"Nie wszystek umrę..." rozważania o wielkości i trwałości dzieł antycznych

Cytat "non omnis moriar", czyli "nie wszystek ume" pochodzacy z Piesni III Horacego "Wybudowalem pomnik" ("Exegi monumentum") swiadczy o niesmiertelnosci dziel antycznych, gdyz mimo, ze autorzy, artysci umra, pozostana po nich ich utwory, obrazy, rzezby, ktore maja ogromne znaczenie w pozniejszych czasach.

Z czasow najdawniejszych pochodza historie, w ktorych wyrazal sie swiat religijnych wyobrazen starozytnych Greków. Objasnialy one tajemnice poczatków kosmosu i czlowieka, tlumaczyly zjawiska przyrody i ludzkie namietnosci. Nazywamy je mitami, a ich zbiór mitologia. Mity pozwalaly interpretowac rzeczywistosc, nadawac jej sens i uswiecac ja, pokazywaly zwiazki swiata ludzkiego i boskiego . Nie wyjasnialy niczego w sposób naukowy, lecz symboliczny.

Zmuszaly do myslenia. Zywotnosc mitow greckich byla o wiele wieksza niz trwalosc religii, z która byly zwiazane. Glównie dlatego, ze wyrazaja podstawowe prawdy o naturze swiata postrzeganego przez czlowieka. Od starozytnosci mity odgrywaly w kulturze europejskiej role skarbca motywów literackich i artystycznych. Literatura i sztuka róznych epok zywily sie mitycznymi opowiesciami nadajac im wciaz nowe znaczenie.

Homer (VIII w. p.n.e) jest uważany za ojca literatury, autora "Iliady" i "Odysei", 2 wielkich eposów, pierwszych utworów literatury europejskiej. Wedlug tradycji Homer był ślepym śpiewakiem wędrownym, aojdem. Znajomość poematów Homera stała się podstawą wykształcenia w Grecji, inspirowały one całą literaturę i sztukę starożytnych, były uważane za skarbnicę wszelkiej wiedzy. Z badań nad poezją Homera narodziła się filologia, od przekładu Odysei na łacinę Liwiusza Andronikusa rozpoczęła się literatura rzymska. Wielka epika europejska kształtowała się pod wpływem Homera (Wergiliusz, Dante). Z literatury polskiej wymienić jednak trzeba Stanisława Wyspiańskiego, który pod wpływem Homera napisał swój Powrót Odysa i Achilleis, a przede wszystkim Adama Mickiewicza, który tworząc polską epopeję narodową, a zarazem arcydzieło literatury, Pana Tadeusza, często świadomie uderzał w lutnię Homera.

Wzorem nasladowczym byl tez byl tez teatr grecki. Ksztalt, wyglad i chrakter nadali mu Ajschylos(Orestea), Sofokles(Antygona, Król Edyp) i Eurypides(Andromacha" - najwieksi tragicy greccy. Na przelomie wiekow teatr się zmieniał. Likwidowano pewne części teatru klasycznego i niejednokrotnie zastępowano je innymi. W dzisiejszych czasach już nie wystawia się tragedii o budowie takiej jak antyczna.

Filozofia zrodziła się w starożytnej Grecji, a najstarsze informacje na jej temat pochodzą z VII w. p.n.e. Pierwsi filozofowie koncentrowali swe zainteresowania na przyrodzie (physis), pytali o zasadę (arche), czyli o genezę i strukturę świata otaczającego człowieka (jońska filozofia przyrody, eleaci). Następnie w centrum zainteresowań znalazł się człowiek i wspólnota ludzka (zmiana ta wiąże się z działalnością Sokratesa); pytano wówczas o drogi do osobistego szczęścia oraz o miejsce człowieka w społeczności (epikureizm, stoicyzm), poszukiwano najlepszych form organizacji państwa i sposobów sprawowania władzy (sofiści).

W najpełniejszych koncepcjach filoz. starożytności (Platona i Arystotelesa) filozofia oznaczała całokształt wiedzy, przy czym dla Platona była to wiedza o ideach (abstrakcyjnej istocie wszelkich bytów), natomiast dla Arystotelesa wiedza zarówno o abstrakcyjnej istocie bytu, jak też o wszelkich jego konkretnych postaciach i przejawach. Chrześcijaństwo przejęło dorobek filoz. starożytnych, wykorzystując go przy budowie własnej koncepcji filoz., światopoglądowej, kulturowej.

