Przyjaźń rycerzy

Wzorem przyjaźni są w literaturze antycznej bohaterowie Iliady Achilles i Patroklos (Patrokles) walczący razem pod Troją (Ilionem). Achilles, najsławniejszy w tej wojnie rycerz, syn króla Tesalii Peleusa i boginki Tetydy, wchodzi w konflikt z potężnym Agamemnonem, gdy naczelny wódz Greków zabiera mu brankę Bryzejdę. Urażony dumny Achilles odmawia dalszego udziału w walce, mimo przeprosin Agamemnona i obietnicy zwrotu kobiety. Wówczas przyjaciel Achillesa Patroklos (Patrokles) pożycza od niego budzącą przerażenie wśród Trojan zbroję i ginie pod murami w walce z Hektorem. Wtedy Achilles zapomina o osobistych urazach i powraca do walki, by pomścić śmierć towarzysza.Zabija w słynnym pojedynku sprawcę jego śmierci – Hektora.
W literaturze średniowiecza przykładem przyjaciół-rycerzy są hrabia Rolandi Oliwier, brat narzeczonej Rolanda – Ody (). To właśnie Oliwier namawia przyjaciela, by zadął w róg i wezwał posiłki, kiedy grozi im niebezpieczeństwo. Jednak hrabia wyżej ceni sobie honor rycerski niż życie i zdrowie własne i przyjaciela. Potem Oliwier karci go za brak rozwagi (spór ten rozstrzyga arcybiskup Turpin). I Oliwier, i Roland giną w wąwozie Roncesvalles (pierwszy Oliwier, który zresztą, nie rozpoznawszy Rolanda, uderza go w walce mieczem w hełm, nie czyniąc mu większej szkody).
W literaturze polskiej przykładem zaprzyjaźnionych rycerzy, którzy gotowi są nieść sobie pomoc w każdej sytuacji i razem dzielnie stają do walki, są Michał Wołodyjowski, Jan Skrzetuski i Longinus Podbipięta z Ogniem i mieczem Henryka Sienkiewicza. W kolejnych tomach Trylogii zaprzyjaźni się z Wołodyjowskim Kmicic, w Potopie jeszcze jego przeciwnik w pojedynku. Specyficznym przyjacielem Wołodyjowskiego jest też Zagłoba. Nie podziela on odwagi i waleczności pozostałych przyjaciół, jest tylko mocnym w gębie, wymarzonym kompanem wspólnych uczt i wojennych wypraw, podczas których raczej kryje się za plecami innych niż staje do walki (nadrabia to jednak opowieściami o swych wspaniałych czynach). Okaże się jednak nieoceniony w fortelach. Jego spryt pozwoli wywieźć zagrożoną Helenę w chłopięcym przebraniu. Zagłoba dzięki przebiegłości ocali też nie tylko własną skórę, ale i Skrzetuskiego, i Wołodyjowskiego, skazanych potajemnie na śmierć przez księcia Bogusława (upije dowódcę straży, Rocha Kowalskiego, i przekona go, że jest jego wujem). Wzorem przyjaciół są Ketling i Wołodyjowski. Wiele razem przeszli i w bitwach, i w życiu osobistym. Ketling zakochał się w ukochanej Wołodyjowskiego, Krzysi, co głęboko uraziło uczucia pana Michała. Przyjaciele jednak wybaczyli sobie urazy, Ketling ostatecznie ożenił się z Krzysią, a Wołodyjowski z jej przyjaciółką Basią.Jak na prawdziwych przyjaciół przystało, rycerze razem walczyli i zginęli w Kamieńcu Podolskim pod gruzami, wysadzając twierdzę wraz z wrogami. Ketling poświęcił się w ten sposób dla przybranej ojczyzny (z pochodzenia był Szkotem na stałe osiadłym w Polsce).
„Jeden za wszystkich, wszyscy za jednego” – to hasło przyświecało trzem muszkieterom, tytułowym bohaterom powieści Aleksandra Dumasa ojca. Atos, Portos i Aramis – muszkieterowie króla Ludwika XIII – byli gotowi skoczyć za sobą w ogień i wzajemnie ratowali się z rozmaitych opresji w pojedynkach, walkach i sprawach prywatnych. Dołączył też do nich później D’Artagnan – kolejny wierny druh i przyjaciel.Czterej muszkieterowie wspólnie bronili np. honoru królowej Anny Austriaczki– żony Ludwika, wbrew knowaniom kardynała Richelieu, razem też wydali wyrok na demoniczną zbrodniarkę Milady, dawną żonę Atosa.