Zadania literatury

Jedną z ważniejszych dziedzin ludzkiego życia jest literatura. Towarzyszy człowiekowi w chwilach radości i wtedy gdy jest smutny. Rejestruje ważne wydarzenia literackie, ale na kartach książek odnajdują również opisy "szarych dni", czyli obrazy codzienności. Bohaterami utworów literackich są wielcy wodzowie, szaleni kochankowi, skany latający do nieba i przeciętni ludzie, tacy jak chłop Slimak, czy mieszkańcy Lipiec. Zachwycamy się poezją, oglądamy na scenie teatru sztuki, czytamy powieści, by zrozumieć lepiej świat, poznać myśli innych ludzi, zastanowić się co w życiu jest ważne, co mniej ważne.

Twórcy literatury stawiają przed sobą różne zadania, chcą za pomocą swoich przemyśleń przelanych na papier uczyć, bawić i wychowywać.
Biblia to mądra księga, w której można znaleźć odpowiedzi na wszystkie pytania. Nic dziwnego, bo przecież, choć spisywał ją człowiek, to "dyktował" ją Bóg. Tę lekturę poleciłbym wszystkim, bo jest uniwersalna, ponadczasowa i piękna. Każdy może uczyć się od Hioba cierpliwości wobec życia, pokory i godnego cierpienia. Choć był bogatym człowiekiem i w jednej chwili stracił wszystko, to z pokorą znosił swój los, bo wiedział, że śmiertelnik nie powinien buntować się przeciwko boskim wyrokom. Czyż wielu z nas umiałoby tak godnie znosić cierpienie?
Współczesny człowiek powinien czytać historię świętej rodziny. Od Józefa i Marii można bowiem uczyć się odpowiedzialności za bliskich. Gdy dzisiejsza rodzina jest tylko z pozoru "ciepełkiem domowym", gdy tylu ludzi beztrosko porzuca dzieci, warto chyba przypomnieć jak powinien wyglądać prawdziwy dom, w którym ojciec ciężko pracuje na rodzinę, a matka dba o ognisko domowe.

Piękne i pełne mądrości życiowej są mity, antyczne dramaty, poezja Horacego. Dlatego trzeba sięgnąć po dorobek starożytności, choć są to dzieła powstałe tysiące lat temu. Każdy powinien pamiętać o Antygonie, obojętnie w jakim żyje kraju, jakich doświadczał przygód życiowych. Ta królewna Tebańska to nie tylko dumna dziewczyna, która odważyła się przeciwstawić królowi, to przede wszystkim osoba wierna tradycji i nakazom bogów. Tak powinni postępować ludzie, bo jeśli coś może ocalić ten świat to tylko wierność, cnota, moralność i przestrzeganie podstawowych zasad etycznych. Rozumiała to Antygona i z narażeniem życia grzebała zwłoki swego brata.
Polak, ale również każdy młody Europejczyk, Azjata, czy Amerykanin powinien znać mit o Ikarze, młodym marzycielu, który tak bardzo pragnął wysokich, podniebnych lotów, że zapłacił za to pragnienie życiem. Mitologia uczy wrażliwości, ustala kanony dobra i zła, opisuje również miłość, przyjaźń, rozpacz - czyż to nie wystarczy, by poświęcić jej trochę czasu?

