Charakterystyka traszek: grzebieniastej i zwyczajnej.

traszka zwyczajna Triturus vulgaris (Linnaeus, 1758)

rodzina: salamandrowate (Salamandridae)

Występowanie: Gatunek ten występuje w większej części Europy z wyjątkiem: Płw. Iberyjskiego, południowej i zachodniej Francji, południowych Włoch, Sycylii, Sardynii i Korsyki, północnej i wschodniej części Płw. Skandynawskiego. Poza Europą traszka zwyczajna występuje w zachodniej i centralnej Azji.

Cechy morfologiczne: Dojrzałe płciowo osobniki tego gatunku osiągają długość do 11 cm. Osobniki zamieszkujące południową Europę są zazwyczaj mniejsze niż te z Europy środkowej. Zwierzęta żyjące na lądzie i godujące samice mają jasnobrązowy, oliwkowy lub ciemnobrązowy grzbiet, częstokroć usiany ciemniejszymi plamkami. U bardzo młodych osobników, wzdłuż linii grzbietu może występować żółtawy lub pomarańczowawy pas. Spód ciała u obu płci jest jasnokremowy. Przez brzuch, zwłaszcza w jego środkowej części, ciągnie się jasnopomarańczowy, żółty lub nawet czerwony szeroki pas. Boki brzucha i podgardle są kremowe lub żółtawe. Na brzuchu i na podgardlu rozsiane są zazwyczaj ciemne plamki. Ciało traszki zwyczajnej jest smukłe i stosunkowo wysokie. Głowa jest krótka, o zaokrąglonym pysku. Na wierzchołku głowy występują trzy płytkie bruzdy zbiegające się w okolicy nozdrzy: jedna
biegnie przez środek grzbietu głowy, a dwie pozostałe biegną po jej bokach - od każdego z oczu. Parotyd brak, lub też są ledwo widoczne. U samców zamieszkujących południową Europę, po bokach grzbietu występują dwie wzdłużne listwy skórne. Ogon jest bocznie spłaszczony, długości mniej więcej reszty ciała. Samiec jest zazwyczaj smuklejszy i ciemniejszy niż samica, ale jednoznaczne rozróżnienie płci poza okresem rozrodu jest trudne. Głównym elementem szaty godowej samca jest ząbkowany lub o równych krawędziach (u podgatunków południowoeuropejskich) grzebień godowy, którego wysokość może dochodzić do 1 cm. Zaczyna się on między oczami i ciągnie wzdłuż linii kręgosłupa przez cały grzbiet, przechodząc (bez przerwy nad nasadą ogona) w fałd biegnący wokół ogona. U podgatunków południowoeuropejskich po bokach ogona może występować pomarańczowa smuga, zaś ogon może być zakończony nicią ogonową. Wzdłuż dolnego fałdu skórnego ogona samca, występuje przeważnie niebieskoperłowa wstęga, pod nią zaś w okolicy otworu kloakalnego ciągnie się wąskie, czerwone, lub pomarańczowoczerwone pasmo. Po bokach palców na tylnych kończynach samca występują ciemne płatki skórne. Poza tym wargi kloakalne samca są ciemniejsze i większe niż u samicy. Zarówno tło grzbietu jak i pokrywające je plamy są u samca ciemniejsze. Czasami grzbiet ciała samca jest jednolicie czarny. Plamy na jego brzuchu są także większe i ciemniejsze niż u samicy. Szata godowa samicy różni się nieznacznie od jej normalnego ubarwienia: Wokół ogona pojawia się jedynie niski, o równych krawędziach fałd skórny. Podczas pory godowej na linii oczu i wzdłuż krawędzi górnej wargi występują u obu płci ciemne pręgi, bardziej wyraźne u samców. Podczas pobytu w wodzie skóra tych traszek jest gładka, zaś na lądzie chropowata.

