Powstanie styczniowe

Po nieudanym powstawaniu listopadowym Polacy nie pogrążyli się smutku, lecz nadal mieli nadzieję, na odzyskanie niepodległości. Car nie zgadza się na rozszerzenie autonomii, przez co Polacy coraz bardziej chcą wybuchu następnego powstania. Dzielą się na dwa obozy- Białych i Czerwonych. Pierwsi są konserwatystami,zwolennikami ugody z carem, zamianami, burżuazją.Chcą ugody bez powstania.Czerwoni natomiast są młodzieżą, uczniami szkół średnich, chcącymi radykalnych działań takich jak powstanie. Aleksander Wielopolski przygotował imienne listy, aby nie dopuścić do wystąpienia zbrojnego. Komitet Centralny, ab t nie dopuścić do branki zmuszony jest do przyspieszenia wybuchu powstania. 23 stycznia 1863 roku wybuch powstanie styczniowe.

Pierwszym dyktatorem powstania został wytypowany przez Czerwonych Ludwik Mierosławski.. Wybór ten okazał się jednak totalną porażką, gdy pod jego dowództwem przegrano trzy bitwy. W marcu dyktatorem ogłosił się popierany przez białych Marian Langiewicz. Jednak jego oddziały rozbito w Małopolsce, a on sam został aresztowany przez Austriaków. Zaborcy skutecznie stawiali opór Polakom, przez co Czerwoni zostali bardzo osłabieni. Jednak wówczas do działań zbrojnych włączyli się Biali. Byli oni przeciwni powstaniu, jednak po kilku miesiącach walk uznali oni pomoc jako swój patriotyczny obowiązek. Walka miała charakter partyzancki, przez co duża mobilność małych oddziałów zmuszała cara do ciągłej gotowości. Polacy nie mieli szans otwartej walki, dlatego zdecydowali się właśnie na atakowanie i wygrywanie starć małymi oddziałami. Największym osiągnięciem powstania styczniowego było zorganizowanie sprawnego państwa podziemnego. W Warszawie działał zakonspirowany Rząd Narodowy z urzędami centralnymi i rozwiniętą administracją terenową. Sprawnie funkcjonował też poczta powstańcza, wydawano prasę, działały podziemne sądy i policja. Społeczeństwo płaciło podatki, za które kupowano za granica broń i amunicję, której jednak w większości nie udało się dostarczyć powstańcom. Przez partyzancki charakter nie można określić najważniejszych bitew z powodu ich bardzo dużej ilości, rozgrywanej najczęściej w terenie niezabudowanym z daleka od miast. Tym razem do powstania włączono chłopów polskich, którym obiecano zajęcie się ich sprawą (uwłaszczeniem chłopskim) w zamian za pomoc. Kanclerz Prus Otto von Bismarck polskie powstanie uznał za znakomity pretekst do okazania swojej sympatii Rosji. Zależało mu na uzyskaniu jej poparcia dla prowadzonej przez niego polityce zjednoczenia Niemiec. W lutym 1863 roku została zawarta konwencja Alvenslebena, która to gwarantowała prawo ścigania powstańców na terenie Prus. Trzecim dyktatorem został Romuald Traugutt- były oficer armii rosyjskiej. Wierzył on, że Francja poprze zbrojne powstanie. W lutym 1864 roku Rosjanie pod Opatowem rozbili najsilniejszy walczący oddział powstańców, co wpłynęło na spadek wiary wśród Polaków. 2 marca1864 roku car wydał ukaz mówiący o uwłaszczeniu chłopów, na korzystniejszych warunkach niż gwarantowali Polacy. Przyczyniło się to do wycofania chłopów z powstania, a w rezultacie jego upadek.

Powstanie styczniowe dowiodło patriotycznego zaangażowania narodu polskiego. Walka toczyła się na terenie Królestwa Polskiego i zachodnich guberniach Rosji, jednak popierali ją Polacy pod wszystkimi zaborami. Udowodnili ponadzaborową jedność narodową. W czasie powstania stoczono ponad 1200 bitew, a walki ze znacznie silniejszym przeciwnikiem trwały ponad rok. Zginęło ok. 25-30 tys. Powstańców, a prawie 40 tys. Zostało zesłanych w głąb Rosji. Car skonfiskował także ok.. 3 tys. majątków. Klęska tego powstania załamała naród i było to ostatnie polskie powstanie w XIX w. Korzyści odnieśli jedynie chłopi, ponieważ otrzymali ziemię na własność.