Wielkie karty naszej historii utrwalone w różnych formach zapisu literackiego. Zaprezentuj na wybranych przykładach

Milena Okuniewska kl.III LP-u

Temat: Wielkie kart naszej historii utrwalone w różnych formach zapisu literackiego (np. kronika, epos, pieśń patriotyczna). Zaprezentuj na wybranych przykładach.

W wielu utworach literackich ukazane są obrazy naszej historii. Twórcy literaccy przedstawiają historię za pomocą różnych form zapisu. W mojej prezentacji przedstawię różne wydarzenia z historii Polski utrwalone przez twórców na kilka sposobów zapisu.

Pierwszym utworem, który chce przedstawić jest ?Pamiętnik z powstania warszawskiego? Mirona Białoszewskiego. Pamiętnik należy do gatunku literatury stosowanej. Przedstawia relację prozatorską o zdarzeniach, których autor był uczestnikiem, bądź naocznym świadkiem. Pamiętnik opowiada o zdarzeniach z pewnego dystansu czasowego. ?Pamiętnik z powstania warszawskiego? powstał 23 lata po rozegraniu się opisanych w nim wydarzeń. Miron Białoszewski przedstawia w swoim utworze 62 dni powstania warszawskiego. Utwór Białoszewskiego to dokument faktów, osobistych oraz zbiorowych odczuć, przeżyć i doświadczeń. Autor spędził lata wojny w Warszawie. W momencie powstania w 1944 roku autor był cywilem w walce między Niemcami a powstańcami. Jest to podstawowa cecha pamiętnika. Autor relacjonuje zdarzenia w kolejności chronologicznej. Białoszewski wykorzystał sposób utrwalenia wydarzeń za pomocą języka potocznego, żywego, dynamicznego pełnego pourywanych zdań. Powstanie warszawskie zapisało się nie tylko w pamięci autora ale przede wszystkim w jego sercu. Pisarz mówi o wydarzeniach jako o najważniejszych przeżyciach. Dla świadomości historycznej Polaków Pamiętnik przysłużył się odświeżeniem wizji powstania. Autor, cywil przedstawił w swoim utworze Zycie zwyczajnych ludzi, ukrywających się w piwnicach, zaszczutych strachem przed śmiercią odliczających swoje dni i nie myślących logicznie w obliczu śmierci. Autor w swoim Pamiętniku upomina się o zwykłych, szarych ludzi . Nie ujmując przy tym zasług bohaterów powstania. Utwór ten przedstawia przykrą niestety ale równie ważną relacje z dwóch miesięcy powstania warszawskiego widzianego oczami cywila.
Drugim utworem, który chcę zaprezentować jest fragment Kroniki polskiej Galla Anonima. Kronika to zapis przedstawiający faktyczny opis wydarzeń w układzie chronologicznym. Może być utworem dziejopisarskim o charakterze literackim typowym dla średniowiecza. Kronika nie zawiera analizy wydarzeń, natomiast może zawierać komentarz autora lub podsumowanie. Wydarzenia spisane w kronikach dotyczą zazwyczaj dziejów państwa, instytucji, organizacji itp. Kronika zaliczana jest do utworu epickiego, często łączącym ze sobą cechy powieści, baśni oraz legendy. Stworzona przez nieznanego autora, Galla Anonim kronika historii Polski , spisana po łacinie w latach 1112-1116 to utwór historiograficzny. Opisuje dzieje Piastów, przede wszystkim Bolesław Krzywoustego. Skład się z trzech 3 ksiąg. Fragment kroniki który wybrałam to przedstawianie takich wydarzeń jak cudowne narodziny Bolesława Krzywoustego, przedstawienie położenia Polski, opis postaci Popiela, czyny Bolesława Chrobrego, postać świętego Wojciecha, wizyta Ottona III w Gnieźnie oraz przedstawianie zalet Bolesława Chrobrego. Gall Anonim w swojej kronice posługuje się motywami fikcyjnymi, ale nie posuwa się do fałszowanie faktów historycznych. Jedną z kart naszej historii opisanej przez Anonim jest wizyta Ottona III w Gnieźnie. Autor opisuje w swojej kronice sposób przyjęcia Ottona III przez Bolesława Chrobrego oraz moment koronacji pierwszego król Polski. Jest to niewątpliwie jedno z ważniejszych wydarzeń historii Polski. Dzięki kronice możemy przybliżyć obraz wydarzeń historycznych. Należy jednak pamiętać, że autor przedstawia monarchów w sposób wyidealizowany sposób. Utwór Galla Anonima to pierwsze dzieło świeckiej literatury polskiej, autor w swojej kronice opiewa czyny monarchów i prezentuje momenty ważne dla historii Polski.
