Rom/Klas; racjonalizm-mistycyzm, skończoność-nieskończoność, rozum-uczucie, równowaga-niepokój, ład-chaos, tradycjonalizm-nowatorstwo, duch antyku-kult średniowiecza, oziębłość-namiętność, opanowanie-ekspresja, naśladowanie-fantazja, stabilizacja-rewolucja. Po stronie klasycyzmu można wynotować; racjonalizm, ideę skończoności, rozum, równowagę, ład, tradycjonalizm, duch antyku, chłód, umiar, naśladowanie natury i stabilizację społeczną.
Polska; 1822- wydania pierwszego tomu Poezji Mickiewicza i 1863 - rok wybuchu powstania styczniowego. Wewnętrzną cezurę romantyzmu w Polsce wyznacza rok 1830, data wybuchu powstania listopadowego. W roku zaś 1863 wybuchło powstanie styczniowe, zamykające serię związanych z romantycznym światopoglądem i polityką walk niepodległościowych.
Europa; pomiędzy latami 90.XVIIIw. a 40.XIX w
Romantyzm – to nazwa epoko kulturowej jak i prądu charakteryzującego się określonymi cechami stylistycznymi oraz ideowymi .
Cechy charakterystyczne romantyzmu:
- stawianie uczucia ponad rozum jako najbardziej zbliżające człowieka do poznania tajemnic życia;
- wiara w możliwość kontaktu ze światem pozazmysłowym;
- wprowadzenie do literatury wątków baśniowych, fantastycznych, legend, podań;
- tajemniczość;
- wprowadzenie wątków i motywów historycznych, szczególnie średniowiecznych;
- zainteresowanie tematyką wschodu, tzw. orientalizm;
- odrzucenie zasad i reguł poetyki klasycznej krępujących rozwój jednostki;
- dążenie do indywidualizmu.
Romantyzm europejski
Powstanie romantyzmu niemieckiego poprzedził okres tzw. "burzy i naporu". Przedstawicielami tego okresu byli przede wszystkim w młodzieńczym okresie swej twórczości dwaj wybitni poeci: Jan Wolfgang Goethe i Fryderyk Schiller. Jan Wolfgang Goethe. Do utworów Goethego, które wywarły największy wpływ, należą Cierpienia młodego Wertera, ballady; Król elfów i Uczeń czarnoksiężnika, Faust.
Fryderyk Schiller Jego pierwszy dramat, Zbójcy.
Stereotyp; funkcjonujący w świadomości społecznej strukturowy, uproszczony, zabarwiony emocjonalnie obraz rzeczywistości odnoszący się do osób, grup społecznych, rzeczy.
Romantyk to marzyciel i idealista, człowiek uczuciowy, postać uduchowiona, asceta, głowa uniesiona w górę, wzrok sięga ku niebu, w ręce tomik wierszy.
KANT Immanuel
- kategoryczny imperaktyw, człowiek jest elementem przyrody, maleńką cząsteczką, podlega rządzącym przyrodą prawom, sam decyduje o swoim postępowaniu, człowiek odkrywa tajemnice świata, być aktywnym, twórczym a jednocześnie realizować etyczny ideał to istota i cel wolności. Niebo gwieździste nade mną, prawo moralne we mnie, Postępuj tak jak byś chciał aby postępowali inni, siłą człowieka jest wiara w siebie samego swoje możliwości.
Gatunki charakterystyczne dla romantyzmu
Dramat romantyczny - wywodzi się z dramaturgii Szekspira: nie respektuje trzech jedności, rezygnuje z chóru, nie podporządkowuje się "decorum", gdyż partie tragiczne miesza z komicznymi; charakteryzuje się luźną kompozycją. Poszczególne sceny luźno, bez wynikania logicznego, wiązały się ze sobą.
Powieść poetycka - odmiana poematu epickiego, powstała w okresie romantyzmu, o elementach dramatycznych i lirycznych. Zakłócenia chronologii zdarzeń służą do wytworzenia napięcia i tajemniczości. Narrator ujawnia swoje uczucia w nastrojowych opisach, lirycznych komentarzach i refleksjach. Tło wydarzeń często jest historyczne. Twórcami powieści poetyckiej byli Scott i Byron.
Ballada - wywodzi się ze średniowiecznych epickich pieśni ludowych. W Polsce połączona z cechami epickiej dumy, wykrystalizowała się w wierszowany utwór poetycki, łączący epicką opowieść o niezwykłym wydarzeniu z lirycznym komentarzem i dramatyzmem dialogowego ujęcia; znamienne jest mieszanie elementów lirycznych (niezwykłość, nastrojowość, emocjonalność), epickich (narracyjność, retrospekcja) i dramatycznych (bohaterowie w działaniu i sytuacji). Fabuła jest ramą, w którą wpisana
jest sytuacja jednostki wobec losu i problemów moralnych (wina i kara, wierność i zdrada, wolność).