profil

Centrolew i wybory brzeskie

poleca 87% 15 głosów

Po <przewrocie majowym> rozpoczął się w Polsce okres coraz ostrzejszej walki politycznej pomiędzy obozem sanacyjnym, zmierzającym do ugruntowania autorytarnego modelu państwa, a opozycją broniącą dotychczasowych zasad funkcjonowania struktur kraju.

Przeprowadzone 4 III 1928 roku wybory sejmowe, mimo dużej aktywności BBWR, nie zakończyły się zwycięstwem sanacji. Utworzony w ich wyniku Sejm miał wyraźny antypiłsudczykowski charakter, o czym świadczył fakt, iż jego marszałkiem został działacz PPS Ignacy Daszyński. Sugerowało to, że stosunki między Józefem Piłsudskim a władzą ustawodawczą nie będą kształtować się poprawnie. Już w lutym 1929 roku posłowie uchwalili wniosek o postawienie przed Trybunałem Stanu sanacyjnego ministra skarbu Gabriela Czechowicza za przekroczenia budżetowe. W obronie Czechowicza stanął sam Piłsudski, w bardzo ostry sposób atakując parlament (wywiad prasowy: „Dno oka albo wrażenia człowieka chorego z sesji budżetowej”). Wyrazem coraz intensywniejszej walki politycznej było też powołanie 14 IV 1929 roku nowego rządu z Kazimierzem Świtalskim na czele, określanego jako pierwszy tzw. rząd pułkowników. W odpowiedzi na ten krok sanacji, opozycja 14 IX 1929 roku doprowadziła do powstania bloku antypiłsudczykowskich partii centrowych i lewicowych– „Centrolewu” (PSL Piast, NPR, chadecja, PSL Wyzwolenie, PPS, Stronnictwo Chłopskie). Blok ten, zapowiadając, że tylko Sejm może być płaszczyzną walki politycznej, wzmocnił siłę opozycji antysanacyjnej. W atmosferze coraz ostrzejszych starć słownych między parlamentem a sanacją, prezydent Mościcki 29 VIII 1930 roku rozwiązał Sejm i Senat. Przedterminowe wybory wyznaczono na listopad tego roku. Nim do nich doszło, w nocy z 9 na 10 IX 1930 roku aresztowano 19 przywódców opozycji antysanacyjnej pod zarzutem wywoływania zamieszek i przygotowywania przejęcia władzy siłą (m.in. Norberta Barlickiego, Adama Ciołkosza, Stanisława Dubois, Józefa Putka, Wincentego Witosa, Kazimierza Popiela, Wojciecha Korfantego). Zatrzymanych przewieziono do twierdzy w Brześciu nad Bugiem. Z pewnością okoliczności i fakt aresztowania wybitnych polityków opozycyjnych (np. Witos był trzykrotnie premierem, a Korfanty – wicepremierem) wpłynęły na charakter kampanii przedwyborczej. Odbywała się ona w warunkach coraz większego nacisku politycznego, a jej przebieg daleki był od norm demokratycznych. Zastraszenie części wyborców i unieważnienie aż 482 tys. głosów – to tylko niektóre z przyczyn sukcesu BBWR w tych wyborach, które do historii przeszły jako tzw. „wybory brzeskie”. Sanacja uzyskała 55,6% miejsc w Sejmie i 67,6% w Senacie. Już po wyborach odbył się proces więźniów brzeskich. Toczył się on od 26 X 1931 roku do stycznia 1932 roku. Dubois, Ciołkosz, Putek otrzymali wyroki 3 lat pozbawienia wolności, inni niższe (W. Witos np. 1,5 roku więzienia). Niektórzy znaleźli się w więzieniu, inni wybrali emigrację, np. Wincenty Witos, Władysław Kiernik.

Warto pamiętać

Wyrok w procesie brzeskim nie zapadł jednomyślnie. Jeden z trzech sędziów( Stanisław Leszczyński) opowiedział się za uniewinnieniem oskarżonych. Sprawa toczyła się nawet przed Sądem Najwyższym, który w październiku 1933 roku zatwierdził ostatecznie wyrok.

Pojęcia

rząd pułkowników – nazwa nadana rządowi Kazimierza Świtalskiego, utworzonemu w 1929 roku, w okresie ostrej walki z opozycją antysanacyjną. Nazwa wywodziła się stąd, że premier i ministrowie należeli do kręgów wojskowych najbliższych Marszałkowi. Utworzenie rządu pułkowników było dowodem determinacji Piłsudskiego w rywalizacji z parlamentem

Literatura

K. Świtalski: Diariusz 1919-1935. Warszawa 1992.
B. Krzywobłocka: Chadecja 1918-1937. Warszawa 1974.

Daty

14 IX 1929 roku - utworzenie Centrolewu
9-10 IX 1930 roku - aresztowanie polityków opozycji antysanacyjnej
26 X 1931 roku - początek procesu brzeskiego

Oś czasu

1932 - przyznanie niepodległości Irakowi
1939 - zamach na Hitlera w Monachium

Podoba się? Tak Nie