Kolejnym utworem, który zamierzam przedstawić jest Pieśń o spustoszeniu Podola Jana Kochanowskiego. Pieśń jest gatunkiem poezji lirycznej o genezie związanej z obrzędami i muzyką. Jest utworem podzielonym na strofy, zwykle zawierającym tematyką poważną. Dzieło Kochanowskiego to Pieśń V z ksiąg wtórnych. Ma charakter patriotyczny, jest rodzajem apelu podmiotu lirycznego do rodaków. Widać to już w pierwszym wersie , który jest anaforą: ?Wieczna sromota i nienarodzona Szkoda, Polaku!? Podmiot liryczny obrazuje sytuację w jakiej znaleźli się Polacy po klęsce w wojnie z Tatarami w roku 1575. Wyraża swój smutek i żal z powodu spustoszenia ziemi podolskiej oraz pojmania 50 tys. Polaków. Podmiot liryczny wyraża się negatywnie o Tatarach, porównuje ich do ?psów bisurmańskich?. Podmiot chce zachęcić w ten sposób adresatów do odwetu. Jednocześnie wytyka szlachcie polskiej wady oraz przestrzega społeczeństwo przed popełnieniem starych błędów. charakteryzuje Polaków słowami : ?nową przypowieść sobie Polak kupi, że przed szkodą i po szkodzie głupi!?. Pieśń Kochanowskiego tworzy 12 zwrotek, utwór ma budową regularna.
Następnym utworem, który zamierzam przytoczyć w mojej prezentacji jest ksiązka Hanny Krall Zdążyć przed Panem Bogiem. Dzieło to jest reportażem literackim. Reportaż to gatunek z pogranicza publicystyki, literatury faktu i literatur pięknej. Ukazuje rzeczywiste wydarzenia i towarzyszące im okoliczności. Autor reportażu opowiada o zdarzeniach, których był świadkiem lub których przebieg zna z relacji świadków. Reportaż powinien cechować się rzetelności i obiektywizmem, może jednak zawierać ocenę autora. Utwór Hanny Krall jest zapisem rozmowy z Markiem Edelmanem, zastępcą komendanta ŻOB, jedynym członkiem organizacji, któremu udało się ocaleć. Hanna Krall w swoim dziele wypracowała specyficzny styl reportażu: krótka, oszczędna w słowa relacja z elementami prozy artystycznej. Zdążyć przed Panem Bogiem nie zawiera szczegółowych opisów życia mieszkańców getta warszawskiego. Dowiadujemy się natomiast wielu bardziej istotnych faktów takich jak: transporty Żydów do obozy w Treblince lub obraz choroby głodowej. Przypadkowo dowiadujemy się, o prostytutkach i alfonsie. Autorka przedstawia wydarzenia przez pryzmat jednostki. W reportażu Hanny Krall splata się nieustannie życie ze śmiercią, ludzie mogą jedynie decydować o sposobie umierania. Ksiązka dotyka rzeczy ostatecznych. Jest ukazaniem kolejnej z kart naszej historii, niestety równie smutnej dla Polaków ale przede wszystkim dla tysięcy Żydów.
Opowiadanie jest również sposobem przedstawienia historii. Krótki utwór epicki o prostej akcji, jednowątkowej fabule, pisany prozą przedstawia opis zdarzeń, zawierających refleksje. Przykładam utrwalenia historii formie opowiadania są Medaliony Zofii Nałkowskiej. Osiem opowiadań porusza problematykę drugiej wojny światowej. Autorka w swoim zbiorze opowiadań przedstawia cele i metody faszyzmu. Każdy fakt nazywa po imieniu, surowo, bez zbędnych słów, stara się ukazać cała prawdę. Motto książki ?Ludzie ludziom zgotowali ten los? uzupełnia wiedzę człowieka o czasach drugiej wojny światowej i zbrodniach. Nałkowska przedstawiła w swoim dziele prawdę opowiedzianą przez świadków tamtych zdarzeń. Medaliony są najwcześniejszym świadectwem faszystowskiego ludobójstwa. Pisana w 1945 roku ksiąka opiera się na relacji osób ocalałych z rzezi, wizjach lokalnych i zeznaniach świadków zbrodni.Pisze w Prost o prowadzonych badaniach przez niemiecki instytut, o cierpieniach i śmierci więźniarek w obozach zagłady, o różnych metodach eksterminacji Żydów i gazowaniu dzieci w Oświęcimiu. Relacji świadków w żaden sposób nie zmienia. W utworze tym ukazuje się również świadectwo tego co okupacja zrobiła z ludzką psychiką. Ludzie stali się obojętni a śmierć była dla nich czymś powszechnym. Autorka wykorzystała technikę fragmentów ?ułamków zdarzeń? dzięki, której możemy lepiej dostrzec tragedię drugiej wojny światowej. Nałkowska nie komentowała poszczególnych zdarzeń starając się oddać głos świadkom terroru. Utwór ten jest autentycznym dokumentem czasów drugiej wojny światowej.
