Anglikanizm

Anglikański Kościół, właściwie CHURCH OF ENGLAND, jest to podstawowy Kościół angielski. Wyłonił się z Kościoła katolickiego w XVI wieku. Stanowi jedną z głównych form protestantyzmu, obok luteranizmu i kalwinizmu.

Reformacja w Anglii przebiegała jednak zupełnie inaczej aniżeli we Francji, czy w Niemczech. W Anglii zachodziły procesy, które miały wpływ na Kościół. Przede wszystkim w Anglii zostały przeprowadzone reformy społeczno- ekonomiczne. Te reformy burzyły dotychczasowy porządek feudalny. Ostoją dawnego, feudalnego porządku był Kościół katolicki. Do Anglii dotarły poglądy myślicieli renesansu. Wieś angielska przeżywała poważny kryzys gospodarczy. Zwiększyła się znacząco liczba żebraków w miastach. Było to związane z rugowaniem chłopów ze wsi. Pola uprawne w Anglii były zmieniane na pastwiska. Do pilnowania owiec nie trzeba było zatrudniać dużej ilości chłopów, a w mieście nie było dla nich pracy. Przedstawiciele humanizmu domagali się reformy Kościoła.

Henryk VIII, syn Henryka VII zmarłego w 1509 roku, i Elżbiety York, córki brata Ryszarda III, był człowiekiem wszechstronnie wykształconym i od dzieciństwa miał kontakty z wieloma humanistami (w tym, m.in. z Tomaszem Morusem). W 1513 r. Wstąpił do Świętej Ligi, założonej przez Juliusze II do walki z ekspansją francuską we Włoszech. W 1521 r. Wydał traktat, w którym potępił poglądy Lutra, przez co papież Leon X nadał mu tytuł defensor fidei- obrońca wiary. Mimo postawy Henryka VIII poglądy protestanckie zdobywały w Anglii coraz szersze grono zwolenników. Powstała taka sytuacja: Henryk VIII, król angielski, jest przeciwnikiem Lutra, ale ten sam król Henryk VIII, jest przeciwnikiem cesarza niemieckiego Karola V. Robi wszystko, aby osłabić pozycję cesarza w Niemczech. Przystąpił więc do obozu przeciwników Karola V, czyli luteranów, dlatego zaczął coraz bardziej skłaniać się ku protestantom. Ale było to początkowo trudne, ponieważ żoną Henryka VIII była Katarzyna Aragońska, córka Ferdynanta II i ciotka cesarza. Małżeństwo to zawarte z racji politycznych (krok ku polityce antyfrancuskiej), nie było małżeństwem udanym. Henryk VIII postanowił wykorzystać fakt, że Katarzyna Aragońska nie dała mu następcy tronu. Zwrócił się do papieża Klemensa VII, jeszcze jako obrońca wiary, z prośbą o unieważnienie małżeństwa. Prosił także papieża, by ten wyraził zgodę na jego małżeństwo z Anną Boleyn. W takich przypadkach z reguły papież wyrażał zgodę na unieważnienie małżeństwa. Problem w tym przypadku polegał na tym, że papież był całkowicie uzależniony od cesarza, a zatem nie mógł wystąpić przeciwko cesarzowi i zgody nie wyraził. Henryk VIII wykorzystał to jako pretekst, by wystąpić przeciwko Rzymowi. Społeczeństwo angielskie stanęło po stronie króla. Poparł go parlament angielski, poparł go także prymas kościoła angielskiego Tomasz Cranmer, oraz nowy lord kanclerz Tomasz Cromwel. Arcybiskup Cranmer anulował jego małżeństwo z Katarzyną i w 1532 roku Henryk poślubił Annę Boleyn. Potomstwo z tego małżeństwa miało uzyskać prawo do korony angielskiej. W odpowiedzi papież Klemens VII nałożył na Henryka VIII klątwę. Na mocy statutu z roku 1532 zniesiono annaty , czyli przesyłane papieżowi opłaty od beneficjów kościelnych. Statut apelacyjny (1533) ograniczał jurysdykcję kościelną Rzymu. Akt supremacji (1534) całkowicie likwidował autorytet papieża, wynosząc króla do godności Najwyższej Głowy Kościoła w Anglii. Poddanych, którzy odmówili przyjęcia tych postanowień- na przykład Tomasa Morèa i kardynała Johna Fishera- stracono jako zdrajców.

