Władza
Pieniądz, który daje pozycję i siłę
Niektórym pieniądz daje siłę, władzę nad innymi, potęgę w środowisku. Ogromne połacie ziemi, znajdujące się w rękach magnatów, pałace, gromady służby, a nawet całe oddziały wojska decydują np. o potędze Radziwiłłów opisanych w Potopie Henryka Sienkiewicza. Ambicją królewiąt jest nawet sięgnięcie po koronę; niejednokrotnie wysługują się też oni obcym dworom i władcom, licząc na prywatne korzyści. Pieniądz daje też potęgę w mieszczańskim środowisku. Tak jest w przypadku łódzkich i...
Władza
rzecz. ż możliwość kierowania, zarządzania, rządzenia. instytucja kierująca jakimś sektorem w państwie. oddziaływanie na kogoś w sposób umożliwiający zapanowanie nad nim, moc. zdolność panowania nad poszczególnymi elementami ciała i umysłu. (w zn. 1.) Spodziewamy się, że trzech znanych przywódców wiodących partii będzie starało się sięgnąć po władzę (B. lp) przez wybory prezydenckie. Oczywiście, na tym etapie kampanii wszyscy kandydaci przyrzekają, że będą starali...
Ojciec rywalizujący z synem o władzę
Już mitologia utrwala motyw rywalizacji pomiędzy ojcem i synem. Rywalizują i walczą o władzę najpierw Kronos obalający Uranosa, potem buntujące się przeciw Kronosowi jego potomstwo na czele z Zeusem. Ów motyw znajdzie odzwierciedlenie w tekstach kultury naszych czasów. Wszak rywalizujący z Maciejem Boryną – bohaterem Chłopów Władysława Stanisława Reymonta – jego syn Antek także będzie chciał pozbawić ojca władzy, gospodarstwa, kobiety... W konfliktach tych obie strony mają zwykle rację:...
Między żądzą władzy a moralnością
Między żądzą władzy a moralnością – to częsty dylemat bohaterów tragedii Szekspira. Przeważnie, jak w postępowaniu Makbeta i jego żony czy polskiej Lady Makbet – Balladyny, zwycięża żądza władzy. Konsekwencją jest seria dalszych morderstw (dla tuszowania poprzednich i ugruntowywania władzy), strach, wyrzuty sumienia. Tych, którzy wybrali nieprawość, czeka jednak surowa kara (Makbet, Balladyna).
Zdrada samego siebie
Zdrada Zenona była zresztą czymś więcej niż zdradą małżeńską, w tytule powieści i licznych wypowiedziach bohaterów autorka sugeruje, że Ziembiewicz zdradził samego siebie, czego konsekwencją było przekroczenie granicy moralnej. Zenon wyrzekł się młodzieńczych poglądów. Zatwierdzał dodruku artykuły, niekoniecznie zgodne z jego poglądami, bo wywdzięczał się swym dobroczyńcom, którzy finansowali mu studia. Wreszcie doszło do tego, że on, człowiek wyznający w młodości poglądy raczej lewicowe,...
Dylematy inteligentów
Wiążą się z tym pewne dylematy: czy sprzeniewierzać się chłopskiej tradycji,jak nie być obcym w swoim środowisku? Drugi dylemat, nieeksponowany bezpośrednio po wojnie, to kwestia zaprzedania się komunistom. Czy iść na kompromis? Czy być konformistą? Czy może działać w opozycji? Fascynację inteligencji ideami komunistycznymi, jej „zarażenie” komunizmem i jego źródła analizują Czesław Miłosz w Zniewolonym umyśle , Aleksander Wat w pamiętniku mówionym Mój wiek oraz wielu innych pisarzy w...
Klaudiusz, Makbet, Balladyna...
Tyranami okazują się też bezprawnie sięgający po władzę bohaterowie Szekspirowscy– między innymi Klaudiusz z Hamleta i tytułowy bohater tragedii Makbet . Obaj prowadzą bezwzględną politykę zwalczania swych przeciwników. Klaudiusz, obłudnie uprzejmy wobec swego pasierba Hamleta, zorientowawszy się, że młodzieniec może odebrać mu władzę (ujawniając okoliczności śmierci poprzedniego króla, swego ojca), wysyła go do Anglii z tajnym listem, w którym prosi o zgładzenie przybranego syna, bo tego...
Egipscy kapłani i rzymscy niewolnicy
Przedstawieni np. w Faraonie Bolesława Prusa kapłani sprawują władzę nad społeczeństwem. Prowadzą badania, mają większą wiedzę, dzięki temu mogą np. manipulować ludem, przedstawiając susze czy zaćmienia słońca jako kary bogów (mając wiedzę z dziedziny meteorologii, mogą przewidywać takie zjawiska). A więc znów – kto ma wiedzę, ten ma władzę. Nie zawsze jednak: liczni niewolnicy rzymscy,na ogół rodem z Grecji, to artyści i uczeni zwykle mądrzejsi od swych panów, ale całkowicie od nich...
Wartości demokratyczne
Określenie wszystkich wartości demokratycznych jest o tyle trudnym zadaniem,że sposób ich doboru zawsze budził kontrowersje. Można jednak wyznaczyć te podstawowe, które posłużą jako punkt wyjścia do dyskusji na temat ich miejsca w systemie demokracji. Wartości demokratyczne wolność prawo do godnego i bezpiecznego życia, do myślenia, wiary i wyrażania własnych przekonań: prawo do aktywnego uczestniczenia w tworzeniu rządowych praw i instytucji bez strachu, przymusu...
Tango – symbolem władzy, zniewolenia i... kultury masowej
Nieco inną rolę odgrywa końcowy taniec (scena finałowa) w Tangu Sławomira Mrożka. Zwycięski cham, Edek, który zapanował nad całą rodziną, tańczy z wujem Eugeniuszem tango La Cumparsita . Jak to w tangu, jeden partner góruje nad drugim. Taniec ten jest symbolem zwycięstwa i władzy Edka nad całą rodziną, ale też władzy motłochu nad inteligencją. Również– symbolem kultury masowej, tango właśnie ją reprezentuje. A Edek też nie utożsamia się z żadnym innym nurtem kultury...
Ostatnia scena Tanga
Ostatnia scena sztuki Tango Sławomira Mrożka ukazuje zwycięstwo kultury masowej nad wysoką. Nie dzieło muzyki poważnej, nie eksperyment Stomila, lecz popularna melodia tanga La Cumparsita pojawia się w finale jako symbol zwycięstwa prymitywa Edka nad inteligentami. Tango jest też symbolem władzy Edka nad Eugeniuszem. Niewątpliwie woli on popularny taniec od jakiegoś innego, ambitniejszego przekazu kultury, który byłby dla niego niedostępny. Kultura tworzona dla Edka musi być prostacka jak...