"Cóż będę czynił w tak straszliwym boju, wątły, niebaczny, rozdwojony w sobie?"

Mikołaj Sęp Szarzyński mówi nam w swoich utworach o przemijaniu, o wartości dóbr ziemskich i ostatecznych - śmierci, wieczności i zbawieniu. Był on prekursorem baroku. Sam przeżył dramat odejścia od religii katolickiej, a następnie powrót do niej. Własne doświadczenia, jak również przemyślenia filozoficzno-religijne bardzo trafnie ujmuje w swojej twórczości. W utworach często odwołuje się do Pisma Świętego i Biblii.
Przykładem tego mogą być sonety. W nich to poeta ukazuje świat, jako miejsce walki, gdzie ściera się dobro ze złem. W Sonecie IIII, "O wojnie naszej, którą wiedziemy z szatanem, światem i ciałem" autor ukazuje rozdwojenie natury ludzkiej. Każdy z nas ciągle musi wybierać między pokusami doczesności, a życiem w zgodzie z religią, oraz własną duszą. Mikołaj Sęp Szarzyński w wyraźny sposób nawiązuje do księgi Hioba. Wskazuje na to cytat:

"Pokój szczęśliwość, ale bojowanie
byt nasz podniebny. (...)"

Człowiek cały czas poddawany jest wszelkiego rodzaju próbom. Jego życie to walka, dramatyczna i ciągła, w której chodzi o duchowe doskonalenie się. Samemu nie jest jednak w stanie zwyciężyć. Może to uczynić jedynie przy pomocy Boga:

"(...)Ty mnie przy sobie postaw, a przezpiecznie
będę wojował i wygram statecznie."

Zdaniem Sępa-Szarzyńskiego człowiek nie może całkowicie uwolnić się od pokus, w parze z którymi idą ziemskie rozkosze. Pokusy ziemskie nie mogą dać mu szczęścia w wymiarze czysto duchowym. Los człowieka wydaje się więc tragiczny, rozdarty między duszą, a ciałem. Dopiero śmierć uwalnia go od rozdarcia. Jednocześnie krótkość życia i niepewność doświadczeń utrudniają człowiekowi rozpoznanie właściwych wartości. Na pozór bowiem wszystkie wartości ziemskie wydają się dla człowieka pożyteczne. Jednak są to dobra niestałe, które ostatecznie nie dają wiecznego szczęścia w raju.

Człowiek musi zdobyć się na niezwykły heroizm, aby sprostać światu, aby w warunkach nieustannej wojny dokonać wyboru wartości zbawiennych. Człowiek Mikołaja Sępa Szarzyńskiego musi odrzucić renesansową filozofię złotego środka. Mówi, iż to od człowieka zależy po której stronie znajdzie się w momencie sądu ostatecznego.

Twórczość Mikołaja Sępa Szarzyńskiego przynosi nowe spojrzenie na człowieka, na sens ludzkiego życia. Jest ono inne, niż to które miało miejsce w Renesansie. W utworach Sępa-Szarzyńskiego pojawiają się opinie obce renesansowej pogodzie i radości życia, które mamy u Kochanowskiego. Poezja Mikołaja Sępa Szarzyńskiego jest zapowiedzią zmian w literaturze, które przyniesą nowe nurty filozoficzne, oraz czasy kontrreformacji. Utwory Sępa Szarzyńskiego są zapowiedzią kryzysu renesansowych dążeń do pogodzenia wartości ziemskich i wiecznych, zastępując je nieustanną walką między nimi, koniecznością dokonania wyboru.