Preferowane siedliska: Traszka ta występuje w bardzo różnych środowiskach, zarówno na nizinach jak i wysoko w górach (w południowej i wschodniej części swojego zasięgu dochodzi do 2000 m n.p.m.). Zamieszkuje ziemie uprawne, lasy, sterty kamieni, zarośla, ogrody i parki - nawet te niewielkie, położone w centrach wielkich miast. Rozmnaża się zazwyczaj w niewielkich zbiornikach wód stojących, zarówno naturalnych, jak i tych całkowicie obetonowanych, bez żadnej roślinności: kanałach, rowach i stawach. Można ją spotkać nawet w spokojnych odcinkach wód płynących, na torfowiskach i w wodach słonawych.

Tryb życia: Poza okresem godowym traszka zwyczajna prowadzi lądowy tryb życia. W okresie rozrodczym i podczas wędrówek (do zbiorników wodnych i ewentualnie na zimowiska) oraz podczas deszczu jest aktywna w dzień i w nocy. Przez resztę sezonu prowadzi nocny tryb życia, w dzień ukrywając się w norach, pod kamieniami, kłodami drewna, niedaleko od zbiornika wodnego (w odległości do 500 m). Zazwyczaj występuje w zacienionych i wilgotnych miejscach, spotykano ją jednak także na terenach zupełnie suchych i nasłonecznionych. Trzyma się tego samego miejsca - jednego osobnika można znajdować tygodniami pod tym samym kamieniem. Jesienią traszka zwyczajna wyszukuje sobie kryjówkę na lądzie, znacznie rzadziej w wodzie i zapada w sen zimowy (w terminach od października - listopada do lutego - marca). Może żyć co najmniej 28 lat.

Pożywienie: Jej pokarm podczas pobytu w wodzie stanowią larwy owadów (głównie muchówek oraz ważek). Zjada też skorupiaki (wioślarki, widłonogi i małżoraczki), kijanki i skrzek innych płazów. Na lądzie żywi się różnymi bezkręgowcami.

Rozmnażanie: Zachodzi w środowisku wodnym. Termin godów zależy od klimatu panującego w danej części Europy. W Europie środkowej szczyt aktywności rozrodczej tego gatunku przypada na kwiecień - czerwiec. Zaplemnienie poprzedzają skomplikowane zaloty. Samiec porusza się m.in. do przodu i do tyłu wachlując ogonem. Ostatecznie składa pakiety plemników, które partnerka zbiera wargami kloakalnymi. Po pewnym czasie samica składa pojedynczo kuliste, jasnobrązowe (dolna połowa jest jaśniejsza) jaja o średnicy ok. 1,5 mm, otoczone przezroczystą galaretowatą osłonką o rozmiarach ok. 2 na 3 mm. Jaja dojrzewają w jajowodach partiami po kilka lub kilkanaście. Łączna liczba złożonych w sezonie przez jedną samicę jaj, może wynieść od kilkudziesięciu do ok. 350 sztuk. Jaja zawijane są pojedynczo w liście lub przyklejane do kamieni i podłoża. Po około 1 - 2 tygodniach od złożenia wylęgają się z nich typowe dla rodziny salamandrowatych larwy. W wysokich górach, przy niskich temperaturach, rozwój larwalny może trwać bardzo długo - aż do późnej jesieni. Czasami larwy nie zdążają przejść metamorfozy w tym samym sezonie, w którym się wyległy i zimują w zbiorniku wodnym, kończąc rozwój w następnym roku. Znane są naturalne mieszańce tej traszki z traszką karpacką (m. in. na terenie Polski). Odnotowywano także przypadki neotenii u tego gatunku.

Podgatunki: Systematyka w obrębie tego gatunku nie jest do końca ustalona. Najczęściej na terenie Europy wyróżnia się następujące podgatunki traszki zwyczajnej: Triturus vulgaris vulgaris (większa część Europy), Triturus vulgaris ampelensis (Rumunia), Triturus vulgaris graecus (dawna Jugosławia, Grecja, Bułgaria) i Triturus vulgaris meridionalis (Szwajcaria, Włochy, Austria, kraje dawnej Jugosławii, Słowenia).