Horacy - rzymski poeta - był autor wielu od refleksyjnych, które stanowiły "korone jego liryki" „Nie wszystek umrę”- ten cytat pochodzący z pieśni "Wybudowałem pomnik" Horacego świadczy o tym, że poeta z pewnością zdawał sobie sprawę z potęgi i wartości swoich utworów, oraz nadzwyczajnego talentu. Był przekonany, że całokształt jego pracy; poezja, którą stworzył, zapewni mu pamięć i sławę na długo po śmierci. Dzieła te porównuje tutaj do pomnika trwalszego niż ze spiżu i wyższego od królewskich piramid, który będzie o nim przypominać przez kolejne stulecia.

Twierdzi również, że muza tragedii- Melpomena może być z niego dumna i powinna opleść jego włosy delfickim laurem. Według Horacego, artysta ma dwoistą naturę: śmiertelną, czyli fizyczną, która umiera wraz z ciałem; oraz nieśmiertelną, znajdującą się przez wieki w jego pracach, która będzie żyła dopóty dopóki są one podziwiane i doceniane. Jak widać sława i chwała zapewniła mu nieśmiertelność aż do czasów obecnych, gdyż tematyka jego dzieł jest ciągle ponadczasowa. Po dziś dzień Horacy uczy swoich poglądów ludzi na całym świecie i z pewnością jeszcze przez wieki nie zostanie zapomniany.

Przykładami na wiązań i inspiracji w sztuce epok późniejszych są filmy (np. Troja), obrazy (np. "Upadek Ikara"), poezja (np. Nike, która sie waha" Zbiegniewa Herberta) i muzyka (np. opera J. Hzydra)

Rasumujac literatura starożytna stała się wzorem wszystkich późniejszych prądów artystycznych i na długie wieki określiła europejskie kanony piękna. Uznano ją za wzór doskonały – klasyczny. Literatura, sztuka i filozofia tamtego okresu inspirowały pisarzy wielu epok. Najprostszym i chyba nie zawsze zamierzonym sposobem nawiązywania do kultury starożytnej jest uprawianie przez twórców żyjących w następnych wiekach gatunków literackich, które powstały i rozwinęły się już w antyku. Można znaleźć wiele przykładów takich odwołań. Sielanki, których wzór podali Teokryt i Wergiliusz pisane były później przez Szymona Szymonowica i Franciszka Karpińskiego. Liryki miłosne Anakreonta, traktujące uczucie z dystansu, jako swego rodzaju grę, zabawę towarzyską, dały początek nurtowi poetyckiemu do którego należą niektóre fraszki Kochanowskiego np. „O miłości”, czy utwory J.A. Morsztyna. Polska epopeja narodowa – „Pan Tadeusz” jest odpowiednikiem „Iliady” Homera.

Mickiewicz posłużył się rozbudowanymi porównaniami, zwanymi homeryckimi. Natomiast opis serwisu w księdze XII ma podobny cel jak opis tarczy Achillesa w „Iliadzie” – przedstawia elementy rzeczywistości, w której funkcjonują bohaterowie utworu. W polskim eposie ukazany jest sejmik szlachecki podczas gdy u Homera – przygotowanie do ślubu, obrona miasta, uprawa ziemi, praca w winnicy. Treny, pieśni i fraszki pisane przez Kochanowskiego mają również rodowód antyczny. Co się zaś tyczy mitów, to najczęściej pisarze dokonywali prostego powtórzenia motywów mitycznych. Za przykład może służyć obraz Arkadii – wysp szczęśliwości, spokoju, życia w harmonii z naturą, utrwalony po raz pierwszy w sielankach Wergiliusza.

Podobne miejsca ukazane są w "Pieśni o sobótce" Kochanowskiego, „Mikołaja Doświadczyńskiego przypadkach” Krasickiego i „Panu Tadeuszu” Mickiewicza. W pozytywizmie tworzono opierając się na filozofii platona, jednego z najbardziej znanych filozofów greckich. W literaturze istnieje ogromne bogactwo odwołań do antyku. Bez znajomości kultury starożytnej Greków i Rzymian, trudne lub wręcz niemożliwe staje się zrozumienie twórczości pisarzy późniejszych epok Współczesna architektura niejednokrotnie nawiązuje do antyku. Budowle antyczne robią wrażenie potężnych. Symbolizują trwałość i moc. Być może dlatego są one wznoszone. Przykładów jest naprawdę wiele.

Budynkami wznoszonymi zgodnie z zasadami architektury antycznej są głównie obiekty o dużym znaczeniu. Gmachy sądowe, budynki rządowe, muzea i inne. Przykładem może być Kapitol, siedziba Kongresu USA, Biały Dom w Waszyngtonie, gmach Sejmu w Warszawie, wnętrze Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie i inne. Obecnie, dosyć często ludzie budując sobie wille stawiają kolumny na gankach lub wbudowuje je w ściany domu.