Filozofia przełomu XIX i XX wieku

W 2 poł. XIX w. tradycyjna problematyka filozofii była wypierana i ograniczana przez gwałtowny rozwój nauk szczegółowych. Filozoficznym wyrazem tej tendencji był antymetafizyczny program tzw. filozofii pozytywnej, zapoczątkowanej przez A. Comte'a i kontynuowany aż do czasów współczesnych. Pozytywizm żywi kult dla faktu, naukowości, empiryzmu, odrzuca metafizykę jako nieuprawnioną spekulację. Elementem pozytywizmu bywa często ewolucjonizm, a wzorem naukowości są w nim nauki przyrodnicze albo ścisłe. Inny przedstawiciel pozytywizmu John Stuart Mill wskazywał, że wszystkie zjawiska mają swoje źródło w doświadczeniu, a głównym zadaniem nauki jest uogólnianie wyników doświadczeń. Proces ten wraz z załamaniem się optymizmu historiozoficznego oraz narastaniem nastrojów pesymistycznych i katastroficznych spowodował walkę o autonomię filozofii i zachowanie swoistego dla niej zakresu pytań i problemów, a zarazem poszukiwanie nowych sposobów nadawanie sensu ludzkim działaniom. Prowadziło to do kształtowania się filozofii kultury, f. życia, f. wartości, fenomenologii, f. egzystencji.

Innym ruchem filozoficznym zapoczątkowanym w XIX wieku był neokantyzm, który wyrażał sprzeciw wobec heglizmu (systemu filozoficznego Hegela), oraz materializmu przyrodoznawczego. Nazwa "neokantyzm pochodzi od tego, że neokantyści szukali inspiracji w filozofii Kanta (niemieckiego filozofa). Za zasadniczą inspiracje neokantyzmu można uznać prace Ottona Liebmanna zatytułowaną Kant und die Epigonen (1865). Przygotowawczą rolę przy powstaniu neokantyzmu odegrały również rozprawy Hermana Helmholza i Edwarda Zellera.Swój najbardziej wpływowy czas neokantyzm przeżywał w okresie od lat 90-tych XIX wieku do pierwszej wojny światowej. Później był przez inne kierunki filozofii niemieckiej rugowany, chociaż - co zasługuje na uwagę - nie było już prawie żadnego neokantysty. Można przyjąć, że ostateczną datą wyznaczającą koniec neokantyzmu jest śmierć Ernesta Cassirera, ostatniego znaczącego neokantysty.

Wiek XX jest okresem ścierania się różnorodnych nurtów i tendencji w filozofii egzystencjalizmu,czyli kierunku według którego przedmiotem badań filozofii są indywidualne losy jednostki ludzkiej, wolnej i odpowiedzialnej, i personalizmu chrześcijańskiego, fenomenologii (kierunku teorii poznania) i logicznego empiryzmu, marksizmu (materializmu historycznego), oraz wyłaniania się nowych kierunków: pragmatyzmu, czyli systemu filozoficznego, którego podstawowym elementem jest pragmatyczna teoria prawdy , strukturalizmu, psychoanalizy, hermeneutyki (umiejętności interpretacji tekstów literackich i źródeł historycznych), filozofii dialogu, postmodernizmu, wykorzystujących dawne inspiracje i przetwarzających je w nowe całości bądź próbujących powrotu do greckich, przedplatońskich źródeł filozoficznych, czy wreszcie ogłaszający zmierzch tradycyjnej problematyki filozoficznej.

Filozofia, jeśli rozważać ją w całej pełni jej ambicji i dokonań, jest dziś równie żywa jak w przeszłości i choć ma do czynienia ze światem zdominowanym przez postęp techniczny, to świat ten nadal zmaga się z zagadnieniami egzystencjalnymi równie starymi jak ludzkość, co wymaga od niej, by dołożyła wysiłków na polu epistemologii, metafizyki i nade wszystko etyki.

Pozdrawiam:)