Spotkania wrogów – „Pan Tadeusz” i „Iliada”

Spotkania wrogów w „Iliadzie” Homera i „Panu Tadeuszu” Adama Mickiewicza. Porównaj fragmenty – zwróć uwagę na rodzaj przedstawionych sytuacji, portrety bohaterów i wpisany w tekst obraz człowieka.



Jakże dziwnie plączą się losy człowieka! Jakże różne i nieprzewidywalne zdarzenia stawiane są na jego życiowej drodze! Nie jednokrotnie spotyka się człowiek z nieprzychylnym uśmiechem fortuny. To przeznaczenie, jak twierdzi Arthur Schopenhauer, rozdaje karty, a my tylko w nie gramy. I najczęściej tak bywa, że karty te nie dają nam pewnej wygranej. Zawsze, w czasie gry, pojawia się moment kryzysu, problem czy przeszkoda stojąca na drodze ku zwycięstwu. Różnorakie mogą być to sytuacje. Czasem jest to spotkanie po latach rozłąki, nieoczekiwany powrót do zapomnianych już miejsc albo też zaskakująca zmiana okoliczności, mająca tak kolosalne konsekwencje w dalszym życiu. Do tych wydarzeń możemy na pewno zaliczyć spotkanie oko w oko z wrogiem numer 1. Epizody takie zostały zauważone przez mistrzów literackich. Wielki Grek – Homer oraz bliższy nam Adam Mickiewicz, ukazali nam w swoich arcydziełach: „Iliadzie” i „Panu Tadeuszu” taki życiowy pojedynek.
Antyczny twórca przedstawił czytelnikom spotkanie Priama – władcy Troi z boskim Achillem, w jakże kompromitującej dla tego pierwszego, sytuacji. Stary, dumny król prosi, a raczej błaga, o ciało swego syna, jego zabójcę, greckiego wojownika i herosa, Achillesa. Nieszczęśliwy ojciec poniża się klękając, całując i ofiarowując mu swoje bogactwa, aby móc z godnością pochować walecznego Hektora, tak jak nakazuje święte prawo boskie. Priam powołuje się na nie oraz na uczucia Achilla łączące go z swoim ojcem. Porównuje swoją sytuację z jego, wskazując na swoją hańbę i wstyd, jaki przynosi mu proszenie o litość największego z wrogów. Jednak władca Troi odnosi się do niego z szacunkiem godnym zwycięscy. Achilles zaś jest pod wrażeniem odwagi Priama i ze wzruszeniem reaguje na wspomnienie o ojcu. Wspomina też zabitego przez Hektora, swojego najdroższego towarzysza - Patrokla. Mowa króla i wyrzuty sumienia herosa powodują to, że lituje się on nad starcem i przebacza walecznemu Trojakowi zabicie przyjaciela. Achilles ukazuje swój respekt dla Priama, jego syna, praw boskich i z czcią należną zmarłemu, oddaje go w ręce ojca.

Polski poeta zaprezentował nam równie skomplikowaną okoliczność. Zachodzi ona w czasie spowiedzi umierającego Księdza Robaka. Ujawnia on swoją prawdziwą tożsamość największemu wrogowi – Gerwazemu. Był on dawnym sługą Stolnika Horeszki, którego zabił Jacek Soplica. Klucznik dowiadując się, że zabójca jego pana ukrywał się przez tyle lat pod szatą mnicha samego siebie nazywając Robakiem, pragnie dokonać długo wyczekiwanej zemsty. Choć pierwotnie reaguje gwałtownie, opanowuje się przypominając sobie, że porywa się na człowieka leżącego na łożu śmierci. Jacek, w pokorze, ale odważnie przyznaje się do swojego prawdziwego nazwiska a także do dokonanej zbrodni i prosi Gerwazego o przebaczenie. Jednocześnie sam przebacza Klucznikowi zaprzepaszczenie planów wywołania powstania przeciw Rosji. Sługa Horeszków uznaje swój błąd i wyjawia to, co w gniewie i zawziętości zataił przed światem – to, że Soplica uzyskał przebaczenie od umierającego Stolnika. Równocześnie pokazuje on swój szacunek do prawa Boskiego, pocieszając Jacka. Ksiądz Robak cierpi wspominając swoje życie i grzechy, ale umiera szczęśliwy, pełen nadziei w Bogu i z poczuciem ulgi. Jest gotowy na to, aby ponieść karę przeznaczoną mu przez Pana i nie odczuwa strachu przed śmiercią.

Obie sytuacje przedstawiają spotkania wrogów. Są one pełne dramatyzmu i w pewien sposób związane z morderstwem kogoś bliskiego jednego z bohaterów. W obu tych sytuacjach jedna z postaci prosi o litość drugą i tą łaskę otrzymuje. Człowiek - przedstawiony przez obu literackich mistrzów swoich czasów - w obliczu śmierci, zdolny jest do przebaczenia nawet największemu wrogowi. Na łożu śmierci podsumowuje swoje życie i zauważa swoje błędy. Każdemu śmiertelnikowi ciążą jego grzechy, dlatego stara się pozbyć wyrzutów sumienia, prosząc o przebaczenie. Pod wpływem przeróżnych wydarzeń, człowiek zmienia swoje postępowanie i docenia moc płynącą z wybaczenia.
Otrzymanie odpuszczenia winy od swojego największego nieprzyjaciela, jest często przełomowym wydarzeniem w życiu człowieka. Zadziwiająca okazuje się być potęga tkwiąca w dobrej woli i chęci niesienia pocieszenia innym. Dlatego, chociaż to przeznaczenie decyduje jak potoczy się gra, my sami jesteśmy w posiadaniu kart dających nam możliwość wyboru, co do tego jak zakończy się decydująca rozgrywka naszego życia.