Pierwotniaki

Rozmnażanie:
Rozmnażają się bezpłciowo (przez podział komórki podłużny bądź poprzeczny) lub płciowo na różne sposoby, czasem przechodzą złożone cykle rozwojowe.
Oddychanie:
Wymiana gazowa zachodzi na powierzchni całego ciała (dyfuzja).
Odżywianie:
-fagocytoza
-pinocytoza
-wchłanianie

Występowanie:
Żyją w środowisku wodnym, począwszy od małych deszczowych kałuż, a kończąc na oceanach. Niektóre z nich żyją w wilgotnej glebie, inne prowadzą życie pasożytnicze we krwi lub płynach tkankowych roślin bądź zwierząt.
Budowa komórki pierwotniaka:
Całe ciało pierwotniaków stanowi pojedyncza jedno lub wielo jądrowa komórka (czasem spotyka się formy kolonijne). Rozmiary większości gatunków są mikroskopijne. Podstawę konstrukcyjną tworzą cytoplazma i jądro. Cała komórka pokryta jest pellikulą (błona komórkowa). Czasami pellikula jest dwuwarstwowa. Druga warstwę tworzą trichocysty- jedyne w swoim rodzaju flaszkowate organelle, charakterystyczne dla orzęsków.
Ze względu na występowanie pierwotniaków, większość z nich posiada wodniczki tętniące, które systematycznie usuwają wodę z ich organizmu. Większość
wykazuje zdolność do poruszania się. Organellami ruchu są wici, rzęski i nibynóżki.
Niektóre pierwotniaki są czułe na światło dzięki plamce ocznej.
Niektóre posiadają otwór gębowy.
Charakterystyka gromad:
Gromada:
*wiciowce (Mastigophora)
Poruszają się za pomocą wici, rozmnażają się przez podział symetrogeniczny, posiadają jedno jądro komórkowe, nie wytwarzają spor i mogą być organizmami cudzożywnymi lub samożywnymi. Ich środowiskiem życia są inne organizmy zwierzęce lub roślinne (są więc pasożytami i symbiontami). Niektóre pochłaniają pokarm za pomocą nibynóżek inne mają otwór gębowy na podobieństwo niektórych orzęsków.
klejnotka (Euglena)
Mają chloroplasty zawierające chlorofil i mogą syntetyzować pokarm, jednak nie są całkowicie samożywne. Rozmnażają się wegetatywnie przez podłużny podział komórki.
toczek (Volvox)
Organizm kolonijny, zbudowany z tysięcy poszczególnych organizmów ułożonych w ten sposób, że ich wici są skierowane na zewnątrz. Kolonia porusza się dzięki bijącemu ruchowi wici, tocząc się tak, że jej przedni biegun jest zawsze skierowany ku przodowi. W tego rodzaju koloni istnieje pewien stopień specjalizacji komórek. Komórki zlokalizowane na przodzie ciała mają większe plamki oczne. Natomiast rozmnażać się mogą wyłącznie komórki zajmujące tylny biegun komórki.
Trichonympha agilis
Szczególnie wyspecjalizowany wiciowiec, posiadający większą ilość wici, występujący w jelicie termitów.
*korzenionóżki (Sarcodina)
Poruszają się za pomocą nibynóżek. Ciało mają nagie, albo zabezpieczone szkieletem zewnętrznym lub wewnętrznym czy też skorupką. Rozmnażają się przez podział albo płciowo poprzez połączenie się gamet zaopatrzonych w wici lub mających kształt pełzakowaty
ameba (Amoeba proteus)
Jest bezkształtną, przezroczystą, nagą, galaretowatą masą protoplazmy zawierająca jądro i cytoplazmatyczne organelle. Jądro komórkowe, nie zajmuje stałego miejsca w komórce, lecz przemieszcza się ciągle w obrębie cytoplazmy na skutek ruchu zwierzęcia.
