Islam

ISLAM

[arabskie 'poddanie się woli Boga'], monoteistyczna religia, wyznawana przez ok. 20% ludności świata (gł. Azji i Afryki); jej twórcą był w VII w. Mahomet, uznawany przez wyznawców islamu (muzułmanów) za Proroka; islam wywodzi się z judaizmu i chrześcijaństwa. Najpierw rozpowszechnił się wśród plemion Półwyspu Arabskiego, które utworzyły państwo muzułmańskie (kalifat); jego władcy (kalifowie) szerzyli islam drogą podbojów lub pokojowo, zagarniając obszary starożytnego Bliskiego Wschodu, północnej Afryki i Półwyspu Iberyjskiego. Doktryna islamu jest zawarta w Koranie i sunnie (tradycji Mahometa), a jej podstawowym dogmatem jest ścisły monoteizm, czyli wiara w jedynego Boga (Allaha); wyznawców islamu obowiązuje przestrzeganie 5 zasad (filarów wiary):

1) publiczne wyznanie wiary (szahada),

2) modlitwa (salat), 5 razy dziennie,

3) post (saum) w miesiącu ramadan,

4) jałmużna (zakat) na rzecz gminy muzułmańskiej,

5) pielgrzymka (hadżdż) do Mekki, w miarę możliwości; życie muzułmanina (zarówno religijne, jak i świeckie) reguluje prawo muzułmańskie (szari'at), co sprawia, że islam jest zamkniętym systemem kulturowym. W VII w. spór o prawo do władzy kalifa podzielił muzułmanów na sunnitów i szyitów; wśród szyitów wyodrębniły się dalsze ugrupowania (np. imamici, isma'ilici, zajdyci), niektóre bardzo odległe od islamu, jak druzowie, nusajryci, jazydzi; charakterystyczny dla islamu był mistycyzm muzułmański (sufizm) i związane z nim bractwa religijne. W XIX w. podjęto próby zreformowania islamu w celu dostosowania jego zasad do wymogów nowoczesnej cywilizacji zachodniej (Al-Afghani, Muhammad Abduh); reakcją na te dążenia jest tzw. fundamentalizm (integryzm) muzułmański, odrzucający zachodnie wartości (zwł. prawo i etykę) i dążący do ponownej religijnej i politycznej jedności państw muzułmańskich, w których miałoby obowiązywać prawo islamu.