Grecja - Persja - wojny

Potęga Persji została zbudowana za czasów króla Cyrusa Wielkiego, który zjednoczył plemiona perskie. Cyrus został królem w 559 r. p.n.e. i rozpoczął ekspansję erytorialną, zajmując Armenię, Lidię i Babilon. Jego następcy z dynastii Achmeenidó kontynuowali politykę podbojów. Dariusz I Wielki w swojej ekspansji na Zachód zetknął się z miastami - państwami greckimi. On właśnie podbił Trację i Macedonię. Za jego panowania rozpoczęły się wojny perskie z Grecją. W VI w. p.n.e. polis greckie w Azji Mniejszej zbuntowały się przeciwko Persom. Persowie zrozumieli, że spokój na tych terenach może przynieść jedynie opanowanie miast greckich na Półwyspie Bałkańskim. W 490 r. p.n.e. ruszyła wyprawa perska na wyspy i kontynentalną Grecję. Kiedy Persowie wylądowali w Attyce pod Maratonem, spotkali wojsko ateńskie. Liczyło ono ok. 9 tys. ateńczyków i tysiąca ich sojuszników, Platejczyków. Dzięki namowom Militiadesa odbyła się bitwa Greków z Persami na otwartym polu. Grecki szyk bojowy zwany falangą okazał się skuteczniejszy od perskiego sposobu walki. Następną kampanię wojenną podjęliPersowie w latach 480 -478r.p.n.e. pod wodzą króla Kserksesa. Armia perska liczyła wtedy 300 tys. wojowników i około 1 tys. okrętów wojennych. Ateny dysponowały wówczas wielką flotą wojenną, zbudowaną przez archonta Temistoklesa. Na lądzie Hellenowie zdecydowali się na obronę wąwozu Termopile, który chronił dostępu do środkowej Grecji. Walczyło tam 7 tys. obrońców greckich. Kiedy doszło do zdrady Elfiatesa, któla Sparty, Leonidas zdecydował się na odesłanie sojuszników. Pozostał na polu walki z 300 Spartanami i 700 Tespijczykami. Państwo spartańskie nie pozwalało wojownikom opuszczać pola walki. Stąd też wszyscy obrońcy Termopili wraz z Leonidasem zginęli. Po zdobyciu Termopili Persowie bez przeszkód zajęli środkową Grecję. Następnym etapem walki była bitwa morska pod Salaminą. Temistokles w małej zatoce wypowiedział bitwę olbrzymiej flocie perskiej. Lepiej przygotowani Grecy zniszczyli dużą część flty perskeij. Walki przerwano na zimę, a Kserkses udał się do Babilonii w celu uśmierzenia antypeskiego powstania. Działania wojenne zostały wznowione w 479 r.p.n.e. Wówczas rozegrana zostałą największa bitwa tamtych czasów pod Platejami. Po stronie greckiej stanęło 70 tys. wojowników, a po stronie perskie 140 tys. (niektóre źródła mówią o większej przewadze Persów, tj. 300 tys.). Persowie pod dowództwem wodza Mardoniusza zaatakowali Greków. Jednak Grekom udało się uformować szyk dojowy liczący 4,5 km. Przełomowe znaczenie dla końcowego rezultatu bitwy miało starcie Spartan z Persami i śmierć wodza Mardoniusza. Równolegle z Platejami odbyła się bitwa u przylądka Mykal. Siłami greckimi dowodził tam król Sparty Leonidas. Armia i flota perska zostały zniszczone. To zwycięstwo zapewniło Grekom panowanie na Morzu Egejskim. Po tych zwycięstwach doszło do utworzenia Związku Ateńskiego, na którego czele stały Ateny. Skarbnikami i dowódcami floty Związku zostali Ateńczyce. Po zakończeniu wojen z Persami organizacja ta stała się narzędzie politycznego panowania Aten. Bohater wojen z Persją, Temistokles, nie podobał się arystokracji i wyrokiem sądu skorupkowego został z Aten wydalony. Później w obawie o swoje życie udał się do Persji. Miejsce jego zajął Kimon, który był zwyciężcą spod Eurymedonu. Pod Eurtmydonem w 466r.p.n.e. Kimon, syn Militadesa, pokonał flotę i armię perską, Okres wojen grecko-perskich zakończył pokój Kalliasa, zawarty w 449r.p.n.e. między Persją a Związkiem Ateńskim.

Na jego mocy:
- wszyskie miasta greckie w Azji miały uzyskać autonomię
- Ateńczycy zobowiązali się, że nie będą napadać na terytorim Persji
- satrapowie perscy otrzymali zakaz zbliżania się, bliżej niż na odległość 3 dni drogi, do wybrzeża morskiego.

Po wygnaniu Kimona z Aten na czoło życia politycznego wysunęli się Efialtes i Perykles. Perykles przez 30 lat wywierał zasadniczy wpływ na życie polityczne Aten. Od 442 do 429r.p.n.e. pełnił funkcję stratega, 15-krotnie wybieranego na to stanowisko. Z funduszy Związku Ateńskiego Perykles odbudował Ateny, zniszczone wojenną zawieruchą. W celu związania państw związkowych z Atenami podjęto następujące działania:
- zniesiono lokalną monetę, zastępując ją ateńskimi drachmami
- wprowadzono ustawodawstwo ateńskie
- konfiskowano ziemie przeciwników politycznych i osadzano na niej bezrolnych Ateńczyków
- narzucano rządy demokratyczne, wbrew woli mieszkańców

Silna pozycja Aten doprowadziła do konfliktu z potężną Spartą, którego efektem byla wojna peloponeska w latach 431-404r.p.n.e. Sparta wyszła z wojny zwycięsko, a Związek Ateński uległ rozpadowi. Wykorzystując skłocenie państw greckich, Persowie narzucili im tzw. pokój królewski. Greckie polis w Azji Mniejszej powróciły do Persji, a Związke Spartański utrzymał autonomię. Persowie osiągnęli to wszystko drogą działań dyplomatycznych. Po konflikcie z Persją nad Grecją zawisła nowa groźba ze strony silnej Macedonii.