Rola doktora Szumana w "Lalce" B.Prusa

O doktorze Szumanie wiemy niewiele. Wiemy, że był to „Żyd, stary kawaler(...).Posiadając majątek leczył darmo i o tyle tylko, ile było mu potrzebnym do studiów etnograficznych. Z jego opowiadań dowiadujemy się, iż jest to człowiek po przejściach, który próbował popełnić samobójstwo po śmierci narzeczonej. W czasie wydarzeń lekarz ten zajmuje się badaniem ludzkich włosów.

Stosunki między Stanisławem Wokulskim, a doktorem były życzliwe, jednak widywali się oni nieczęsto. Z rozmów tych dwóch bohaterów ze sobą, wnioskujemy, że Szuman jest osobą niezwykle inteligentną, która na podstawie swoich obserwacji potrafi szybko wysunąć trafne wnioski. Od razu zauważa, że Wokulski jest zakochany. Jednak podejście doktora do miłości, w przeciwieństwie do podejścia Stanisława, ma charakter czysto naukowy. Idealna miłość według Szumana jest „tylko jedną z masek, w którą lubi przebierać się instynkt utrwalenia gatunku”. Również w rozmowie z Rzeckim, doktor wyraża swoje zdanie na temat kochania. Uważa, że miłość w obecnym rozumieniu jest „obrzydliwym handlem opartym na oszustwie”, małżeństwo natomiast postrzega w kategorii dożywotniej kary. Twierdzi, że właśnie cywilizacja z tego „naturalnego uczucia zrobiła nerwową chorobę”. Szuman ma swoją własną teorię dotyczącą „higieny miłości”, której nie przestrzegają ludzie w ówczesnym świecie, a zwłaszcza klasy inteligentne.

Odnośnie cywilizacji „samej w sobie” doktor również ma wiele (złego) do powiedzenia. Jego zdaniem cywilizacją rządzą kobiety. Właśnie w tym Szuman dopatruje się przyczyn „niepraktyczności, fagasowstwa, i tych strasznych pęt głupoty, które od wieków gniotą ludzkość”. Kobietę przyrównuje do potwora, próżnującego dziwoląga, który „ma jeszcze obowiązek wychowywać przyszłe pokolenia ludzkości”. Uważa, że taka istota, jak kobieta potrafi zaszczepić jedynie hipokryzję, dwulicowość, umiejętność przymykania oczu na fakty i marzenia o ideałach. Natomiast pozycję kobiet tłumaczy wiarą mężczyzn w „klerykalno-feudalno-poetycką teorię miłości”. Stosunek doktora do cywilizacji streszcza jedno z wypowiedzianych przez niego zdań: „Podła wasza cywilizacja. Chciałbym bodaj natychmiast zginąć, ale przywalony jej gruzami”.

Szuman jest osobą, która nie wierzy w ideały. Marzenie uważa za głupotę, i jest bardzo z siebie zadowolony, kiedy stwierdza, że „wyleczył się z marzycielstwa. Wszystkie osoby myślące w kategoriach właściwych dla poprzedniej epoki uważa za „ginącą już rasę”. Jego receptą na życie jest trzeźwe patrzenie na świat.

W „Lalce” Szuman pełni rolę realisty, który twardo stąpa po ziemi. Chętnie daje rady Wokulskiemu, poucza Rzeckiego. Jest błyskotliwym, często złośliwym komentatorem wydarzeń, osobą posiadającą własne zdanie na każdy niemal temat. Nie traci czasu na marzenie, lub gdybanie. Na świat patrzy trzeźwo, często sceptycznie. Ma duży bagaż doświadczeń, dzięki czemu ma posłuch u swoich rozmówców, którzy-nawet jeśli się z jego zdaniem nie zgadzają - zawsze pozwolą mu się wypowiedzieć do końca.

Taka postać pozwala w „Lalce” na spojrzenie na pewne sprawy z zupełnie innej perspektywy. W przeciwieństwie do pozostałych znaczących bohaterów tej książki, nie idealizuje on otaczającego go świata, ale pozwala na ujrzenie go w sposób bardziej krytyczny, komentuje, ukazując słabości i niedostatki.