Moralność

Analizując wybrane utwory literacji omów zagadnienia moralności ludzi w sytuacji zagrożenia ,a moralności na wolności.

Przystępując do omówienia powy zszego tematu opierać się będę na niżej wymienionych utworach literackich:
-"Dżuma"Alberta Camusa
-"Lord Jim" Joseoha Conrada
-"Medaliony" Zofii Nałkowskiej
-"żdążyć przed Panem Bogiem" Hanny Kral

Moralnośc to zespół ocen i norm,wzorów i ideałówmających regulować postępowanie jednostek oraz stosunki panujące między tymijednostkami i grupami społecznymi. Świat pozbawiony moralności niszczy człowieka ,jednostka ulega demoralizacji.Moralność jest cechą przypisaną człowiekowi od urodzenia aż do śmierci,ma ona jednak różne oblicza,uzależnione od sytuacji w której się znajdujemy i od ludzkiej osobowości bądź psychiki.

Dżuma" a.Camusa opisuje historię walki z epidemią ,która dziesiątkowała algierskie miasto Oran.Jeden z bohaterów doktor Bernard Rieux przemawia w imieniu zbiorowości mieszkańców udręczonego zarazą miasta.Nie ogranicza sie tylko do własnych spostrzeżeń ,wykorzystuje w swej relacji zapiski i opinie uczestników wydarzeń. Między innymi Jeana Tarrou,który opowiada o swym żąyciu i wyborach moralnych.Zaraza to wyraźne nawiązanie do czasów wojny,dwudziestowiecznych totalitaryzmów z ich bestialstwem,okrucieństwem i śmiercią.Pisarz porusza postaw człowieka w obliczu zła znajdującego się na zewnątrz i w nim samym.Bohaterowie "Dżumy",postawieni w sytuacji ekstremalnej,zmuszeni są do nieustających wyborów i do jasnego określenia swego miejsca w świecie. Społeczność Oranu poczatkowo zupełnie ignoruje zagrożenie.Dopiero zamknięcie bram i całkowite odcięcie miasta od świata powoduje pierwsze reakcje .Pierwsze zgony traktują raczej z ciekawością niż z przerażeniem.Takie zaqchowanie wyrasta z przekonania ,że choroba ich nie dotyczy.Dopiero gdy trupy zaczną leżec na ulicach,zauważalne są objawy paniki. Mieszkańcy Oranu zaczną zamykać się w domach ,izolować od innych naiwnie wierząc ,że w ten sposób umkną zarazie . Szybko jednak, zespoleni w cierpieniu,szukać towarzystwa,przesiadywać w restauracjach i pić na umór. Te zachowania dowodzą ,iż człowiek postawiony wobec trudnej sytuacji szuka zapomnienia i sposobuna ucieczkę od koszmaru codzienności. W szczytowym okresie dżumy ludzie popadaja w marazm.Powtarzające się obrazy śmierci powodują pewną monotonie i Rieux dostrzega,że większość mieszkańców daje ciche przyzwolenie na dziejące się zło. Przygnębienie staje się przerażającą normą.Autor "Dżumy" uważa,że pustka duchowa jest najniebezpieczniesza w takiej sytuacji. Bierność ,kapitulacja ,przystanie na zło,są gorsze od samego zła .W ostatnim rozdziale pisarz pokazał zachowania ludzi gdy zagrożenie ustało.Powszechna radość ,śmiech,wzajemne uściskiszybko wyrwały ludzi z psychicznego otępienia . Można odnieść wrażenie,że cały koszmar ostatnich miesięcyzostał zapomniany w ciągu kilku chwil. Camus dobrał swych bohaterów tak,aby udowodnić,że człowiek potrafi sprostać wyzwaniom stawianym przez często okrutna rzeczywistość. Zarówno doktor Rieux ,jak i Tarrou ,Rambert,Grant,czy ojciec Paneloux ,swoją postawą głoszą tezę ,iż ludzie są raczej dobrzy niż źli. Camus ukazuje w swej powieści ludzi,którzy nie chcą godzic się ze złem ,protestują przeciw niemu. Głównym przesłaniem dzieła staje się epoteoza dobra,które bez względu na to ,jak bywa wyrażane ,zawsze stanowi podstawę egzystencji. Postawa pełna człowieczeństwa powinna wyrażac się w niezgodzie na zło ,w odpowiedzialności wobec siebie i społeczeństwa. To problemy natury moralnej,które bardzo ważne są również dla Konrada Korzeniowskiego. Jego bohater Lord Jim to postać ,o której opowiadają osoby jak np:Marlow i inni, którzy znali Jima. Jim był jednym z nas.Przypomina wielu młodych, inteligentnych ludzi obdarowanych bujną wyobraźnią .Wychowany w surowych tradycjach syn angielskiego pastora wyobrażał sobie przyszłość pełna fascynujacych przygód,w których on sam odegra rolę dzielnego marynarza ratującego tonących,zmagającego się z dzikim żywiołami.Jim sprawia wrażenie młodego, szczerego dobrze wychowanego człowieka o wysokiej moralności.Inaczej obraz jego postaci wygląda w sytuacji zagrożenia. Jedno niefortunne wydarzenie zdecydowało o życiu bohatera,stało się sprawdzianem norm etycznych, jakie sobie narzucił. Ucieczka z uszkodzonej Patny i pozostawienie na łasce losu, a raczej oceanu,nieświadomych zagrożenia pielgrzymów to fakty,które zmieniaja sie w upiory poczucia winy. Naznaczony tym piętnem Jim pragnie odkupić swój grzech,niedostrzega jednak