Królowie średniowieczni

W literaturze średniowiecza znajdujemy liczne portrety dobrych władców. Król bywa często wcieleniem cech najdoskonalszego rycerza i władcy sprawiedliwego,walecznego i, oczywiście, w odróżnieniu od godnych pogardy pogan,chrześcijańskiego. Taki jest król Artur – bajeczny król Celtów, bohater legendo królu Arturze i rycerzach Okrągłego Stołu. Taki jest też król Marek – bohater cyklu arturiańskiego, postać znana z Dziejów Tristana i Izoldy: jest on władcą sprawiedliwym i litościwym. Choć oskarża żonę o zdradę i gotów jest wydać ją na śmierć, ostatecznie oddaje ją trędowatym. Gdy odnajduje w lesie Izoldę wraz z Tristanem, wzrusza się obrazem niewinnego snu kochanków przedzielonych mieczem i nie zabija ich. Pozostawia jedynie ślad swej obecności: pierścień na palcu Izoldy, zamienia też miecze, a na gałęzi wiesza rękawicę, aby chroniła parę od blasku słońca... Po śmierci kochanków pozwala na to, by krzak głogu łączył obie mogiły, nie każe go ścinać.
Władcą sprawiedliwym jest bohater Pieśni o Rolandzie– cesarz Karol Wielki, władca Francji, ucieleśnienie cech chrześcijańskiego króla. Przybywa pomóc Rolandowi, a gdy orientuje się, że jest już za późno, gromi wrogów, oddaje cześć zmarłym. Karze też zdrajcę Ganelona, przez którego zginął Roland.
Portret polskich władców średniowiecznych odnajdziemy w kronikach. Jako odważny i mężny sławiony jest przez Galla Anonima Bolesław Chrobry i książę Bolesław Krzywousty, za którego panowania kronikarz żyje. W kronice znajdujemy ewidentne przejawy panegiryzmu (wychwalania władcy i tworzenia wzorca osobowego– potężnego, mężnego chrześcijańskiego króla). W kronice Wincentego Kadłubka odnajdziemy natomiast portret władcy tyrana i okrutnika Bolesława Śmiałego, który podniósł rękę na biskupi majestat i wedle Kadłubka (co raczej nieprawdopodobne) osobiście poćwiartował biskupa przy ołtarzu. Poprzednik Kadłubka, Gall Anonim, wspomina o karze „obcięcia członków”, na którą władca skazał niepokornego biskupa.
Obraz króla epoki późnego średniowiecza przynoszą też Krzyżacy Henryka Sienkiewicza. Powieść ta pokazuje Jagiełłę jako władcę mężnego, który zwycięża zakon krzyżacki (słynna scena, w której Jagiełło przyjmuje od dumnych posłów krzyżackich dwa nagie miecze, by i ich użyć przeciw potędze Zakonu). W bitwie ginie wielki mistrz, a wojska polsko-litewskie ostatecznie rozgramiają Zakon na polach Grunwaldu.