Inną formą zapisu przedstawiającą wydarzenia historyczne jest epopeja. Dłuższy utwór, zwykle wierszowany, którego tematem są dzieje bohaterów narodowych na tle ważnych i przełomowych wydarzeń historycznych. Klasycznym przykładem polskiej epopei narodowej jest Pan Tadeusz Adama Mickiewicza. Utwór w obszerny sposób ukazuje obraz narodu w niezwykle ważnym dla jego przeszłości momencie. Moment ten jest przełomowy, odchodzą w przeszłość czasy staropolskie i rodzą się nowe czasy z odrodzonym społeczeństwem. Akcja Pana Tadeusza rozgrywa się w latach 1811-1812. Okres kampanii Napoleońskiej szczególnie ukazuje się w utworze. Jednak najwięcej wątków historycznych ukazuje się w działalności księdza Robaka. Emisariusz dąży do wzniecenia powstania na Litwie i odzyskania niepodległości przez Polskę. Bohater przywołuje bardzo ważne wydarzenia w historii Polski m.in. Obronę Jasnej Góry oraz autentyczne postacie np. gen Dąbrowskiego. Utwór Mickiewicza miał w założeniu służyć pokrzepieniu serc emigrantów pozostających poza granicami kraju. Ukazuje splątane losy szlachty i zaścianka, przedstawia obyczaje i charakter postaci. Jest to bardzo realistyczny obraz dawnej rzeczywistości Polski i Litwy, ukazany z dużą dozą humoru i bardzo dynamicznie. Książkowe postaci są niezwykle żywe. W swoim dziele autor podkreślił znaczenie patriotyzmu, wartością nadrzędną w życiu człowieka uczynił miłość do ojczyzny i walkę w obronie jej dobra. Został określony mianem jednego z najwybitniejszych dzieł literatury światowej, w Polsce "Pan Tadeusz" uznawany jest za Epopeję Narodową. "Pan Tadeusz czyli Ostatni zajazd na Litwie. Historia szlachecka z r. 1811 i 1812", stanowi "encyklopedię" Polski z czasów szlacheckich. Ukazuje wszystkie stopnie społecznej hierarchii Soplicowa: biedotę, szlachtę i mieszczaństwo oraz arystokrację.
Ostatnim utworem, który zaprezentuje jest Gloria victis Elizy Orzeszkowej. Utwór ten zapisany jest w formie noweli, czyli krótkiego utworu epickiego o skondensowanej i wyraziście zarysowanej akcji, pisany prozą. Opowiadanie Gloria victis wchodzi w cykl o tym samym tytule. Powstanie styczniowe, traktowane jest przez Orzeszkową jako wydarzenie niezwykle ważne dla świadomości współczesnych jej ludzi Orzeszkowa stworzyła literacki zapis zdarzeń. Strała się ukazać, że powstanie styczniowe było absolutną koniecznością. Wskazuje na poświęcenie, z jakim uczestnicy stawali do walki, do której absolutnie, ze względów fizycznych czy ideowych, zupełnie się nie nadawali. Najlepszym przykładem jest tu postać Mariana Tarłowskiego, ale można myśleć, iż stanowi on raczej przedstawiciela powszechnego wśród powstańców. W związku z tym powstanie styczniowe jawi się jako niezmiernie tragiczny, bo niemal od początku skazany na klęskę, zryw garstki patriotów, niemogących dłużej znieść zniewolenia ojczyzny. Dlatego też mówi się o Glorii victis, że jest to utwór stanowiący pożegnanie bohaterów i męczenników sprawy narodowej. Nakłada ona na postaci świadomość i refleksję historyczną ludzi z 1910 r. Powstańcy w swoich wypowiedziach, narrator w swoich komentarzach wskazują i podkreślają te kwestie, które wyznaczają historyczny sens owej walki. Nowela jest opisem historii bohaterów i ich tragicznej walki z wojskiem rosyjskim.

Wielu twórców literatury polskiej przedstawia karty naszej historii. Ukazują oni wydarzenia historyczne w różnych formach zapisu m.in. wykorzystując opowiadania, nowele, epopeje, pieśń, pamiętnik, kronikę i reportaż. Obok osobnych wątków w utworach często dostrzegamy wątki historyczne, które nierzadko autorzy przedstawiają w sposób autentyczny. Dzięki takiemu opisowi możemy wiele dowiedzieć się o wydarzeniach, które miały miejsce w przeszłości.