Czułe pochylanie się nad ludźmi skrzywdzonymi przez los w utworach pozytywistycznych.

Problematyka nietolerancji i złego obchodzenia się z ludźmi to główny wątek utworów pozytywistycznych . Są one ukazane w bardzo wyrazisty sposób . Drastyczne wręcz nieludzkie sceny skłaniają nas do czułego pochylenia się nad ludźmi skrzywdzonymi przez los .

Jednym z wielu przykładów jest nowela pt. "Mendel Gdański ". Tytułowy bohater to Żyd-introligator pochodzący z Gdańska , mieszkający od 27 lat w Warszawie . Jest to człowiek honorowy i uczciwy. Pomimo , iż jest Żydem czuje się Polakiem "A ja z jakiego gruntu wyrósł ?...Czy ja tu przyszedł jak do karczmy ?Zjadł , wypił i nie zapłacił? Nu , ja tu nie przyszedł jak do karczmy ! Ja tu tak w to miasto urósł jak ta brzezina w lesie!'' Mendel wychowuje wnuka Kubusia -synka zmarłej córki . Chłopczyk uczęszcza do gimnazjum . Pewnego dnia dziecko wraca ze szkoły zapłakane , mówiąc , że dzieci wyzywały go od Żydów . Mendel tłumaczy wnuczkowi , że nazywanie go Żydem nie jest obraźliwe, choć już wcześniej słyszał o antysemickich rozruchach w mieście Następnego dnia rozjuszony tłum napada na dom Mendla , lecz ten nie ma zamiaru chować się czy uciekać . Nie potrafi zrozumieć ich postępowania . Starzec jest smutny i rozgoryczony . Czuje , że stracił swoje miasto i ojczyznę . ludzie , którzy go znali teraz są przeciwko niemu. Stary Żyd mówi: "Pan powiada co u mnie nic nie umarło ?Nu u mnie umarło to, z czym ja umierać myślał.....Nu u mnie umarło serce do tego miasto!"

Kolejnym utworem jest " Miłosierdzie gminy "przykład znieczulicy , obłudy upokorzenia i upodlenia człowieka . Główny bohater Kuntz zostaje wystawiony na licytację . Ludzie drwią i szydzą z niego . starzec czuje się poniżony. Nie ma zbyt wielu chętnych do kupna 82 letniego człowieka o wychudzonej sylwetce ubranej w łachmany. Wśród licytujących jest syn Kuntza, lecz dość szybko zostaje przelicytowany i opuszcza budynek . Wśród wesołości gapiów na sali pojawia się mleczarz Probs. Jego widok przeraża starca , gdyż ten znany jest z wielkiego okrucieństwa .Probs zabiera Kuntza i zaprzęga go do wózka z mlekiem obok psa. Wszyscy wiedzą co go czeka . Poprzednik tragarza powiesił się a inni , którzy służyli mleczarzowi w niedługim czasie umierali z głodu i wycięczenia . Utwór ten jest ostrzeżeniem przed fałszywą filantropią , która może spowodować upodlenie i poniżenie ludzi , sprowadzenie ich do poziomu zwierząt. Znieczulica i obłuda ludności godzącej się na podobny proceder ukazuje magiczną siłę pieniądza , przez którą mogą nawet zaniknąć więzy rodzinne a przecież " Nie można oceniać człowieka według pieniędzy."

Podobna problematyka ukazana została w " Tadeuszu". Tadeusz to syn chłopski pozbawiony opieki . Jego matka i ojciec muszą pracować u swego pana . Utwór ten jest oskarżeniem inteligencji za obojętność wobec losów chłopskich dzieci , w czasie pracy ich rodziców. Bogaci nudzą się , przechadzają się w słońcu , rwą kwiatki ,spacerują zamiast zająć się , znaleźć opiekę lub bezpieczne zajęcie dla tych dzieci.