Na śmierć przez powieszenie skazał też dwie z sześciu swoich żon:
1. Katarzyna Aragońska- ślub w 1509 roku. Była matką Marii I Krwawej. Pierwszy raz wyszła za mąż w 1501 roku za księcia Walii, Artura. Owdowiała w następnym roku. Po rozwodzie z Henrykiem VIII do końca życia przebywała w więzieniu.
2. Anna Boleyn- ślub w 1533 roku. Była matką Elżbiety I. Za sprawą króla Henryka VIII została oskarżona o wiarołomstwo i stracona.
3. Jane Seymour- ślub w 1536 roku. Urodziła Henrykowi VIII jedynego potomka w linii męskiej, Edwarda VI
4. Anna z Kleve- ślub w 1540 roku. Została jego żoną jedynie na dwa dni.
5. Katarzyna Howart- ślub w 1540 roku. Podobnie jak Anna Boleyn została ścięta.
6. Katarzyna Parr- ślub w 1543 roku.

Akt supremacji był właściwie jedynie pierwszym etapem reformacji angielskiej, ponieważ faktyczne zmiany doktrynalne dokonały się później. Początkowo dokonano tylko zmiany zwierzchnictwa nad Kościołem, natomiast nie wprowadzono żadnych zmian w dziedzinie dogmatów. Kiedy Henryk VIII zerwał z Kościołem rzymskim, wystąpił przeciwko organizacji kościelnej i stosunkom ekonomicznym, jakie panowały w Kościele. Zniesione zostały wszystkie klasztory w Anglii, ziemie majątków kościelnych przeszły na własność państwa. Rozpoczął się czas terroru. W 1536 r.

Zostało spisanych 10 artykułów nowej wiary, a 3 lata później w 1539 r. Jeszcze 6 nowych. I tak:
- Anglikanie uznają, że źródłem objawienia jest Biblia interpretowana dzięki światłu Ducha Świętego w oparciu o Tradycję.
- Uznano również zasadę predestynacji przez wiarę, ale w tym aspekcie usprawiedliwienia zwracano uwagę na trzy elementy: osobisty wysiłek człowieka, jego wolna wola i łaska Boża.
- Anglikanie przyjmują hierarchiczny ustrój Kościoła.
- Do pełnienia niektórych funkcji powołuje się osoby posiadające specjalne święcenia. Do tych funkcji czysto kapłańskich w kościele anglikańskim należą: udzielanie sakramentów, głoszenie Słowa Bożego, odprawianie nabożeństw komunijnych.
- Kapłani mogą zawierać związki małżeńskie
- Biskupi są kapłanami, których powołuje król, by godnie reprezentować interesy kościoła lokalnego.
- Najwyższym zwierzchnikiem kościoła jest król, który mianuje biskupów i arcybiskupów
- Odrzucenie zwierzchnictwa papieskiego nad Kościołem angielskim
- Odrzucenie dogmatu nieomylności papieskiej.

Po śmierci Henryka VIII władzę w kraju obejmuje jego syn, Edward VI. Faktycznie w imieniu małoletniego i schorowanego monarchy władzę w kraju sprawował wuj, E. Seymour, książę Somerset, a następnie hrabia Warwick, J. Dudley, który wobec słabego zdrowia Edwarda przeprowadził zmianę porządku następstwa tronu na rzecz Jane Grey. Za panowania Edwarda VI nastąpiła konsolidacja Kościoła anglikańskiego. Edward zmarł w 1553 r. W wieku 16 lat na suchotę. Następnie na 10 dni tron objęła Joanna Grey. Została obalona przez Marię I Krwawą i ścięta.

1547-1553 w teologii i liturgii nasiliły się wpływy protestantyzmu- m.in. 1549 r. Act of Uniformity skasował liturgię rzymską i wprowadził modlitewnik powszechny Book of Common Prayer, przyjmując od 1552 protestancką dogmatykę i kalwińską doktrynę Eucharystii.

