolne i produkty wstępnie przetworzone (tzw. pierwszego przetworzenia) oraz niektóre produkty przekraczające stopień pierwszego przetworzenia np. mąkę ziemniaczaną. Wykaz tych produktów rolnych, które korzystają ze szczególnej ochrony w ramach Wspólnej Polityki Rolnej został sporządzony w formie Aneksu I do Traktatu Rzymskiego. Tutaj w odniesieniu do towarów nieznajdujących się w tym wykazie stosowane są postanowienia ogólne tego samego Traktatu. Podstawowym elementem tej nowej Wspólnej Polityki Rolnej jest wprowadzenie zasady „decouplingu”, czyli oddzielenia płatności bezpośrednich od produkcji rolnej. Własnymi słowami można to nazwać jako zastąpienie większości występujących dotychczas płatności bezpośrednich w różnych dziedzinach produkcji rolnej jedną wspólną płatnością przypisaną do powierzchni gospodarstwa. Zasada ta jest w swej istocie dla Polski bardzo korzystna, daje nam bowiem dla rolnika większą możliwość wyboru produkcji na rynek, uniezależniając w znacznym stopniu wybór produkcji od specyficznych dopłat. „Decoupling” zwiększa także orientację prorynkową i pozostawia rolnikom dużo większą swobodę w dostosowaniu wielkości i struktury produkcji do wymagań rosnącego rynku. Dopłaty powierzchniowe są tutaj prostsze w obsłudze administracyjnej i łatwiejsze dla rolnika na poziomie dokumentacji, niezbędnej dla ich uzyskania. Zasilają one finansowo nie tylko dla gospodarstwa większe, także zorientowane rynkowo, ale, oczywiście w mniejszym stopniu, także gospodarstwa małe, stanowiąc swego rodzaju jakąś "rentę socjalną"4. Taki kierunek myślenia ma również swoich przeciwników podkreślających tutaj nierozwojowy, a raczej socjalny ich charakter. Do tego czasu znalezienia tak realnych, dodatkowych lub alternatywnych źródeł dochodów dla rodzin rolniczych zamieszkujących w małych, nisko lub nietowarowych gospodarstwach (produkujących na samo zaopatrzenie) to wsparcie jest jednak bardzo korzystne. Należy wówczas dążyć do jego utrzymania, ewentualnie modyfikując jego wielkość w tych gospodarstwach największych. Niekorzystnym tutaj elementem obszarowych płatności bezpośrednich jest znacznie niższa ich wysokość w nowych krajach. „Wprowadzenie wówczas do nowej Wspólnej Polityki Rolnej zasady stopniowego dochodzenia do pełnych dopłat w krajach "dziesiątki", czyli "phasing-in"5, jest oczywistym złamaniem zasady solidarności europejskiej”. Wcześniejszy, negocjowany i zaakceptowany przez Polskę sposób wyliczania takiej wielkości dopłat powierzchniowych, oparty o tzw. plon referencyjny, który ze względów klimatyczno- glebowych jest w Polsce bardzo niski (przykładowo 3 tony zbóż z hektara, czyli przeszło dwukrotnie mniej niż we Francji czy Niemczech), już znacznie ograniczył tutaj wielkość pomocy finansowej dla polskich rolników. Dodatkowym aspektem jest rozłożenie w czasie na wiele lat dochodzenia do pełnych płatności, i tak znacznie niższych w Polsce niż w innych krajach Europy, dodatkowo bardzo mocno pogarsza konkurencyjność polskich gospodarstw w ramach Unii Europejskiej. Należy wówczas uczynić wszystko, żeby okres wyrównywania tych dopłat został maksymalnie skrócony.. Obniżenie tych cen interwencyjnych na masło i mleko w proszku ma być w części zrekompensowane rolnikom poprzez dodatkowe płatności bezpośrednie do mleka. Zdecydowanie pogorszy to wówczas konkurencyjność naszego sektora mlecznego. Utracone tutaj przychody polskich producentów mleka ze względu na zastosowany, bardziej niekorzystny dla nas mechanizm wprowadzania dodatkowych płatności bezpośrednich do mleka szacuje się w okresie 2004-2012 na 330 mln euro6.


1.3Zasady Wspólnej Polityki Rolnej

Podstawowymi zasadami Wspólnej Polityki Rolnej realizowanej przez państwa członkowskie Unii Europejskiej zostały ustanowione w Traktacie o utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej z dnia 25 marca 1957 roku, czyli w tzw. Traktacie Rzymskim. Państwa założycielskie w chwili tworzenia EWG dążyły wówczas do zapewnienia bezpieczeństwa żywnościowego obywatelom Wspólnoty oraz zwiększenia im dochodów rolniczych. Z uwagi na taką specyfikę produkcji rolnej, rolnictwo uznano za szczególną dziedzinę gospodarki. Regulacje takie dotyczące rynku rolnego wydzielono ze wspólnego rynku innych towarów i usług zapewniające mu system ochrony oparty tylko na działaniach interwencyjnych i protekcjonistycznych.