Niezbyt interesuje mnie średniowiecze, ale uważam, że warto zatrzymać się przy literaturze odrodzenia. W tej epoce tworzył Jan Kochanowski, Szekspir, czyli wielcy twórcy, którzy pozostawili po sobie dzieła o nieprzemijającej wartości. Fraszki Kochanowskiego na pewno bawią czytelnika. Gdy czyta się historię doktora Hiszpana, uśmiech pojawia się na naszych ustach. Śmieszy bowiem samo powiedzenie "szedłem spać trzeźwy, a wstaję pijany". Ale Jan Kochanowski nie tylko bawi czytelnika, potrafi również zmusić do zadumy nad ludzkim życiem. Czytając utwór ,,O żywocie ludzkim" uczymy się, że nie zacność, uroda, moc, pieniądze, sława...", to wartości przemijające, ulotne. Ważne jest bowiem to co trwałe, ponadczasowe, czyli cnota, honor i "poczciwa sława". Warto chyba sięgnąć również do pieśni, które uczą korzystać z każdej chwili, by godnie przeżyć życie, a jednocześnie umieć "szaleć, póki czas po temu".
Literatura romantyzmu to również dzieła ważne, piękne i nieprzemijające. Szczególnie cenię "Pana Tadeusza", bo ten utwór jest taki bardzo polski. Poprzednie utwory, które opisałem miały charakter uniwersalny, czytelny dla każdego odbiorcy. "Pan Tadeusz" to polska biblia, ale dlaczego by nie miał jej przeczytać cudzoziemiec...? przecież ten utwór opowiada o miłości, przyjaźni, patriotyzmie a to są przecież uniwersalne wartości. Na pewno tylko Polak potrafi odczytać całe piękno tkwiące w tym utworze, czyli modlitwę do Matki Boskiej, opis grzybobrania czy ucztę na zamku.

Literatura pozytywizmu uczy Polaków pracy, uczy wrażliwości na biedę i nieszczęście innych ludzi. Historia Jana i Cecylii opisana w "Nad Niemnem" jest opowieścią o miłości i pracy, o ludzkich radościach i smutkach. Ta powieść uczy, że jeżeli dwoje ludzi naprawdę się kocha, to nic nie stoi na drodze do szczęścia.
Te dzieła literackie, które poruszają uniwersalne tematy, są na pewno warte ocalenia, warte, by je czytano, by wracano do nich po to, żeby odnaleźć piękno, dobro miłość i chwile wzruszeń.
Chciałbym również zatrzymać się chwilę nad "Dżumą" Alberta Camusa. Ta powieść pomaga człowiekowi obrać właściwą drogę życia. Światu zawsze będzie grozić "dżuma", ale ten, kto czytał ten utwór wie, że jedyna postawą słuszną i właściwą jest walka z zarazą, czyli zwalczanie zła, jakiekolwiek przybrałoby postać. Trzeba pamiętać o doktorze Rieux, który zawsze wiedział co ma robić, jak postępować, jak wykonywać swoje obowiązki. Ten człowiek to bohater, którego bardzo cenię, gdyż postępował uczciwie, nie licząc na nagrodę, na sławę czy podziękowanie ze strony tych, których ocalił przed dżumą.

Twórcy literatury to ludzie mądrzy, wrażliwi, wyróżniający się z szarego tłumu. Przeciętny człowiek idąc ulicą nie dostrzega tego, co jest w stanie zobaczyć artysta, który w każdym mijanym człowieku widzi "ciekawy" obiekt do przemyśleń. Literatura to wielki skarb, który należy cenić. Można to robić czytając dzieła antyczne, dramaty współczesne, powieści wielkich realistów, czy "udziwnione" teksty pisarzy awangardowych. Warto czytać poezję, bo jest ona uniwersalna, uwrażliwia na piękno i dostarcza wzruszeń.
Gdy interesują nas dzieła ambitne, trzeba czytać utwory Fiodora Dostojewskiego, śledzić losy Raskolnikowa, wyciągać wnioski ze wzlotów i upadków opisanych w utworach tego wybitnego artysty.

Jedni z nas wolą fotograficzne naśladowanie rzeczywistości, więc sięgają po Prusa czy Zolę. Gdy nudzi nas "poukładana fabuła", można sięgnąć po "Ferdydurke", czy utwory Witkacego. Od nas samych zależy, co będziemy czytać, ważne jest tylko to, by sięgać do literatury i potrafić na kartach utworów odnaleźć te treści, które czynią z nas lepszych ludzi.