Powstanie (rewolucja) USA

Wydarzenia, które rozegrały się w Ameryce Północnej w II połowie XVIII w. są do dzisiaj przedmiotem pewnej kontrowersji wśród historyków. Zwykle nazywa się je wojną o niepodległość kolonii angielskich w Ameryce. Nazwa jest oczywiście słuszna, ale jednocześnie sami Amerykanie używają również nazwy rewolucja, na określenie tego, co zaszło w latach 1775-1783. Idąc za tym tropem, wydarzenia te kwalifikujemy do grupy rewolucji mieszczańskich, gdyż w ich wyniku obalona została tyrania angielska nad koloniami, zniszczone przeżytki ustroju feudalnego, które jakkolwiek słabe, to jednak istniały w koloniach oraz wzmocniona została pozycja mieszczaństwa, kosztem posiadaczy ziemskich.
Przyczyną zatargów między kolonistami a metropolią, czyli Anglią były problemy zarówno ekonomiczne, jak i polityczne. W XVII w. na atlantyckim wybrzeżu Ameryki Północnej powstało 13 kolonii angielskich. W połowie XVIII w. liczba mieszkańców kolonii wynosiła około 1,7 mln osób. Osadnicy zajmowali się głównie rolnictwem. Na południu Ameryki powstały ogromne latyfundia bazujące na pracy niewolniczej, natomiast w centralnej oraz w północnej części obok dużych majątków istniały też drobne gospodarstwa farmerskie i rozwijał się przemysł. Każda z kolonii miała odrębny ustrój i formę rządów. Na czele władz stał gubernator mianowany przez króla, istniał również własny lokalny parlament doradzający gubernatorowi. Koloniści byli uzależnieni od metropolii w kwestiach gospodarczych. Władze nie zezwalały na rozwój pewnych dziedzin wytwórczości, chroniąc w ten sposób producentów angielskich. Jednocześnie zabraniano sprowadzania do kolonii towarów innych niż angielskie, bądź przewożonych na statkach obcych bander. Z drugiej strony, surowce pochodzące z kolonii mogły być sprzedawane tylko na rynkach angielskich. W ten sposób kolonie były jedynie rynkiem zbytu i źródłem surowców dla przemysłu angielskiego. Takie postępowanie wywoływało oburzenie kolonistów. Ponadto buntowali się oni przeciw brakowi własnej reprezentacji w parlamencie angielskim. Fakt ten był odbierany bardzo boleśnie, gdyż koloniści płacili podatki uchwalone właśnie przez ten parlament. Od połowy XVIII w. zaczęło w koloniach narastać przekonanie, że należy zjednoczyć wysiłki w celu wspólnego przeciwstawienia się polityce rządu angielskiego. Po wojnie siedmioletniej (1756-1763) stosunki się jeszcze bardziej zaostrzyły, gdyż rząd poniósłszy wielkie wydatki na wojnę chciał ich część przerzucić na kolonie. W 1765 r. parlament angielski uchwalił dwie ustawy: o kwaterunku i o opłatach stemplowych. Na mocy pierwszej z nich, koloniści mieli utrzymywać oddziały wojskowe, natomiast druga nakładała opłaty na wszystkie druki, gazety, broszury oraz czynności prawne. Po protestach parlament zniósł w roku następnym ustawę stemplową, lecz wprowadził za to nową taryfę celną. W odpowiedzi koloniści ogłosili bojkot towarów angielskich. Zmusiło to rząd do zniesienia cła, za wyjątkiem cła na herbatę. W takiej sytuacji w 1773 r. grupa kolonistów przebrana za Indian w porcie w Bostonie wdarła się na pokład angielskich statków i wyrzuciła transport herbaty do morza. Rząd podjął zdecydowane działania przeciw buntownikom. Port został zamknięty i represje dotknęły ludność całej kolonii Massachusetts. W jej obronie został zwołany do Filadelfii w 1774 r. Kongres Kontynentalny. Sytuację zaostrzyły represje angielskie. Zwołany w 1776 r. II Kongres Kontynentalny uchwalił 4 VII 1776 r. Deklarację Niepodległości Stanów Zjednoczonych Ameryki. Została ona opracowana przez T. Jeffersona. Głosiła całkowite zerwanie zależności miedzy koloniami a Anglią. Stwierdzono w niej, że ludzie mają prawo do życia, wolności i szczęścia. Po wyliczeniu wszystkich krzywd doznanych od monarchy brytyjskiego, ogłoszono je wolnymi i całkowicie suwerennymi. Jednocześnie rozpoczęła się wojna między rządem brytyjskim a byłymi koloniami.
