Układ nerwowy i hormonalny
Zapewniają harmonijny rozwój i funkcjonowanie organizmu, regulacja nerwowa-szybka i krótka, hormonalna-wolna i działa dłużej; Układ Hormonalny: tworzą gruczoły wydzielania wew.(gruczoły dokrewne); Układ nerwowy: przystosowuje organizm do zmieniających się warunków środowiska wew. i zew., odbieranie bodźców przez receptory i ich przewodzenie do efektorów (mięśnie, gruczoły), regulacja i koordynacja czynności narządów wew., utrzymywanie stałych warunków w ustroju, dzieli się na: ośrodkowy-mózgowie, rdzeń kręgowy, obwodowy-nerwy czaszkowe(mózgowe i rdzeniowe), autonomiczny-2 części, układ współczulny i przywspółczulny; Ośrodkowy: mózg, móżdżek, rdzeń przedłużony; Mózg: 1200-1400g, otoczony 3 oponami, pofałdowana pow., największa bruzda-szczelina podłużna, 2 warstwy-zew. kora(szara), wew. podkorowa(biała) 4 płaty-czołowy, ciemieniowy, skroniowy, potyliczny, ośrodki korowe: kojarzące, ruchowe, pisania-płat czołowy, czuciowe-dotyk, ciepło, płat ciemieniowy, słuchu i mowy-płat skroniowy, wzroku-potyliczny; Móżdżek: tylna część czaszki, 150g, dwie półkule połączone „robakiem mózgu”, reguluje-równowagę, postawa, utrzymuje-napięcie mięśni, koordynuje-ruchy mięśni, wykonywanie ruchów; Rdzeń przedłużony: łączy się z rdzeniem kręgowym, przez niego idą impulsy z mózgu do rdzenia kręgowego i odwrotnie, ośrodki nerwowe(ssanie, żucie, połykanie, kichanie, kaszel, pot):oddechowy-reguluje czynności oddechowe, naczynioruchowy-stan napięcia ścian naczyń krwionośnych, czynności serca, wymiotny i regulujący przemianę materii; Rdzeń kręgowy: znajduje się w kanale kręgowym, odchodzą od niego nerwy rdzeniowe, jest otoczony 3 oponami, istota szara otoczona białą; Odruch: automatyczna reakcja efektora na bodziec zew. lub wew., zachodząca przy udziale ośrodkowego układu nerwowego;
Obwodowy
Parzyste nerwy tworzące nerwy obwodowe-komunikacja pomiędzy mózgowiem i rdzeniem kręgowym a narządami, składa się z wiązek neurytów, nerwy czuciowe-przewodzą bodźce czuciowe, ruchowe-bodźce ruchowe, mieszane-czuciowe do rdzenia i ruchowe od rdzenia, w skład wchodzą: nerwy czaszkowe(12 par)-czuciowe, ruchowe, mieszane, unerwiają narządy zmysłów, mięsnie i gruczoły okolic głowy, nerwy rdzeniowe(31 par)-mieszane, unerwiają skórę, mięśnie, gruczoły, układ naczyniowy i narządy wew.; Autonomiczny: unerwia i reguluje czynności gruczołów i narządów wew., współczulny- składa się z połączonych zwojów oraz splotów po obu stronach kręgosłupa, podnosi ogólną aktywność organizmu, przywspółczulny-włókna nerwowe wychodzą z pnia mózgu, dochodząc do płuc, serca, jelit itd., składa się ze zwojów i splotów w pobliżu narządów, obniża ogólną aktywność organizmu; Nerwica: zaburzenia emocjonalne spowodowane długotrwałym niepokojem- konflikty domowe, poczucie zagrożenia; Schizofrenia: choroba psychiczna, przyczyny nieznane, objawia się zamknięciem w sobie, urojeniami, lękami (autyzm) itd.; Inne choroby psychiczne: padaczka (epilepsja), udar i guzy mózgu;
Gruczoły