Nibynóżki służą również amebie do zdobywanie pożywienia. Wysuwa je do przodu, otacza nimi jakiegoś pierwotniaka czy małe zwierze wielokomórkowe i pochłania je.
otwornice (Forminifera)
Budują wielokomórkowe wapienne skorupki zaopatrzone w otworki, przez które wysuwają nibynóżki. Obumierając, otwornice opadają na dno oceanów i tworzą tam warstwy osadów stopniowo przekształcających się w kredę.
promienice (Radiolaria)
Mają szkielety krzemionkowe. Szkielety obumarłych promienic opadają na dno oceanów i tworzą osady, które z czasem przekształcają się w skały krzemionkowe.
*orzęski (Ciliatea)
Charakteryzują się obecnością rzęsek na powierzchni komórki, rozmnażaniem płciowym poprzedzonym koniugacją, występowaniem w jednej komórce dwóch typów jąder. Każda komórka ma jeden lub kilka makronukleusów, które kontrolują metabolizm i wzrost komórki oraz jeden lub kilka mikronukleusów odpowiedzialnych za rozmnażanie płciowe.
Podgromady:
-Holotricha
Ich ciało jest całkowicie lub częściowo pokryte rzęskami.
pantofelek (Paramecium caudatum)
Posiada dwie wodniczki tętniące, jamę gębową, do której za pomocą rzęsek napędza pokarm. Pobrany pokarm dostaje się przez odcinek przełykowy do endoplazmy, w której wytwarzają się wodniczki trawiące pożywienie. Zbędne produkty przemiany materii są wydalane na zewnątrz przez otwór odbytowy.
-Peritricha
Ich rzęski ułożone są w lewoskrętną spirale dookoła otworu gębowego.
-Sporotricha
Mają zredukowane rzęski lub szczecinki powstałe z kilku zespolonych rzęsek lub są całkowicie pozbawione rzęsek
-Suctoria
Ich młode formy maja rzęski, a dojrzałe rurki ssące.
*sporowce (Sporozoea)
W stadium troficznym są jednojądrowe, nie wytwarzające nibynóżek, wici ani rzęsek przechodzą przemianę pokoleń ściśle związaną ze zmianą żywiciela w ciele bezkręgowca powstają sporozoity (formy inwazyjne), które w ciele kręgowca namnażają się bezpłciowo przez wielokrotny podział jądra a następnie cytoplazmy. Powstaje w ten sposób wiele osobników potomnych.
Podgromady:
-gregaryny (Gregarinia)
pasożyty wewnętrzne bezkręgowców, głównie pierścienic i owadów osobniki troficzne początkowo są pasożytami wewnątrzkomórkowymi, następnieprzenoszą się do światła różnych organów - jelita, dróg moczowych, dróg płciowych mogą posiadać narządy czepne lub ssące przechodzą skomplikowany cykl rozwojowy związany z tworzeniem cyst zawierających gamety, które łączą się w zygoty przekształcające się następnie w spory z własnymi otoczkami cysta ze sporami lub uwolnione spory są formą inwazyjną gregaryn.
-kokcydia (Coccidia)
pasożyty komórek krwi lub nabłonka przewodu pokarmowego kręgowców, zwłaszcza ssaków i ptaków. Zarażenie następuje przez połknięcie cysty niektóre gatunki, mogą wywoływać poważne schorzenia ptaków i ssaków gospodarskich.
-piroplazmy (Piroplasmia)
pasożyty zwłaszcza krwinek czerwonych głównie ssaków kopytnych, rzadziej drapieżnych i gryzoni w krwinkach piroplazmy rozmnażają się bezpłciowo przez podział na 2, rzadziej na 4 osobniki, które po rozpadzie krwinki atakują następne, prowadząc do masowego wyniszczenia erytrocytów rozród płciowy przechodzą w ciele krwiopijnego owada lub kleszcza przez które są przenoszone.

