Arabowie – lud semicki, zamieszkiwali Półwysep Arabski, stworzyli bogatą cywilizację opartą na handlu, pasterstwie i rolnictwie. Najważniejszym miastem ze względów handlowych i religijnych była Mekka. Tam przechowywano Czarny Kamień, który miał dać Abrahamowi (uważanemu za ojca plemion arabskich) anioł Gabriel.
Mahomet (ok. 570 – 632)
Mahomet pochodził z szacownego rodu mekkańskiego. Podczas licznych podróży poznawał życie i stosunki panujące pomiędzy mieszkańcami Arabii. Wiele z nich wywołało jego oburzenie, więc postanowił zreformować obyczaje. Mahomet poświęcił się rozważaniom religijnym, a doświadczywszy objawienia, rozpoczął nauczanie według nowej koncepcji monoteistycznej – islamu. Jej fundamentem była wiara w jednego Boga Allacha, który z góry przesądza losy człowieka. Dlatego muslimin – muzułmanie – ulegli. Mahomet uznawał istnienie aniołów i proroków (zaliczając do nich również Jezusa), a siebie samego uznawał za ostatniego i najważniejszego z proroków.
W Mekce był prześladowany, w 622 r. zmuszony do hidżry (opuszczenia miasta). Przeniósł się do Medyny, tam powstała liczna wspólnota muzułmańska. W 630 r. Opanował Mekkę, wkrótce nastąpił postęp islamizacji, co doprowadziło do zaniku ośrodków chrześcijańskich na tamtych terenach.
Mahomet zmarł w 632 r.
Islam
Świętą księgą muzułmanów jest Koran. Zawiera ona zasady wiary, określa obowiązki wiernych, reguluje życie społeczne. Islam jest więc nie tylko religią, również i prawem. Nauki Mahometa po jego śmierci zostały spisane, ustalono jedną obowiązującą wersję tekstu.
Podstawowe zasady islamu to:
- wyznanie wiary
- modlitwa odmawiana 5 razy dziennie z twarzą zwróconą w stronę Mekki
- obowiązek jałmużny (zakat)
- post w ramadanie
- pielgrzymka do Mekki, którą każdy muzułmanin ma obowiązek odbyć raz w życiu (hadżdż)
- radykalni uważają też za obowiązek szerzenia wiary za pomocą miecza (dżihad – święta wojna)
Imperium arabskie
Po śmierci Mahometa walkę o następstwo po nim wygrał Abu Bekr, jako kalif krasul Allach :
- walka z siłami odśrodkowymi i ponowne zjednoczenie
- poparcie i początek ekspansji zewnętrznej
(W podbitych krajach Arabowie stosowali znacznie mniejszy ucisk podatkowy niż Bizantyjczycy, czy Persowie, w połączeniu z ograniczoną tolerancją dla Żydów i chrześcijan, pozwalało to na zdobycie sympatii miejscowej ludności. )
Panowanie Omara (634 – 644)
- zajęcie Syrii i Egiptu
- opanowali Persję i przyczynili się do jej likwidacji
- reformy wewnętrzne – haradż
Panowanie Otmana (644 – 656)
- spisanie nauki Mahometa – Koran
- sunna – spisanie ustnej tradycji – relacji o życiu i nauce proroka
Panowanie Alego (656-660)
(Do schyłku VII w. toczyły się walki w Afryce Północnej) Podział islamu na sunników i szyików.
Panowanie Omajadów
- na początku VIII w. Arabowie dotarli do zachodniego brzegu Afryki
- w 712 r. Tarik wylądował w Hiszpanii i tam rozgromił armię wizygocką, rozpoczynając podbój Półwyspu Iberyjskiego (711 -719 – walki dynastyczne hiszpańskich Wizygotów, opanowanie państwa przez Arabów)
- najazdy na Azję Mniejszą i wyspy na M. Śródziemnego
- zdobycie Cypru i Rodos
- 674, 678, 717 r. – oblężenia Konstantynopola (klęska najeźdźców)
- 732 – bitwa pod Poitiers i zahamowanie ekspansji Arabów w Europie
- w połowie VIII dotarli do granic Chin oraz Indii
- 750 r. – upadek Omajadów, przejęcie władzy przez Abbasydów.
Panowanie Abbasydów:
- konsolidacja terenów wchodzących w skład kalifatu
Ruchy odśrodkowe, utworzenie się niezależnych państw arabskich w Afryce, podział państwa na kariafaty:
- Bagdadzki (Mezopotamia, część Persii)
- Kairski (płn. Afryka, Syria)
- Kordobański (Hiszpania)
Gospodarka
Najwyższą władzę cywilną, wojskową i religijną skupiał w swoich rękach kalif. Główną postacią na jego dworze był wezyr (często sprawował faktyczne rządy w państwie). Często urząd wezyra obsadzany był przez lata przez przedstawicieli tego samego rodu.
W prowincjach władzę sprawowali:
1. dowódca wojskowy (emir)
2. urzędnik – poborca podatkowy
3. sprawami religijnymi kierował sędzia (kadi)
Urzędy centralne: naczelnik policji, przełożony kancelarii, poczmistrz.
Ośrodki władzy:
- następcy Mahometa – Medyna
- Omajadowie – Damaszek
- Abbasydzi – Bagdad