========================================

traszka grzebieniastaTriturus cristatus (Laurenti, 1768)

rodzina: salamandrowate (Salamandridae)

Występowanie: Zasięg występowania tego gatunku obejmuje część (mniej więcej połowę) Europy: na zachodzie sięga środkowej Francji, obejmuje Europę północną (również Anglię bez Irlandii). Poza południową Szwecją i Norwegią, na Płw. Skandynawskim znajdują się jedynie niewielkie, odizolowane stanowiska tego gatunku (np. w Finlandii - dwa). Na wschodzie gatunek ten występuje w Europejskiej części Rosji, gdzie jego zasięg kończy się w środkowej części gór Ural. Granica jego południowego zasięgu przebiega przez: południową Francję. północną Szwajcarię, północną Austrię, Słowację, wschodnie Węgry, Rumunię, Ukrainę i Rosję.

Cechy morfologiczne: Długość ciała dorosłych osobników tego gatunku wynosi maksymalnie 20 cm. Samce są nieco mniejsze od samic. W Polsce długość dojrzałych płciowo samic wynosi 9,4 - 16,8 cm, zaś samców: 8,5 - 15,6 cm. Zabarwienie grzbietu traszki grzebieniastej jest czarne lub ciemnobrązowe. Skóra zarówno samic, jak i samców przebywających na lądzie jest ciemniejsza niż w czasie pobytu w wodzie, często smolistoczarna. Boki ciała traszki grzebieniastej są brązowe lub ciemnoszare z ciemnymi plamami i charakterystycznymi, drobniutkimi, białymi kropkami. Brzuch traszki grzebieniastej jest żółty, pomarańczowy lub czerwony, pokryty dużymi, czarnymi lub ciemnoszarymi plamami. U obu płci na żółtawym (do pomarańczowoszarego lub ciemnoszarym) podgardlu występują liczne, drobniutkie, białe cętki. Znane są całkowicie czarne okazy tego gatunku - także na spodniej części ciała. Ciało tego płaza jest dość silnie zbudowane. Głowa jest dość mała, płaska i szeroka, pozbawiona parotyd, oddzielona od reszty ciała mniej lub bardziej wyraźnym fałdem podgardzielowym. Ogon jest mniej więcej długości reszty ciała, bocznie spłaszczony. Długość przednich kończyn samca wynosi 55 - 65%, a samicy 45 - 54 % długości między nasadami nóg przednich i tylnych. Skóra tej traszki jest chropowata, pokryta brodawkami. Podczas pory godowej różnice między obiema płciami są bardzo wyraźne: Na grzbiecie i wokół ogona samca pojawia wysoki fałd skórny, o głęboko i nieregularnie ząbkowanych krawędziach (zwłaszcza na tułowiu), przerwany u nasady ogona. Dolny fałd ogona nie jest ząbkowany. Po bokach ogona u samca występuje jasna smuga, często niebiesko opalizująca. U samicy fałd skórny na grzbiecie nie występuje. W czasie godów samica posiada jedynie niski, o gładkich brzegach fałd skórny wokół ogona. Spód ogona samicy w czasie godów jest pomarańczowożółty, a u samca - czarny. Samiec ma poza tym znacznie większe niż u samicy, przeważnie czarne wargi kloakalne. Wargi kloakalne samicy są natomiast mniejsze i pomarańczowoszare. Po wyjściu na ląd, grzebień u samca zmniejsza się do kilku milimetrów wysokości, natomiast u samicy wcale nie występuje, co umożliwia rozróżnienie obu płci także poza porą godową.

