Jan Kochanowski - patriota, ziemianin i poeta w świetle Pieśni V, Pieśni XXIV z ksiąg II oraz "Pieśni świętojańskiej o Sobótce".

Pieśń V. Powstała pod wpływem napaści Tatarów na Podole w 1575 r. podczas bezkrólewia, po nagłym opuszczeniu tronu przez H. Walezego. Kochanowski zawarł w niej swoje przemyślenia na temat tego zdarzenia oraz sugestie, jak w przyszłości wzmocnić obronę granic. W reakcji poety na najazd Tatarów na Podole dostrzegamy wzburzenie, żal, wściekłość na napastników oraz myśl o powetowaniu strat i zabezpieczeniu się przed napaścią Turków, silniejszych znacznie od Tatarów. W celu zapewnienia obronności granic Kochanowski proponuje opodatkowanie szlachty, co wyraża słowami:

"Skujmy talerze na talary, skujmy,
A żołnierzowi pieniądze gotujmy."

W Pieśni XXIV Kochanowski, naśladując Horacego, przedstawia siebie jako postać dwojakiej natury: śmiertelnej - zwykłego człowieka i nieśmiertelnej - poety. Dusza poety jego zdaniem jest jak ptak wzlatujący ponad świat, sięgający niebios i nie znający granic. Pieśń ta przekazuje świadomość własnej wartości Kochanowskiego jako poety. Jest ona także wyrazem uznania twórczości za najgodniejszą i najszlachetniejszą formę aktywności ludzkiej.

"Pieśń świętojańska o Sobótce" jest cyklem dwunastu sielankowo-tanecznych pieśni śpiewanych przez tyleż panien, głoszących chwałę życia na wsi. Pieśni te wkomponowane są w obrzęd obchodu tzw. Sobótki, przypadającej na noc letniego przesilenia Słońca, 23 czerwca, w wigilię św. Jana. Uroczystości sobótkowe były schrystianizowaną formą dawnego obrzędu pogańskiego związanego z kultem wody i Kupały - bożka ognia. Kochanowski w pieśni Panny VI podkreśla wagę życia w jedności z naturą. Wyraża pochwałę lata i żniw - owocu ciężkiej, całorocznej pracy. W pieśni Panny XII zawarta jest pochwała życia na wsi w gronie rodzinnym. Praca ziemianina na roli przeciwstawiona jest innym, niemoralnym sposobom życia, a mianowicie dworakowaniu, kupiectwu i wojaczce.