Po Joannie koronę angielską przybrała Maria I Tudor, zwana też Krwawą. Była córką Henryka VIII. Odnowiła jednak stosunki Anglii z Rzymem. W 1553- 1558 roku podjęła nieudaną próbę przywrócenia katolicyzmu. Jako żona króla Hiszpanii, Filipa II, prowadziła politykę prochiszpańską i antyfrancuską. Swój przydomek zyskała przez liczne prześladowania protestantów. Za jej panowania zginęło ok.. 300 osób.

Ponownie w Anglii anglikanizm wprowadziła Elżbieta I Tudor. Z jej inicjatywy wznowiono w 1559 r. akt supremacji. W 1563 roku zwołała zgromadzenie kleru, na którym przyjęto wyznanie wiary złożone z 39 artykułów (Artykuły Anglikańskie). Do 1568 roku, m.in. dzięki przeprowadzonym we wszystkich diecezjach wizytacjom, usunięto resztki kultu katolickiego. W 1570 r. Papież Pius V bullą Regnanas in coelis ekskomunikował Elżbietę I, a jej poddanych zwolnił od przysięgi posłuszeństwa, co spowodowało krwawe represje wobec katolików. Po zwycięstwie nad flotą hiszpańską (Armada) w 1588 roku, otworzyła drogę do dominacji na morzu, co dało początek szybkiemu rozwojowi handlu, rzemiosła i żeglugi. Przeprowadziła akcję kolonizacyjną na wschodnim wybrzeżu Ameryki Północnej. Aby zachować stanowisko w państwie, Elżbieta uwięziła pretendentkę do tronu angielskiego, Marię Stuart, królową Szkocji, którą po paru latach ścięto. Elżbieta zaadoptowała także jej syna Jakuba I, który objął władzę w państwie po jej śmierci. Czas panowania Elżbiety I Tudor nazywamy erą elżbietańską.

W XVII w., po próbach wprowadzenia prezbiterianizmu w okresie wpływów purytanów , utrwalił się ostatecznie episkopalny ustrój Kościoła anglikańskiego. W samej Anglii tworzą go 2 prowincje: Canterbury, na czele której stoi arcybiskup będący zarazem przywódcą hierarchii anglikańskiej z tytułem „prymasa całej Anglii” i York, którą także zarządza arcybiskup tytułowany „prymasem Anglii”- drugi co do ważności hierarcha tego Kościoła; prowincje dzielą się kolejno na diecezje, archidiakony, dekanaty i parafie. Król jako „najwyższy rządca Kościoła” mianuje arcybiskupów, biskupów, dziekanów i kanoników. Synod główny- The National Assembly of Church of England (3 izby: biskupów, kleru i laików), zbiera się 3 razy w roku. Od 1992 do święceń kapłańskich dopuszcza się kobiety. Do wspólnoty anglikańskiej należy obok angielskiego 19 innych samodzielnych Kościołów (walijski, irlandzki, szkocki, amerykański, kanadyjski, indyjski, australijski, południowoafrykański itd.).

Teologia anglikańska zorientowana jest liturgicznie i głęboko związana z Biblią. Unika tworzenia definicji, co pozwala na wybór tzw. Drogi środka w interpretowaniu prawd wiary i formowaniu życia religijnego (zasada comprehensiveness), przy respektowaniu powszechnej zgody wiernych w sprawach kluczowych (zasada agreement)- w ocenie kwestii teologicznych istotną rolę przyznaje zdrowemu rozsądkowi. Od XVII w. Zaczynają się w niej 2 główne nurty: eklezjalny (High Church) i akcentujący rolę pobożności indywidualnej wspartej lekturą Biblii (Low Church).

Uważam, że Henryk VIII pragnął być najważniejszy i najbogatszy. On chyba nikogo nie kochał. Żenił się dla korzyści. Bardzo mi się nie podoba, że odrzucił dogmat papieża i kazał to samo zrobić swoim poddanym. Papież jest przecież następcą Św. Piotra i tylko papież może być zwierzchnikiem Kościoła.