Procesy urbanizacyjne na świecie. Wielkie miasta świata.

Termin urbanizacja posiada wiele znaczeń i może być różnie rozumianym. Ze względów demograficznych pojęcie urbanizacji określa stopień koncentracji ludności w mieście . Z osadniczego punktu widzenia termin urbanizacja określa:
? koncentrację funkcji miejskich;
? proces rozwoju już istniejących miast;
? stopień przekształcania osad miejskich w wiejskie;
? proces powstawania nowych miast;
? tworzenie się aglomeracji miejskich;
? przemiany na płaszczyźnie organizacji osiedli (rozprzestrzenianie się budownictwa wielokondygnacyjnego)
Urbanizacja rozumiana pod względem przemian społeczno-kulturowych przejawia się w rozpowszechnianiu się tzw. miejskiego stylu życia. Dziedzina geografii - geografia osadnictwa charakteryzuje dwa podstawowe rodzaje ludności: ludność wiejską i miejską. W wyniku postępującego rozwoju przemysłu fabrycznego, który umiejscawiał własna produkcja w miejscach eksploatacji surowców, pociągał za sobą konieczność zatrudniania znacznej liczby siły roboczej, którzy posiadali swe miejsca zamieszkania również w pobliżu miejsc zatrudnienia. Rozwój ekonomiczny pociągał za sobą proces podziału pracy i specjalizacji zawodowej. Wyspecjalizowanie jakiejś dziedziny produkcji wymagało wykorzystania ściśle określonej grupy surowców, a producenci tych surowców wymagali pozyskiwania ściśle określonych usług i towarów. Ponoszenie znacznych kosztów transportu przez producentów generowało skupienie się produkcji w określonych miejscach w przestrzeni blisko rynku zbytu. Najwięcej ludności zasiedlającej miasta milionowe zamieszkuje kraje rozwijające się a w szczególności w tej grupie wyróżniają się państwa Bliskiego Wschodu i Afryki Północnej, na drugim miejscu znajdują się kraje Azji Południowej. Pod względem procentowym największa liczba ludności mieszka w miastach w Ameryce Łacińskiej i krajach Bliskiego Wschodu oraz Afryki Północnej.
Proces gwałtownego wzrostu liczby ludności wielkich miast zwie się eksplozją metropolii albo rozwojem mega miast. Według szacunków w 2000 roku w Meksyku będzie mieszkało około 26 mln ludzi, w Sao Paulo - około 24 mln, a w Bombaju i w Kalkucie około 16mln mieszkańców.
? Zjawisko dzikiego osadnictwa - miasta z nieustannym napływem nowych rzesz potencjalnych mieszkańców, nie mają możliwości zapewnienia im domostw i mieszkań z jedynie podstawowym wyposażeniem i o najniższym standardzie. Dlatego nowopowstałe osiedla i bokowiska a właściwie baraki nie są wyposażone w nawet najprostsze urządzenia infrastrukturalne, takie jak sieć wodociągowa i kanalizacyjna. Ten typ osiedli zamieszkiwany jest przez około 40% meksykan, 35% mieszkańców Kalkuty i 25% mieszkańców Dżakarty.
? Nie objęta jakąkolwiek kontrolą imigracja ludności, której częstym zjawiskiem towarzyszącym jest powolny i opóźniony rozwój gospodarki, powodując wzrost stopy bezrobocia.
Proces urbanizacji na świecie przebiega różnie, a uzależniony jest przede wszystkim od poziomu rozwoju gospodarczego. W krajach słabo rozwiniętych wydzielić można trzy grupy:
Grupa I - kraje rozwinięte najsłabiej (Wietnam, Bangladesz, Pakistan, Nepal), w których obserwuje się dopiero początki procesu urbanizacji. Większość ludzi w tych państwach pracuje w rolnictwie, a migracja ze wsi do miast przebiega powoli. W miastach nie rozwijają się sektory gospodarki, które mogłyby stworzyć miejsca pracy, więc ludzie wolą pozostać tam gdzie mieszkają.