"Jamioł" to także następny przykład nieodpowiedzialności osób dorosłych za los dzieci . Marysia główna bohaterka straciła matkę . Po pogrzebie dwie znajome kobiety wzięły małą do karczmy i użalając się nad jej losem postanowiły odesłać Marysię do dworu na służbę. Małą miał odwieść woźnica , który właśnie tam jechał. Cała trójka ze" zmartwienia "popijała gorzałkę zapominając tym samym o dziecku. Kiedy zrobiło się ciemno dziewczynka z woźnicą ruszają w stronę dworu. W czasie jazdy zamroczony mężczyzna zasypia i wóz się wywraca . Marysia próbuje obudzić pijaka lecz niestety nie udaje jej się to. Dziecko postanawia samo dojść do dworu. Jest bardzo zimno , słychać jakieś kroki , dziewczynka ma nadzieję , że to jej anioł stróż , lecz niestety kroki które słychać to kroki wilka . Los tej biednej dziewczynki ,nikomu niezawinionej istotki leżał w pijackich rękach bezmyślnych ludzi.

"Ojciec Goriot " to nad wyraz dobry przykład -okrutnego losu głównego bohatera . Powieść pokazuje nam życie handlarza mąki , który w okresie głodu spekuluje i dorabia się majątku . Ma on na wychowaniu dwie córki ponieważ ich matka wcześnie zmarła . Goriot wydaje córki bogato za mąż , traktując instytucję małżeństwa jak transakcję handlową a nie związek oparty na wielkiej miłości. Delfina i Anastazja miewają kochanków , a ich życie toczy się wokół uciech cielesnych , nowych strojów i klejnotów, na które godzi się i które finansuje ich ojciec. Staruszek wprowadza się na pensję blisko miejsca zamieszkania córek . Wybiera dość pokaźny pokój , jest w odróżnieniu od reszty pensjonariuszy dobrze ubrany i majętnie wyglądający. Z czasem , jak córki mają coraz to większe potrzeby finansowe Goriot jest zmuszony ograniczać swoje wydatki i ubożejąc przenosi się do mniejszych , tańszych pokoi , oszczędza także na jedzeniu co prowadzi do utraty zdrowia . Pomoc taką uważa za swój obowiązek , nie potrafi wyobrazić sobie , aby jego córkom czegokolwiek zabrakło . Niestety kontakt Goriota z córkami jest sporadyczny i odbywa się w tajemnicy przed ich mężami i ludźmi. Córki po prostu wstydzą się go. Rastiniac , który jest także mieszkańcem tego samego pensjonatu na początku szydzi z eleganckiego kupca , lecz z czasem jak wplątuje się w romans z jego córką , jego ironia przeradza się w szacunek i zrozumienie. Dzięki jego sympatii do Anastazji , Goriot może liczyć na częstsze kontakty z dziećmi. Sytuacja finansowa naszego bohatera staje się tragiczna a jego zdrowie zostaje zupełnie nadszarpnięte. W czasie jak stary ojciec kona jego córki doskonale bawią się w pałacu Rastiniac wielokrotnie prosi Delfinę i Anastazję o ostatnią posługę dla swego konającego ojca , który nie może spokojnie umrzeć bez ostatniego pożegnania z najukochańszymi istotami na tym świecie . Ojciec Goriot kochał swe córki nad życie "bardziej niż Bóg kochał świat." Niestety te są pozbawione wszelkich uczuć i wyrzutów sumienia pozostawiają rodzica na łożu śmierci tylko w asyście Rastiniaca . Zrozpaczony starzec umiera . Na jego pogrzeb przyjeżdżają tylko słudzy jego córek.

Wszystkie wyżej opisane utwory dają nam tak wiele do myślenia . Pozostawiają w nas uczucie głębokiego żalu , współczucia wielu niesprawiedliwości wobec nic niezawinionych osób Skłaniają nas do chylenia czoła nad bezwzględnością , niemoralnością i fałszem tego świata . Losy bohaterów uzmysławiają nam , że i w dzisiejszych czasach zdarzają się podobne sytuacje , nadal panuje znieczulica , pieniądz wiedzie prym nad prawdziwie ważnymi uczuciami , którymi musimy kierować się w swoim życiu . Miłość , współczucie , pomocna dłoń i bezinteresowna pomoc to cechy o których ludzie w tamtych jak i w dzisiejszych czasach zapomnieli.