Ekonomiczne uwarunkowania polityki społecznej

Współzależność polityki społecznej i gospodarczej.

Polityka społeczna bada skutki rozwoju gospodarczego. Celem jest poprawa warunków życia osobom słabym ekonomicznie.

Związki polityki społecznej z ekonomią przez:
- politykę pełnego zatrudnienia,
- systemy ubezpieczeń społecznych,
- politykę wzrostu gospodarczego.

Wspólne cele polityki gospodarczej:
- ochrona młodocianych pracowników,
- matek,
- czas pracy,
- urlopy,
- ochrona zdrowia,
- poprawa kwalifikacji.

Ekonomiści widzą wzrost szans życiowych wraz ze wzrostem zasobów. Socjologowie skupiają się na zwiększeniu dostępności do zasobów przez zwiększenie uprawnień. Sytuację społeczną zatem kształtuje współzależność między stanem zasobów, a możliwościami dostępu do nich.

Zasoby i uprawnienia.

Zasoby to dobra, usługi i infrastruktura z nimi związana.
Uprawnienia to status, pozycja socjalna i poziom dochodów. To bilety wstępu, które dają możliwość uczestnictwa w owocach wzrostu zasobów. Usunięcie ich powoduje koszty społeczne. Uprawnienia otwierają drzwi przed ich posiadaczami.
Rozwój praw socjalnych to postęp. Jeżeli towarzyszy temu wzrost zasobów jest to najlepszy stan społeczny.

Zmagania o dalszy rozwój uprawnień i zasobów nie powinny ustawać, ponieważ:

- tylko w najbogatszych krajach relacja zasobów i uprawnień ma charakter optymalny, jednak i tam jest potrzebna polityka socjalna,
- min 2/3 ludności żyje w niedorozwoju zasobów i uprawnień. Bywa, że w krajach wysoko rozwiniętych jest problem z długookresowym bezrobociem. Poza tym nie wiadomo, co przyniesie przyszłość.

Współzależność polityki gospodarczej i społecznej w krótkich i długich okresach czasu.

Celem produkcji jest spożycie, a spożyć można tyle, ile zostanie wyprodukowane.
Polityka społeczne interesuje się podziałem dochodu narodowego. Poziom życia zależy od poziomu produkcji. Ta zależność dotyczy krótkich okresów np. 1 rok. W takiej sytuacji polityka społeczna może być postrzegana jako efekt polityki gospodarczej.
W dłuższych okresach polityka społeczna traktowana jest jako siła sprawcza rozwoju. Wzrost dochodu narodowego w długich okresach zależy od obu polityk, bo część wydatków z polityki społecznej dotyczy promocji produktywności (np. szkoły). To inwestowanie w kapitał ludzki. Nadwyżka inwestycji w kapitał ludzki nad rzeczowy jest potrzebna do zrównoważonego wzrostu. Spadek tempa wzrostu inwestycji w kapitał ludzki poniżej tempa rozwoju ludności prowadzi do zagrożeń gospodarczych. Ten typ inwestycji pozwala krajom biedniejszym konkurować z bogatszymi w wyścigu do przyszłości i szybkiego dobrobytu.

O potrzebie polityki społecznej w warunkach gospodarki rynkowej.

Filarem ustroju jest wolność polityczna, gospodarka wolnorynkowa i bezpieczeństwo socjalne. Rynek nie załatwia wszystkich ludzkich problemów i roszczeń. Mechanizmy
rynkowe utrudniają solidarność, integrację sprzyjają wzrostowi zróżnicowań.

Właściwości gospodarki rynkowej.

Struktura decyzyjna jest zdecentralizowana (każdy sam decyduje co produkować, co kupować). To zapewnia wolność konsumentów i producentów.
Rynki ? 3 funkcje:
1. Informacyjna: wielkość popytu, podaży, ceny
2. Koordynacyjna: powiązanie popytu z podażą przez ceny
3. Sankcji finansowej: kontrola przez rynek.
Rynek spełnia te funkcje, gdy jest wolny oraz podmioty na nim działające, nie ma monopolu. To jest sterowanie gospodarki przez mechanizm rynkowy. Państwo powinno pilnować, by praca ludzka nie stała się towarem, bronić godności pracowników. To, co dzieje się na rynku podlega społecznym konwencjom, zwyczajom, nawykom oraz politycznie określonym regułom.

Na czym polega zawodność rynku.

Zawodność rynku pojawia się gdy sytuacje społeczne i problemy:
- nie są przez rynek postrzegane, więc nie mogą być rozwiązane
- prowadzą do rezultatów, które nie mogą być akceptowane.
Rynek rejestruje tylko potrzeby, za którymi stoi siła nabywcza. Są ludzie, którzy tej siły nie mają, ale mają potrzeby. To jest pole do działania państwa i podmiotów polityki społecznej.
Rynek nie wyrównuje poziomu dochodów. Jeżeli dysproporcje są za duże, państwo powinno ingerować przez: ustalenie min pensji, prawo do strajku, dopłaty mieszkaniowe, dodatki na dzieci, pomoc społeczną.
Do podejmowania przyszłościowych decyzji odnośnie rynku potrzebne są specjalistyczne instytucje prognozujące, bo rynek reaguje tylko na bieżąco.
Efekty zewnętrzne: np. truciciel wód ? on nie ponosi kosztów za zanieczyszczanie a inni tak. Jeżeli rynek nie wyegzekwuje odpowiedniego zachowania to potrzebna jest regulacja państwa
Dobra publiczne są niekonkurencyjne w produkcji, niewykluczalne, nieodnawialne. Państwo powinno je produkować.
Rynki nie mają mechanizmów samokontroli przeciwko koncentracji siły ekonomicznej. Stąd urzędy antymonopolowe, ochrony konkurencji.

Na czym polega racjonalność ekonomiczna i społeczna interwencjonizmu państwowego w systemie gospodarki wolnorynkowej.

O metodach realizowania polityki społecznej decyduje efektywność. Podnosi ona dobrobyt społeczny. Państwo nie jest głównym źródłem dobrobytu. Większość ludzi pracuje (pełne zatrudnienie) przez długi okres życia. Państwo kształci, chroni zdrowie, pomaga ubogim, ubezpiecza.

Ramy interwencjonizmu państwa.

Państwo interweniuje tam, gdzie zawodzi rynek. Robi to ze względu na sprawiedliwość i wymogi ekonomicznej efektywności. Często te względy są ze sobą powiązane.
Ramy:
- muszą być respektowane wolności gospodarcze
- państwo musi stworzyć prawne gwarancje dla swobodnej konkurencji
- państwo ma do spełnienia zadania gospodarcze: stymulowanie koniunktury, prowadzenie właściwej polityki gospodarczej przez zastosowanie instrumentów ekonomicznych (polityka pieniężna, kredytowa)
- wzrost gospodarczy jest sprawą centralną ? podnosi warunki materialne
- państwo w dziedzinie socjalnej przejmuje działania uzupełniająco-korygujące w stosunku do dochodów
- przedsięwzięcia państwa powinny być konformistyczne wobec rynkowych reguł kształtowania cen
Regulacje zapewniają żywność, leki, ochronę konsumenta, to także obowiązek szkolny, ubezpieczenie OC, składki dla ZUS.
Transfery pieniężne nie interweniują w mechanizmy rynkowe, a pozwalają odbiorcom zakupić dobra po cenach rynkowych.