Preferowane siedliska: Traszka grzebieniasta na północnym krańcu swego zasięgu jest gatunkiem głównie nizinnym, rzadziej wyżynnym (np. w Beskidach 280 - 500 m, w Karpatach do 700 m n.p.m.), zaś na jego południowych i wschodnich krańcach preferuje tereny górskie (do wysokości ok. 2000 m n.p.m.). Gatunek ten preferuje środowiska wybitnie wilgotne. Występuje lasach liściastych o bogatym podszyciu, na łąkach w pobliżu lasów, w okolicy różnego rodzaju zbiorników wodnych, w starych parkach itp. Bardzo źle znosi zmiany środowiska wywołane działalnością człowieka: intensyfikację rolnictwa i przemysłu, rozbudowę miast. Rozmnaża się w wodach stojących, niezanieczyszczonych, obficie zarośniętych roślinnością wodną: Zarówno w dużych stawach, jak i małych dołach wypełnionych wodą o pH > 7. Chętnie zamieszkuje zbiorniki o podłożu gliniastym lub marglowym.

Tryb życia: Po odbyciu godów w środowisku wodnym, część osobników wychodzi na ląd, a część (zwłaszcza te młodsze, niedojrzałe płciowo) może spędzać nawet cały rok w środowisku wodnym. Po wyjściu na ląd, traszka grzebieniasta przebywa w pobliżu zbiornika wodnego (oddala się od niego na odległość do 800 m). W dzień ukrywa się pod kamieniami, gałęziami i liśćmi. Na lądzie, na polowanie wychodzi o zmroku. Po obfitych opadach deszczu i w okresie wędrówek do stawów rozrodczych, można ją spotkać poza kryjówką także za dnia. Przebywając w wodzie jest aktywna zarówno w dzień, jak i w nocy. Zimuje na lądzie bądź w wodzie (na dnie stawów i strumieni). Jest aktywna w szerokich granicach temperatur: od 0 do 32 i więcej stopni C. W niewoli może żyć co najmniej 27 lat.

Pożywienie: Zjada skorupiaki, owady i ich larwy, pajęczaki, małe traszki, pijawki i dżdżownice.

Rozmnażanie: Gody tego gatunku odbywają się w środowisku wodnym, w różnych terminach w zależności od klimatu danego obszaru. W Europie środkowej przypadają na marzec, kwiecień i maj. Samce traszki grzebieniastej w czasie rozrodu wykazują terytorializm: obierają sobie fragment dna zbiornika, na którym pozwalają przebywać jedynie samicom, a z którego przeganiają samce. Samiec wabi partnerkę ściśle zrytualizowanym tańcem godowym, m.in. wachlując naprężonym, ogonem, wyginając ciało itd. Większy fałd skórny świadczy o lepszej kondycji samca, dlatego też partnerzy z takimi ogonami są chętniej wybierani przez samice. Następnie samiec składa spermatofory, które partnerka zbiera wargami kloakalnymi. Jakiś czas po zapłodnieniu, samica składa jaja, porcjami po kilka sztuk (przez dłuższy okres czasu - w miarę ich dojrzewania w jajnikach). Łączna liczba jaj złożonych przez jedną samicę w czasie jednego sezonu waha się od 150 do 600 sztuk. Jaja są kuliste, o średnicy 2 - 2,5 mm (a razem z owalną otoczką mają ok. 4 mm na 2 mm). Ich kolor jest jednolity, zielonkawożółty. Składane są pojedynczo. Każde jajo zostaje osobno zawinięte w listek rośliny wodnej. Z jaj wylęgają się larwy, które przechodzą typowy dla rodziny salamandrowatych rozwój.
Traszka grzebieniasta tworzy naturalne, płodne mieszańce z traszką marmurkową. U traszek grzebieniastych zamieszkujących Szwecję i Turyngię obserwowano zjawisko neotenii.

Podgatunki: brak.

* Gatunek ten występuje dość powszechnie na terenie Polski. Znajduje się w naszym kraju pod całkowitą ochroną prawną.