Dorobek nauk o zarządzaniu pierwszej połowy XX w. – wnioski dla współczesności.

Na przestrzeni mijających lat pierwszej połowy XX-tego stulecia zachodziły diametralne zmiany w podejściu do technik stosowanych w zarządzaniu.
Począwszy od podejścia przedmiotowego gdzie utożsamiano wszelkie poczynania z „kultem” maszyn do podejścia behavioralnego czyli zwrócenia większej uwagi na czynnik ludzki. W moim opracowaniu będę bazował na czynniku ludzkim i jego roli w zarządzaniu.
Wróćmy jednak do historii.
Otóż przyglądając się poszczególnym etapom rozwoju zarządzania możemy w pierwszych latach jego funkcjonowania wyróżnić trzy podstawowe podejścia:

1. podejście naukowe – czyli nurt Taylorowski
charakteryzujący się zastosowaniem nauk przyrodniczych w zarządzaniu celem ustalenia:
- najlepszego sposobu wykonywania każdego zadania
- naukowego doboru pracowników w zależności od przydzielonej pracy
- szkolenie i doskonalenie pracowników
- zadaniowo- premiowego systemu pracy
- cyklu zorganizowanego działania

Nawiasem mówiąc nurt ten doskonale się sprawdza w niektórych organizacjach – przykład „To, co widzę w Kyushu, to tayloryzm w czystej postaci.” – artykuł Artura Włodarskiego „Świat według Lexusa” – Gazeta Wyborcza „Wysokie Obroty” z dnia 10 listopada 2005r. Artykuł opisuje nowy model Lexusa i sposób jego wytwarzania.

2. podejście administracyjne – czyli nurt Fayol’a
charakteryzuje się podejściem bardziej teoretycznym ze szczególnym naciskiem na funkcje zarządzania takie jak:
- planowanie
- organizowanie
- rozkazywanie
- kordynowanie
- kontrolowanie

3. podejście behawioralne – czyli element ludzki
charakteryzuje się podejściem do zarządzania od strony czynnika ludzkiego:
- pracownicy są najważniejszym elementem w przedsiębiorstwie
- należy doceniać i motywować pracowników
- trzeba umieć wykorzystywać zasoby intelektualne ludzi
nurt w zasadzie rozwijany jest do dziś.

Zarządzanie to złożony proces w którym wszystkie czynniki mają swoje znaczenie, jednakże ich rola zależy od prowadzonych działań (wykonywanej pracy czy też świadczonej usługi).




Pozwolę sobie zobrazować to na poniższych dwóch przykładach.

1. Zarządzanie pracą handlowców
W tej sytuacji najważniejszym elementem który decyduje o sukcesie jest czynnik ludzki. Bo gdzie jeśli nie w człowieku leży największy potencjał? Tutaj właśnie człowiek – jego efektywność generują zyski dla organizacji.
Owszem musimy zapewnić człowiekowi odpowiednie narzędzia pracy. Ale też i odpowiednią atmosferę pracy. Poczucie wartości, przynależności, wpływu na losy firmy.
Wydajny handlowiec to osoba która musi posiadać ponadprzeciętny poziom optymizmu i wiary w sukces, odporny na przeciwności, pewien siebie. Ponadto w zależności od towaru czy usługi którymi handluje niejednokrotnie musi wykazywać się dodatkowymi cechami. Są to: inteligencja, błyskotliwość, doświadczenie, umiejętność dostosowania się do zmieniających się okoliczności i warunków, umiejętność prowadzenia negocjacji i utrzymywania dobrych relacji z osobami występującymi po drugiej stronie prowadzonej transakcji. Rolą handlowca jest podejmowanie szybkich „dobrych” decyzji. To właśnie handlowiec musi posiadać umiejętność przewidywania potrzeb klienta. Handlowiec w zależności od tych potrzeb przedstawia odpowiednią ofertę i modyfikuje ją celem osiągnięcia zaspokojenia potrzeb swojego klienta.


2. Zarządzanie pracą osób przy taśmie produkcyjnej
W tym przypadku nacisk kładziemy w większym stopniu na dobre zgranie ze sobą (w sensie czasowym i logistycznym) wszystkich pracowników i maszyn. Występuje tutaj w zasadzie ciągła powtarzalność wykonywanych prac. Nie ma konieczności indywidualnego podejścia do każdej czynności którą wykonują. Należy dokładnie zaplanować wszystkie prace. Istotna jest dobra koordynacja całego zespołu, ponieważ nieprawidłowe funkcjonowanie nawet jednego elementu powoduje fiasko pracy zespołu. Owszem istotny jest tutaj również czynnik ludzki, jednakże nie ma on aż tak decydującego znaczenia. Nie ma konieczności natychmiastowej analizy i reakcji na poczynania czynników zewnętrznych (np. osoby będące stronami transakcji). Należy jednakże zwrócić uwagę na konieczność odpowiedniego doboru pracowników z predyspozycjami do mozolnego, niezmiennego powtarzania identycznych czynności nieskończoną ilość razy. Jak zatem widzimy duży nacisk w takim przedsiębiorstwie będziemy kładli na kontrolowanie pracy zespołu.


Pojawia się zatem pytanie:
Czy można jednoznacznie określić i sprecyzować najlepiej sprawdzające się metody zarządzania?

Jak widzimy na przestrzeni lat nurty i trendy zarządzania zmieniały się. W zależności od tego jak wyglądała gospodarka, jak rozwijał się przemysł i usługi różne były podstawowe zasady metod zarządzania. Kładziono nacisk na różne elementy zarządzania. Uczono się i wnioskowano na podstawie doświadczeń, a w późniejszych latach na podstawie metod naukowych jak najefektywniej zarządzać przedsiębiorstwami.
Zarządzanie jest nauką która stale ewoluuje i dostosowuje swoje nadrzędne zasady do zmieniających się okoliczności rynkowych. Zarządzanie dzięki metodom naukowym stara się przewidzieć zmieniające się potrzeby rynku. Zarządzanie jest nauką „płynną” w sensie rozpatrywania i dostosowywania swoich narzędzi do zachodzących zmian.
Jest jednakże jedna niezmienna zasada – otóż dotyczy ona konieczności współdziałania zespołu dla osiągnięcia zamierzonych celów organizacji. Przez zespół rozumiem tutaj zarówno zespół ludzi współpracujących jak i też cały szereg innych czynników - sprzęt, urządzenia, maszyny, poszczególne działy organizacji. Istotą dobrego zarządzania jest też i umiejętność planowania.

Stoję jednakże na stanowisku iż każda organizacja – dobrze funkcjonująca organizacja - zwraca szczególną uwagę na czynnik ludzki. To właśnie ludzie:
- tworzą wartość przedsiębiorstwa,
- kierują pracą przedsiębiorstwa,
- wyznaczają cele,
- określają sposoby realizacji celów,
- dobierają odpowiednie środki celem realizacji celów
- prowadzą rekrutacje i dobierają pracowników
- kontrolują przebieg procesów funkcjonowania przedsiębiorstwa.

Tak więc ja osobiście jestem zwolennikiem podejścia behawioralnego w zarządzaniu. Owszem należy jednakże bacznie uważać na rolę czynnika ludzkiego w całym procesie funkcjonowania przedsiębiorstwa. Należy dostosowywać jego udział w zależności od formy i celów przedsiębiorstwa.