źródeł popełnionych błędów. Jim jest właściwie romantykiem można dodać niepoprawnym.Gdy wacha sie przed skokiem z Patny do łodzi ratunkowej, przypomina Kordiana,w którego psychice rozgrywa się walka pomiędzy strachem a imaginacją.Ponadto Jim nie widzi granic dzielących rzeczywistośc od wykreowanego przes własną wyobraźnię świata heroicznych czynów. Egocentryzm nie pozwala mu dostrzec tego rozdzwięku,co nieuchronnie prowadzi do wewnetrznego konflkitu. Właściwy ludzkiej naturze instynkt przetrwania koliduje z idealizmem bądź marzycielstwem. Zmuszony do ciągłego dokonywania wyborów,wierzy głęboko,że uczciwość i czynienie dobra przyniosą pozytwne skutki. Gdy tak się nie staje Jim ma poczucie wyrządzonej mu krzywdy,niesprawiedliwości.Patusanie gdy zostaje przywódcą Bugisów chce wyjść naprzeciw ich oczekiwaniom i jednocześnie zachować swój system moralny,pragnie sprostać własnej legendzie Lorda-Tuana i niszczy ją,naiwnie wierząc zdrajcy Brownowi przyczynia się do śmierci wielu ludzi,także najlepszego przyjaciela .Kwestia honoru,odpowiedzialności wobec siebie i społeczeństwa to poroblemy natury moralnej,które dla autora są chyba najważniejsze.Na pierwszym miejścu stawiał wartości takie jak odwaga,wierność,oraz to ,że pożytek jednostki lub społeczęnstwa powinien stanowić najwyższy cel moralny postępowania ludzi.Widać jednak z powyższego jakie dysproporcje powstają w ludzkiej moralności,kiedy postępowanie ich uzalężnione jest od różnych okoliczności i zagrożenia.Fakt ten ukazany obraziście jest w utworze Hanny Kral "Zdążyć przed Panem Bogiem". Autorka przedstawia wstrząsające sceny śmierci,głodu i upodlenia w getcie.Przede oczami przesówaja sie opuchnięci z głodu ludzie, umierający z niedojedzona kromką chleba w ustach, tysiące rozstrzeliwanych i wywożonych do obozu,gwałcone kobiety,dzieci, którym z litości podaje się własną porcję cyjanku,noworodek z litości uduszony poduszką,matka nadgryzająca w głodowym obłędzie trupka własnego dziecka.W tym wszystkim postać doktora Edelmana.O przeżyciach swoich i o pracy w gettcie opowiada juz po wojnie.Jego relacja daje świadectwo szoku moralnego i wielkich zmian myslenia, jakie występowały u człowieka zamknietego w gettcie.Edelman mówi"nie poświęca się zycia dla symboli".O pewnej młodej kobiecie ,która zastrzeliła sie podczas powstania mówi tylko tyle:"siedem razy strzelała do siebie zanim trafiła,tak ładna,duża dziewczynka z brzoskwiniową cerą ale zmarnowała nam sześć naboi".Mówi o rzeczach,które był zdolny wtedy zrobić dla sprawy-"dać w mordę,jak ktoś zaczynał, histeryzować","stracić pięciu ludzi i nie czuc wyrzutów sumienia".Nieustająca presja psychiczna uczyniła zeń człowieka twardego, choć przecież nie bezwzględnego."Nie denerwowałem się-pewnie dlatego,że nic nie mogło się zdarzyć.ńic większego niz śmierć, zawsze chodziło o przecież o śmierć,nigdy o życie"Edelman odprowadzał na Umschlaplatz-miejsce skąd odchodziły pociągi do obozów koncentracyjnych swoich rodaków.Stał się w ten sposób w pewnym sensie pomocnikiem hitlerowców . Miał mozliwość wręczania nielicznym numerki na życie czyli dokumenty ,które pozwalały ich posiadaczowi zostać w getcie zamiast jechać do obozu.Edelman stawia sprawę jasno i belitośnie szczerze.Bohaterski zryw powstańczy w getcienazywa chęcią tęsknotą za pieknym umieraniem.Jego stanowisko burzy wszystkie niemal mity związane ze szlachetnościa i celowościa powstania. Ze złością prostuje narosłą przez lata legendę.Nie cofa się przed naświetleniem wszystkich potworności,chociarz w gruncie rzeczy uważa,że cały ten zgiełk nie ma juz teraz żadnego znaczenia.Przerażajace historie opowiada takim tonem, jakby mówiły o najzwyklejszych zdarzeniach.Nie zawsze potrafi wyjaśnić pobódki rządzące działaniami mieszkańców getta ,z nim samym włącznie.Świat,którego obraz kreśli,wydaje się sennym koszmarem.W tych warunkach każdy odruch człowieczeństwa wydaje się na wagę złota.Rzeczywistość getta i świat powojenny leżą na przeciwstawnych biegunach. Gettem rządzi śmierć,natomiast powojennymi działaqniamu Edelmana rządzi życie.tylko ono się liczy,ono jest najważniejsze. Dr.Edelman ratuje ludziom życie;.Ma genialną intuicję medyczną,dzięki której odkrywa nowe techniki operowania chorych serc. Każdego uratowanego pacjenta Edelman zna jak własne dziecko,przejmuje się jego losem,próbuje poznać sposób jego myślenia. Pamięta każdy szczegół wielu operacji,pamięta każdy detal rzeczywistości,w jakiej ktoś stracił życie. Edelman został lekarzem,aby być nadal ,tak jak w getcie odpowiedzialnym za życie ludzkie.