Ważne pytania renesansowego i współczesnego poety oraz sposób ich zadawania w „Trenie X” i wierszu „List wysłany w zaświaty”

Od najdawniejszych czasów człowiek zadawał wiele pytań egzystencjalnych: kim jest, skąd przybywa i dokąd zmierza, jak powstał i z czego składa się świat? Z tych pytań powstała filozofia, a wraz z nią pojawili się filozofowie. Wielu działało już w starożytności, a każdy miał własne, odrębne poglądy. Wielu wielkich ludzi renesansu kontynuowało ich dzieło. Jednym z nich był Jan Kochanowski, którego poglądy filozoficzne dotyczące egzystencji zaczęły się kształtować dopiero po śmierci córki Urszulki. Przykładem tego jest „Tren X”. Podobne problemy istnieją również we współczesności, a ich reprezentantem jest Jarosław Marek Rymkiewicz i jego utwór „List wysłany w zaświaty”.
W utworze Jana Kochanowskiego „Tren X” podmiotem lirycznym jest cierpiący ojciec. Ze względu na biografie autora można go utożsamić z osobą mówiącą. Wiersz reprezentuje lirykę inwokacyjna. Tren to cykl pytań retorycznych dotyczących śmierci dziecka. Podmiot liryczny zastanawia się, gdzie trafiła dusza Urszulki po śmierci: czy do raju, czy na wyspy szczęśliwe (nawiązanie do mitologii greckiej), czy zmieniła się w słowika (reinkarnacja), czy jest w czyśćcu, czy w ogóle gdzieś jest? Osoba mówiąca cierpi. Prosi dziecko, by ukazało się mu w jakiejkolwiek postaci. Tren ten przedstawia kryzys światopoglądowy poety renesansowego. Nie zna on sensu życia, przeżywa kryzys religijny. „Ja” liryczne zadaje pytania ontologiczne dotyczące życia pozagrobowego, a także o istnienie samego Boga. Wyrażone są przez to uczucia ojca: tęsknota, rozpacz, zagubienie.
Utwór Jarosława Rymkiewicza należy do liryki bezpośredniej, o czym świadczą wyrazy: „ja’, „jestem”, „chciałbym”. W wierszu brak jest konkretnego adresata. Podmiotem lirycznym jest list wysłany w zaświaty. Umarł człowiek, a po swojej śmierci zadaje pytania: kim jest, gdzie się dostanie i kto go tam wysyła, czy są inne listy, czy ktoś tam się nimi opiekuje, czy w końcu jest jakieś „tam”, jakieś inne życie? List jest słowem-kluczem, gdyż pod tym jednym wyrazem kryje się i człowiek, i brzózka, i kot, i żaba. Podmiot liryczny zadaje pytania ontologiczne. Dominuje uczucie niepewności, które w dalszej części przekształca się w pogodzenie z losem. Utwór reprezentuje gatunek wiersza wolnego i lirykę maski.
Utwór Jana Kochanowskiego i Jarosław Rymkiewicza są do siebie podobne pod względem tematycznym. Obaj poeci zadają takie same pytania o Boga i zaświaty. Obaj zastanawiają się nad znaczeniem chrześcijaństwa. Różny jest jednak ładunek emocjonalny. W trenie, który jest utworem żałobnym, podmiot liryczny jest zaangażowany w swoją wypowiedź. U Rymkiewicza jest bierny, jest wypłukana z emocji i uczuć postacią zadającą pytania.