Grupa II - kraje będące obecnie w fazie suburbanizacji (Chiny, Indie, Filipiny). W państwach tych następuje gwałtowny rozwój miast, który powodowany jest migracją ze wsi do miast. Ludzie przybywający z przeludnionych wsi zamieszkują na peryferiach miasta tworząc slumsy - dzielnice nędzy.
Grupa III - państwa w których występuje tzw. urbanizacja pozorna (część krajów Ameryki Środkowej i Południowej). Obserwuje się w nich dynamiczny rozwój aglomeracji miejskich, a przede wszystkim stolic.
W państwach wysoko rozwiniętych (Japonia, Stany Zjednoczone, Wielka Brytania, Niemcy, Francja) migracja ze wsi do miast stopniowo się zmniejsza. W wielkich aglomeracjach nie ma szybkiego przyrostu ludności, a wielu dotychczasowych mieszkańców osiedla się w strefach podmiejskich, lub nawet peryferyjnych. Dzieje się tak za sprawą coraz większego zanieczyszczenia i zatłoczenia w obszarach miejskich oraz przenoszenia zakładów przemysłowych w obszary pozamiejskie.
Najbardziej zaludnione miasta świata(Według liczby ludności zamieszkałej w granicach administracyjnych miasta. Dane z roku 2005.)
Szanghaj
W 2000r według spisu powszechnego w regionie metropolitarnym mieszkało 16,738 mln. osób (wliczeni są także niestali mieszkańcy, których liczba wynosi 3,871 mln.). W porównaniu z 1990 jest to wzrost o 25,5%. 51,4% mieszkańców to mężczyźni, a 48,6% kobiety. Ponadto 12,2% ludności miało do 14. lat, 76,3% pomiędzy 15 a 64 latami, a 11,5% ludności było starszych od 65. lat. 5,4% populacji to analfabeci. W 2003 w samym mieście mieszkało 13,420 mln. osób. Jednakże należy do tego jeszcze wliczyć około 5 mln ludzi żyjących tu nielegalnie, oraz 4 mln tymczasowych lub wędrownych pracowników. Średnia długość życia w 2003 wynosiła 79,8 roku (77,78 lat dla mężczyzn i 81,81 lat dla kobiet). Źródła demograficzne ONZ szacują wielkość aglomeracji Szanghaju na 18,1 mln mieszkańców (2006).
Bombaj
Obszar metropolitalny Bombaju zamieszkuje około 19,7 mln osób (2006). Taka liczba ludności na bardzo małej powierzchni (4 355 km?) daje około 4 500 osób na km?. Na 100 mężczyzn przypada zaledwie 81,1 kobiety. Wynika to z faktu, że wielu mężczyzn, emigrujących do miasta z regionów wiejskich, pozostawia żony i dzieci w rodzinnej wsi.
Buenos Aires
Według ostatniego spisu powszechnego przeprowadzonego w listopadzie 2001 roku przez Narodowy Instytut Statystyki i Spisów Powszechnych, Buenos Aires zamieszkuje 2 776 138 mieszkańców, z czego 54,7% to kobiety, a 45,3% mężczyźni. Gęstość zaludnienia wynosi 13.679,6 osób/km2. Uważa się jednak, że w spisie tym popełniono błędy i w rzeczywistości w 2001 roku Buenos Aires zamieszkiwało 2 995 805 mieszkańców.
Moskwa
Wg oficjalnych statystyk Moskwa zaledwie przekroczyła 10 milionów mieszkańców. Nieoficjalne źródła głoszą jednak, że w Moskwie może żyć nawet 15 000 000 osób. Dokładna ocena jest bardzo trudna ze względu na dużą ilość nielegalnych imigrantów w mieście i korupcję panującą w administracji zajmującej się meldunkami. Zezwolenie na meldunek w Moskwie, jest w dalszym ciągu trudne do otrzymania legalną drogą, nawet dla obywateli Rosji, pomimo niezgodności ograniczeń w tym zakresie z konstytucją kraju. W 2007 w Moskwie zarejestrowanych było 1,26 miliona zagranicznych pracowników. Ocenia się jednak, że oprócz nich bez zezwolenia pracować może w mieście do 2 mln.osób nie posiadających obywatelstwa rosyjskiego.