Erozja

Istnieje wiele klasyfikacji i podziałów erozji i, w zależności od przyjętych kryteriów, poszczególne jej typy i podtypy znacznie się od siebie różnią. Opracowana przez Józefaciuków z Puławskiego Ośrodka Badań Erozyjnych jest moim zdaniem najodpowiedniejsza dla
geograficznych warunków Polski i ujmuje wszystkie typy erozji spotykane w terenie. Wyróżniono w niej 5 podstawowych typów erozji, które rozkładają się na poszczególne podjednostki.

Erozja wietrzna - siła sprawcza: wiatr, wyróżnia się:

Deflację - wywiewanie ziarn i cząstek glebowych, ziemnych i skalnych. Powoduje tworzenie się rynien, mis, niecek i wydmuszysk w obrębie obszarów piaszczystych oraz ostańców i bruku deflacyjnego na obszarach piaszczysto - żwirowych i pyłowych. Podczas okresów intensywnego wywiewania powstają burze pyłowe i piaskowe (Sahara).

Korozję - żłobienie i szlifowanie powierzchni skał przez piasek niesiony wiatrem, najintensywniejsze na pustyniach i w górach. Charakterystyczne formy rzeźby korozyjnej to wygłady, żłobki, bruzdy, nisze, graniaki wiatrowe i skałki (słupy skalne).

Akumulację eoliczną - osadzanie się niesionych przez wiatr cząstek glebowych (deflatów) na powierzchni gleby powodujące stopniowe zasypanie górnych, żyznych poziomów profilu glebowego, jałowymi deflatami.

Erozja wodna - siła sprawcza: woda, wyróżnia się:

Rozbryzg - odrywanie i przemieszczanie na niewielkie odległości cząstek glebowych przez krople deszczu lub ziarna gradu z równoczesnym ubijaniem powierzchni gruntu.

Spłukiwanie powierzchniowe - odspajanie i transportowanie cząstek glebowych przez spływ powierzchniowy. Zasada przemieszczanie cząstek jest podobna do transportu osadów w korytach rzecznych, lecz odbywa się w strudze o znacznie większej szerokości i minimalnej głębokości (przepływ błonkowaty).

Erozja liniowa - dzieli się na 3 podtypy:
- erozję żłobinową, która polega na niegłębokim rozmywaniu górnych poziomów profilu glebowego przez wodę ze spływu powierzchniowego spływające po stoku w postaci niewielkich strużek;
- erozję wąwozową, której mechanizm polega na bardzo intensywnym rozmywaniu stoków przez skoncentrowane strugi spływu powierzchniowego, w wyniku czego powstają wąwozy, które nie zabezpieczone, podlegają następnie dalszemu silnemu rozwojowi;
- erozje rzeczną, dzielącą się na: denną, brzegową i wsteczną. Najogólniej ten typ erozji ujmuje całość zjawisk związanych z przeobrażaniem koryt cieków.

Erozja podpowierzchniowa - dzieli się również na 3 podtypy:
- sufozję chemiczną, której mechanizm polega na zubażaniu profilu glebowego w spoiwo (CaCO3) poprzez jego chemiczne rozpuszczanie i wynoszenie poza profil;
- sufozję mechaniczną, której mechanizm jest podobny, z tą różnicą, że zamiast wymywania chemicznego następuje tu mechaniczne wynoszenie koloidalnego spoiwa;
- erozja krasowa, której efektem są liczne jaskinie na obszarach zbudowanych ze skał węglanowych. Jaskinie te powstały poprzez długoletnie, stopniowe wymywanie CaCO3 z masywu skalnego.

Abrazja - jest to niszczenie brzegów zbiorników wodnych przez energię uderzających fal. Najbardziej spektakularnym efektem działania abrazji są w Polsce klify Pomorza Zachodniego, a szczególnie klif pod kościołem w Trzęsaczu.
R
uchy masowe - siła sprawcza: przyciąganie ziemskie, wyróżnia się:

Odpadanie - odpadanie mas skalnych bądź gruntowych z pionowych ścian.

Obrywanie - obrywanie się mas skalnych bądź ziemnych z nawisów, przy czym oderwane elementy przemieszczają się droga powietrzną;

Osuwanie - na ogół szybkie przemieszczanie się w dół stoku mas glebowo-zwietrzelinowych. Osuwanie ma miejsce najczęściej na skutek nadmiernego uwilgotnienia lub zmian w rzeźbie powodujących zwiększenie nachylanie stoku, w wyniku czego traci on stateczność przyjmując różne płaszczyzny poślizgu.

Spływy - (soliflukcja), spływanie nadmiernie uwilgotnionych mas glebowo - zwietrzelinowych po płaszczyźnie poślizgu utworzonej przez nierozmarzniętą jeszcze warstwę gruntu. Zachodzi najczęściej na utworach glebowych o dużej zawartości części ilastych i pyłowych, na stokach o wystawie północnej i spadkach powyżej 30%. Typową formą dla tego rodzaju erozji są jęzory soliflukcyjne.

Pełzanie - mechanizm podobny do osuwania, jednak ruch mas ziemnych przebiega wolniej, miąższość przemieszczanej warstwy bywa znacznie większa.

Osiadanie - powolne obniżanie się powierzchni terenu wskutek zmniejszenia objętości gruntu. Osiadanie często towarzyszy procesom syfozji.

Erozja śniegowa - siła sprawcza: śnieg bądź lód, wyróżnia się:

Erozja niweo-eoliczna - o podobnym do korazji mechanizmie niszczącym, gdzie rolę niszczącą ziarn deflatów spełniają kryształki śniegu, bądź lodu.

Lawiny - powodują bardzo gwałtowne przemieszczenia mas glebowo-zwietrzelinowych.

Zsuwy - powolne przemieszczanie się masy śniegu wraz z gruntem i skałami po powierzchni stoku.

Erozja uprawowa - siła sprawcza: człowiek.
Erozja ta obejmuje wszystkie przejawy wadliwej agrotechniki i urządzenia terenów rolniczych. Najbardziej znanym przykładem erozji uprawowej jest orka z odłożeniem skiby w dół stoku, co przyspiesza dodatkowo wynoszenie materiału z pola.