Wojskami kolonistów dowodził Jerzy Waszyngton. Jego zasługą było uformowanie z nieregularnej masy ochotników armii amerykańskiej. W 1777 r. odniósł zwycięstwo nad wojskami angielskimi pod Saratogą. Bardzo poprawiło to położenie strategiczne armii amerykańskiej oraz miało wpływ na stosunki międzynarodowe. Sukcesem było nakłonienie Francji do uznania niepodległości Stanów. Do wojny przeciw Anglii przyłączyły się, poza Francją, Hiszpania i Holandia. Wojska francuskie wzięły udział w walkach na kontynencie amerykańskim. Godny odnotowania jest udział ochotników z innych krajów. Znaleźli się wśród nich Polacy – Tadeusz Kościuszko i Kazimierz Pułaski. Był to wynik powszechnej sympatii, jaką w Europie cieszyła się walka społeczeństwa amerykańskiego. Walki ostatecznie zakończyły się w 1781 r. kapitulacją wojsk angielskich pod Yorktown. W 1783 r. w Wersalu pod Paryżem został podpisany pokój między Anglią a Stanami Zjednoczonymi. W jego wyniku Anglia uznała niepodległość byłych kolonii oraz oddawała im pas ziemi między Appalachami a rzeką Missisipi. Francja otrzymała Senegal w Afryce, a Hiszpania Minorkę i Florydę.
Nowe państwo musiało przezwyciężyć olbrzymie trudności wewnętrzne. Rysowały się sprzeczności miedzy różnymi częściami państwa (Północ – Południe), nasilały się trudności płatnicze, doszło do wystąpień ludowych. Jednym z kluczowych problemów było sprecyzowanie zasad ustrojowych. Trwała walka miedzy republikanami (zwolennikami szerokiej niezależności stanów) a federalistami (zwolennikami silnej władzy centralnej). Konstytucja uchwalona została w 1787 r. przez Federalną Konwencję Konstytucyjną zebraną w Filadelfii. Była ona wyrazem kompromisu między federalistami a republikanami. Konstytucja Stanów Zjednoczonych była pierwszą konstytucją w dziejach. Obowiązuje ona, z pewnymi zmianami (tzw. poprawkami – obecnie 25) do dziś. Głosi idee demokracji, wolności i równości. Mimo że nie brała w obronę Indian i nie znosiła niewolnictwa, była poważnym osiągnięciem demokracji i spotkała się z szerokim zainteresowaniem w świecie. Była praktycznym wcieleniem w życie ideałów filozofii oświecenia, w tym przede wszystkim całkowitego rozdzielenia od siebie władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej. System polityczny utworzony w tej konstytucji nosi miano systemu prezydenckiego, gdyż pełnia władzy wykonawczej znajduje się w rękach prezydenta. Wybierany jest on w wyborach powszechnych, pośrednich na czteroletnią kadencję. Wspiera go gabinet ministrów (sekretarzy). Władzę ustawodawczą posiada dwuizbowy parlament – Kongres Stanów Zjednoczonych. W skład izby wyższej (Senatu) wchodzi po dwóch przedstawicieli każdego stanu. Izbę niższą (Izbę Reprezentantów) tworzą reprezentanci ludności wybierani proporcjonalnie do liczby mieszkańców. Władzę sądowniczą tworzą sądy powszechne z Sądem Najwyższym na czele. Nowe państwo przyjęło strukturę federalną. Podzielone jest na stany (obecnie 51), które wspólnie tworzą Unię. Władze stanowe posiadają duży zakres autonomii w sprawach lokalnych.