Wspólny europejski rynek rolny funkcjonuje tutaj w oparciu o następujące zasady:
1.Zasadę jedności rynku wewnętrznego w powiązaniu ze swobodnym obrotem towarowym i kapitałowym w ramach Wspólnoty, przy zniesieniu ceł wewnętrznych (od 1 sierpnia 1968) oraz innych barier handlowych np. kontyngentów towarowych. Rynek ten funkcjonuje tutaj więc na zasadzie równego traktowania towarów pochodzących z państw członkowskich Unii Europejskiej.
2.Zasadę tej wspólnej polityki zagranicznej w handlu tymi produktami rolnymi przy jednoczesnym preferowaniu produktów własnych. Tym produktom rolnym pochodzącym tutaj ze Wspólnoty przyznano pierwszeństwo nad produktami importowanymi z krajów trzecich.
3.Zasadę stosowania również jednolitych mechanizmów interwencji rolnej w odniesieniu do płodów i produktów rolnych, tutaj poprzez niwelowanie różnic w poziomie cen krajowych do poziomu dochodów rolniczych oraz ścisłej kontroli importu towarów spoza Wspólnoty. Wówczas, organy Wspólnoty otrzymały kompetencje do podejmowania decyzji w zakresie ustalania cen rolnych i stosowania innych instrumentów interwencji.
4.Solidarny równy współudział wszystkich państw członkowskich w finansowaniu Wspólnej Polityki Rolnej.
Niebezpiecznym i trudnym tutaj do wprowadzenia w Polsce elementem Wspólnej Polityki Rolnej jest przyjęta zasada wzajemnej zgodności, czyli "cross-compliance". Jej zasada polega na uzależnieniu otrzymywania płatności bezpośrednich od spełnienia przez gospodarstwo określonych wymagań w zakresie ochrony środowiska, bezpieczeństwa żywności oraz dobrostanu zwierząt. Wymagania takie będą wówczas wprowadzane sukcesywnie. Ustalono również, że przestrzeganie wymienionych warunków będzie sprawdzane w ramach tego nowego systemu kontroli administracyjnej. Oczywiście nie należy tutaj kwestionować konieczności przestrzegania przez gospodarstwa zasad ochrony środowiska, dbania przeważnie o zdrowie ludzi i zwierząt poprzez produkcję bezpiecznej żywności oraz utrzymanie zwierząt w czysto humanitarnych, odpowiadających wymaganiom poszczególnych gatunków warunkach. Jednak trzeba również wyraźnie stwierdzić, że spełnienie powyższych warunków ze względów ekonomicznych jest w polskich gospodarstwach bardzo trudne. Dostępne wówczas analizy ekonomiczne wskazują wyraźnie na znacznie niższy poziom zainwestowania polskich gospodarstw w stosunku do gospodarstw np. francuskich i konieczność tutaj poniesienia znacznych nakładów na inwestycje w gospodarstwach, które pozwoliłyby na nawiązanie konkurencji z gospodarstwami towarowymi "starej" Unii. Konieczne jest także utrzymanie w znacznym wymiarze krajowego środka wsparcia w postaci tych preferencyjnych kredytów inwestycyjnych na modernizację gospodarstw. Przyjęcie tego mechanizmu modulacji, czyli tutaj zmniejszenia kwot płatności bezpośrednich dla największych gospodarstw (otrzymujących one ponad 5 tyś. Euro rocznie płatności) i przesunięcie tych uzyskanych w ten sposób oszczędności na wsparcie II filaru Wspólnej Polityki Rolnej, czyli tutaj na rozwój obszarów wiejskich, w tej zasadzie jest dla Polski przeważnie korzystne7. Redukcja taka, bowiem nie będzie dotyczyła tutaj nowych krajów do czasu osiągnięcia przez niespodziewanego poziomu wsparcia sprzed ostatniego rozszerzenia. Wygospodarowane środki mają być wówczas redystrybuowane w tej części na zasadach kohezji, co byłoby dla Polski, ze względu na spełnianie kryteriów, czyli wsparcia wynikającego tutaj z niskich dochodów w poszczególnych regionach będzie również bardziej korzystne. Środki uzyskane tutaj z modulacji w zdecydowanej wówczas większości (co najmniej 80%) mają pozostać w kraju, w którym środki te zaoszczędzono, czyli jest to niekorzystny zapis, który wprost prowadzi nie do wyrównywania różnic regionalnych w całej, poszerzonej Europie, ale do przesuwania tylko tych środków wewnątrz bogatych krajów Unii Europejskiej do ich regionów relatywnie uboższych, choć i tak ich poziom zamożności jest znacznie większy niż w nowoprzyjętych krajach Europy Środkowowschodniej.