Idealizm to przekleństwo życia

Idealizm jest to dążenie do jakiegoś konkretnego celu, kierując się pewnymi zasadami, a nie zawsze biorąc pod uwagę rzeczywiste warunki, możliwości i siły, reguły jakimi rządzi się zewnętrzny świat – realizm.

W książce Bolesława Prusa można bardzo łatwo zauważyć cechy idealizmu, „Lalka” to powieść o „straconych złudzeniach” polskich idealistów. Pisze o nadziejach Polaków o nadejściu drugiego Napoleona, o wolnej ojczyźnie, są to idealiści romantyczni tacy jak Ignacy Rzecki.

Idealiści pozytywistyczni boją się żmudnej ciężkiej pracy, oszczędności, trudnych do pokonania barier, które mogą uratować Polskę, chcą zrobić coś dobrego, ale się tego boją.
B. Prus napisał też o postaciach z przełomu romantyzmu i pozytywizmu – są to osoby łączące w sobie cechy idealistów tych dwóch epok.

Idealiści dążą do swoich idei, przestrzegając przy tym swoich podstawowych zasad, zwykle nie zwracając uwagi na realizm świata zewnętrznego. Ich działania często są obierane przez ludzi za dziwne, idealiści są odsuwani na bok, nikt o nich nie pamięta, świat zazwyczaj ma ich za dziwaków. Ich życiowe cele są niemożliwe do spełnienia. Świat ich zazwyczaj docenia dopiero po śmierci, zauważa, że przedstawiane przez nich wartości mogą znaleźć jednak zastosowanie we współczesnym świecie. Idealiści chcą stworzyć od razu coś wielkiego, co im zazwyczaj się nie udaje, bo należy tak jak realiści dojść do celu małymi kroczkami.

Prus nie krytykuje wartości idealizmu, uważa ich cele za pożyteczne, ale krytykuje społeczeństwo, które nie umie spożytkować haseł romantyzmu i później pozytywizmu.

Bohaterowi idealizmu wkładają całe serce w swoje idee, za które są później wyśmiewani ich idee są ich przekleństwem, chcą osiągnąć coś co jest dla nich nieosiągalne, niemożliwe we współczesnym świecie przez co są spychani na bok. Trzymają się swoich nadziei, swoich przekonań, kiedy realistyczny świat już wie, że nie są one do spełnienia. Idealiści stają się samotni i śmieszni – to jest ich przekleństwo, taka samotność ich wykańcza, nie są w stanie normalnie funkcjonować i na koniec próbują sobie odebrać życie.