Czy Gustaw - bohater "Dziadów" Adama Mickiewicza - jest bohaterem werterycznym ?

Aby odpowiedzieć sobie na to pytanie, trzeba najpierw zadać sobie inne ? mianowicie, kim jest i jaki jest bohater werteryczny?

Bohater werteryczny ? człowiek wrażliwy i delikatny, chwiejny emocjonalnie, kierujący się w życiu uczuciem. Zupełny idealista, kocha bardzo silnie lecz tak naprawdę nie swą ukochaną, a jej wyidealizowane wyobrażenie. Jego miłość przeradza się wręcz w uczucie destruktywne, powodujące cierpienie z którym nie walczy ? zachowuje bierną postawę. Bohater chce zakończyć cierpienie poprzez popełnienie samobójstwa... co też robi.

Tak wiec... Czy Gustaw jest bohaterem werterycznym? Na pewno nie w stu procentach, lecz posiada wiele jego cech. Występuje kilka podobieństw pomiędzy Gustawem Mickiewicza a Werterem Goethego. Jednym z nich jest niespełnione uczucie do kobiety. Ukochana Wertera jak i wybranka Gustawa porzuca mężczyzną pałającego do niej uczuciem czułym i wzniosłym, aby zawrzeć korzystne majątkowo małżeństwo. Obu bohaterów poddaje się i nie walczy o swoje uczucie ? pogrążają się w bólu spowodowanym przez odrzucenie.
Innym podobieństwem jest fakt, iż Werter i Gustaw idealizują postać kobiety. Dla obu jest ona doskonałą, zjawiskowo piękną istota ? wręcz aniołem, nie posiadającym wad. Ich sposób patrzenia na kobietę nie zmienia się nawet gdy owa ich porzuca by zawrzec korzystniejszy związek, który zaspokoi jej potrzeby. Gustaw tak jak bohater werteryczny sprzeciwia się temu obyczajowi, ale tylko wewnątrz siebie ? nie wypowiada swego zdania na ten temat publicznie, a jedynie walczy z tym wyniszczając się od wewnątrz, powodując, że zgryzota staje się bardzo dokuczliwa.
Bohater IV części ?Dziadów? i bohater werteryczny wspólne mają także to, że ludzie nie potrafią zrozumieć ogromu ich cierpienia, przez co jeszcze bardziej je potęgują. Społeczeństwo widzi ich egzystencjalny ból jako czyste szaleństwo.

Jednakże najważniejszym, elementem, który Gustawa i Bohatera werterycznego wiąże jest idea popełnienia samobójstwa, które rzekomo jest środkiem wybawienia z cierpienia. W przypadku Gustawa jednak to ostateczne posunięcie nie sprawdza się, ponieważ Gustaw staje się upiorem. Jest ?martwy dla świata?, błąka się po nim i wciąż rozpamiętuje moment zakochania oraz ślub jego wybranki z innym mężczyzną - w dalszym ciągu trawi go ból nieszczęśliwej miłości.

Założenie iż Gustaw jest wzorowany na bohaterze werterycznym można poprzeć faktem, że w treści ?Dziadów? znajduje się nawiązanie do Wertera Goethego :

? Znasz ogień i łzy Wertera?...
Ach jeśli Ty Goethego znasz w oryginale...?

Podsumowując mogę stwierdzić, że postać Gustawa z dzieła Mickiewicza, z pewnością była wzorowana na cechach bohatera werterycznego, lecz nie jest takim bohaterem w pełni. Świadczy o tym występowanie elementu wiążącego a zarazem różniącego te dwie postaci ? motywu samobójstwa jako ?leku? na cierpienie, który nie sprawdza się u Gustawa, a nawet powoduje spotęgowanie tego uczucia.

Mejd Baj Retah