Inne pierwotniaki chorobotwórcze:
*Pierwotniaki z rodzaju Plasmodium (vivax, ovale ,malariae, falciparum)
Wywołują malarie. Przenoszone są przez komara widliszka.
Wskutek ukłucia komara, Plasmodium dostaje się do krwi człowieka i wnika do erytrocytów. W każdym erytrocycie Plasmodium dzieli się na 12 do 24 spor, które po pęknięciu krwinki dostają się do strumienia krwi. Uwolnione spory zakażają nowe krwinki i proces znowu się powtarza. Równoczesny rozpad miliardów krwinek wywołuje zimne dreszcze malaryczne, po których następuje gorączka. Jeżeli z kolei nie zakażony komar widliszek ukłuje chorego na malarię człowieka, to wraz z jego krwią wessie spory Plasmodium, który w żołądku komara przechodzi złożony proces rozmnażania płciowego, w wyniku którego powstają tysiące nowych spor. Dostają się one do ślinianek komara i mogą zarazić każdego następnego ukłutego człowieka

*Lamblia intestinalis
Wywołuje lambliozę. Zakażenie najczęściej następuje przez zjedzenie brudnych owoców i jarzyn, oraz wypicie zakażonej wody. Lamblia rozwija się w żołądku człowieka, a bytuje w jelicie cienkim. Sam przebieg choroby nie jest poważny może natomiast prowadzić do wielu powikłań, np. żółtaczka, zespoły upośledzenia wchłaniania, zapalenie trzustki lub wyrostka robaczkowego. Objawy:
-bóle śródbrzusza,
-nudności,
-utrata apetytu.

*Toxoplasmosis
Wywołuje toksoplazmozę. Występuje dość pospolicie wśród ssaków domowych, oraz u niektórych ptaków. Człowiek może się zarazić przez cysty występujące w surowym mięsie rzadziej w mleku, lub przez tachyzoity (drogą
łożyskową, przez przetoczenie krwi i w wyniku zarażenia laboratoryjnego).
Toksoplazmoza u dorosłych przebiega najczęściej w dwóch postaciach:
1) węzłowej
2) ocznej (często z nieodwracalnym ograniczeniem zdolności widzenia)
Rzadziej pojawiają się postaci zapalenia mózgowia, opon mózgowych, mózgowo-rdzeniowych, zapalenia wątroby, mięśnia sercowego lub płuc. Czasami toksoplazmoza występuje jako powikłanie ziarnicy złośliwej i białaczki. Toksoplazmoza, zwłaszcza oczna, jest też niekiedy rezultatem zarażenia wrodzonego.

*Trichomonadosis
Wywołuje rzęsistkowicę. Bytuje w pochwie i cewce moczowej. Zakażenie najczęściej następuje poprzez kontakt płciowy. przebiega w postaci plamistego zapalenia pochwy, zapalenia sromu i cewki moczowej u kobiet, oraz stanu zapalnego żołędzi, cewki moczowej i prostaty u mężczyzn. Rzęsistkowicy często towarzyszy zapalenie bakteryjne i grzybice oraz paratypowe zmiany nabłonka szyjki macicy.


*Świdrowce: Trypanosoma gambiense i Trypanosoma rhodesiense
Wywołują śpiączkę afrykańską. Przenoszone są przez muchę Tse-Tse.
Choroba ta przebiega w dwóch fazach:
-pierwszą zwiastują: gorączka, powiększenie węzłów chłonnych, wątroby i śledziony, przeczulica skórna i wychudzenie,
-druga faza, która następuje od kilku tygodni, do kilku miesięcy po zakażeniu, to objawy ze strony układu nerwowego, silne bóle głowy, porażenia nerwów ruchomych, zaburzenia czucia, zmiany psychiczne i -w końcu - śpiączka.
W 90% przypadków nie leczeni chorzy giną po 1-4 latach od zarażenia.