Narządy obdarzone czynnością wydzielniczą, pobudzaną przez włókna autonomicznego układu oraz hormony, gruczoły: wydzielania zew.-przez ich przewody wydzieliny wydostają się na zew. lub do jam ciała, wydzielania wew.-nie mają przewodów wyprowadzających, hormony(ich wydzieliny) przedostają się do krwi i są przenoszone po całym ciele, główne ośrodki: przysadka mózgowa, tarczyca, przytarczyczna, nadnercza, trzustka, jajniki, jądra; gruczoły mieszane-mające przewody wyprowadzające, ale spełniają również funkcje gruczołu dokrewnego, wytwarzającego hormony; Przysadka mózgowa: nieparzysty owalny gruczoł, położony u podstawy mózgu, należą do niej: hormony wzrostu, hormony wpływające na wydzielanie innych-pod jego wpływem inne gruczoły wydzielają hormony; Tarczyca: nieparzysty narząd w przedniej okolicy szyi, wytwarza hormon tyroksyne, regulującą przemianę materii, jej funkcjonowanie jest uzależnione od jodu; Przytarczyczne: 4 gruczoły na z tyłu tarczycy, parathormonem- reguluje gospodarkę wapniowo-fosforową; Trzustka: pełni również funkcję zew. wydzielniczą, insulina, glukagon- reguluje gospodarkę węglowodanową; Nadnercza: parzyste gruczoły, położone u góry nerek, dzieli się na: warstwę zew. i wew. (kora, rdzeń), kora-wydziela kortykosterydy- przemiana materii, gospodarka wodna i mineralna, rdzeń-wydziela adrenalinę-przyśpiesza czynność serca, gospodarka węglowodanową, podwyższając poziom cukru we krwi;
Hormony
Sub. chemiczne o różnorodnej budowie (głównie białka), regulują i koordynują czynności narządów, utrzymują stałość organizmu, jakakolwiek zmiana ich ilości zakłóca równowagę fizjologiczną, poszczególne hormony działają tylko na określone narządy, czynność hormonalna jest koordynowana przez podwzgórze (cz. międzymózgowia) poprzez przysadkę mózgową; Tkanka nerwowa: składa się z komórek nerwowych (ok. 100mld); Komórka nerwowa: neuron, podstawowa jednostka anatomiczna i funkcjonalna układu nerwowego, ciało komórki-z jądrem, dendryty-liczne wypustki, odbierające bodźce i przewodzące je do ciała komórki, neuryt(akson)- wypustka przewodząca impulsy od ciała komórki do innych neuronów, impulsy idą w jedną stronę- od dendrytów przez ciało do neurytu; Synapsa: styk między zakończeniem neurytu komórki, a dendrytami drugiej;
Narząd wzroku
Odbiera wrażenia wzrokowe w rozmaitych warunkach, składa się z gałki ocznej i aparatu ochronnego; Gałka oczna: położona w oczodole, kształt spłaszczonej kuli, wypełnia je ciało szkliste, z tyłu odchodzi nerw wzrokowy, 3 błony: twardówka(zew.)-warstwa ochronna gałki, ku przodowi przechodzi w rogówkę, przed nią jest spojówka, naczyniówka(pośrednia)-duża liczba naczyń krwionośnych i włosowatych, przechodzi w tęczówkę-mięśnie gładkie zwierające i rozszerzające źrenicę, za tęczówką jest soczewka-zmienia się w zależności tego, w jakiej odległości znajduje się jakiś przedmiot, siatkówka(wew.)- zawiera komórki światłoczułe-pręciki i czopki; plamka żółta-zagęszczenie komórek światłoczułych; plamka ślepa-pozbawiona pręcików i czopków, znajduje się w miejscu wyjścia nerwu wzrokowego; Aparat ochronny: powieki-chronią oczy przed urazami i zbyt silnym światłem oraz przed wysychaniem, rzęsy-zatrzymują cząsteczki kurzu i pyłu, narząd łzowy-gruczoły i 2 kanaliki łzowe, wytwarzają łzy-woda, sól i sub. bakteriobójcze; Krótkowzroczność: skupianie promieni przed siatkówką, wydłużone oko, soczewki wklęsłe; Dalekowzroczność: skupianie promieni za siatkówką, skrócone oko, soczewki wypukłe; Astygmatyzm: zniekształcenie obrazu, krzywizna rogówki lub soczewki, soczewka cylindryczna; Daltonizm: nierozróżnialnie koloru zielonego i czerwonego; Zez: odchylenie gałek, choroba społeczna, specjalne okulary i ćwiczenia; Zapalenie spojówek: zapalenie gruczołów rzęskowych; Jaskra: podwyższone ciśnienie w oku