Absolutyzm oświecony i Piotr I Wielki

Absolutyzm oświecony

Forma absolutyzmu ukształtowana w drugiej poł. XVIII wieku, w Europie, opierająca się na filozofii oświecenia. Ideologowie absolutyzmu oświeconego głosili, że władza panującego pochodzi od ludu, który nie umiejąc jej użyć, zrezygnował z praw politycznych na rzecz monarchy. Absolutyzm oświecony tzn. taki, w którym władza uznaje zasady umowy społecznej miedzy sobą a społeczeństwem, przyznaje mu pewne wolności, tolerancje religijna, dba o oświatę, częściowo zrównuje ciężary ponoszone przez ludność, tak, aby państwo zyskiwało pewne dochody. W myśl tych założeń panujący przedstawiciele absolutyzmu oświeconego dążyli do przeprowadzenia reform społeczno- gospodarczych, do poprawy sytuacji chłopa, łagodzenia prawa, kontroli państwa nad Kościołem. Za wzór monarchy oświeconego ówcześni uważali króla Prus Fryderyka II, Katarzynę II, cesarza Józefa II.

PIOTR I zwany WIELKI

Piotr urodził się w 1672 roku w Moskwie. Był jedynym synem cara Aleksego i jego drugiej żony. Piotr miał zaledwie 4 lata, kiedy zmarł jego ojciec. Na tron był powołany wspólnie ze swoim przyrodnim bratem Iwanem V. Ze względu na niepełnoletność nie sprawował władzy, a krajem, jako regentka, przez kilka lat rządziła jego przyrodnia siostra Zofia. Większość czasu Piotr spędzał w podmoskiewskiej wsi, gdzie ze swoich rówieśników stworzył 2 pułki, które wsparły go w 1689 roku podczas wystąpienia przeciw Zofii, którą odsunięto od władzy i osadzono w klasztorze. Po śmierci Iwana V w 1696 roku, Piotr stał się jednowładcą. W pierwszych latach panowania zajmował się głównie sprawami armii, rządzenie krajem i politykę zagraniczną pozostawiając Naryszkinom, rodzinie ze strony matki.

W latach 1697-1698 Piotr odbył długą podróż po Europie, która miała w sposób decydujący wpłynąć na następne lata jego panowania. Było to tzw. „wielkie poselstwo” do krajów Europy. Piotr uczestniczył w poselstwie pod pseudonimem, Piotr Michajłowicz, co umożliwiało mu obejrzenie wielu rzeczy, których pod swoim nazwiskiem nie mógłby ujrzeć. Podczas podróży Piotr pracował w stoczni Kompanii Wschodnioindyjskiej w Holandii, w dokach marynarki królewskiej w Anglii, studiował artylerię w Prusach, zwiedzał fabryki, szkoły, muzea i arsenały, a także uczestniczył w posiedzeniu parlamentu w Anglii. Na tyle, na ile było to możliwe poznawał zachodnią kulturę, naukę, przemysł i metody zarządzania.
W 1698 roku Piotr wrócił do Rosji, ponieważ wybuchł tam kolejny bunt Po powrocie krwawo zemścił się na buntujących się przeciwko niemu strzelcach. Większość spiskowców skazano na najwyższy wymiar kary. Całą Rosję ogarnął strach i przerażenie, o to właśnie chodziło carowi.

Piotr prowadził bardzo aktywną politykę zewnętrzną, której następstwa miały poważne znaczenie dla przyszłości Rosji. W czasie jego panowania
Rosja prowadziła 2 wielkie wojny:
- na południu z Turcją, która przyniosła mu zdobycze terytorialne nad Morzem Czarnym i Morzem Kaspijskim.
- na północy ze Szwecją, która umożliwiła, na zdobytych terenach nad Bałtykiem rozpocząć budowę twierdzy Pietropawłowskiej, później miasta Petersburg, (Sankt-Petersburg), które w 1712 uczynił stolicą państwa.

W wyniku tej drugiej wojny Rosja zyskała znaczne tereny, które zapewniły jej dostęp do Morza Bałtyckiego, stanowiąc tym samym okno na Europę. Wraz ze zwycięskim zakończeniem wojen ze Szwecją Piotr otrzymał tytuł cesarza i przydomek „Wielki”. Przemiany wewnętrzne i prowadzenie wojny wymagały ogromnych środków finansowych, co ku oburzeniu wielu Rosjan wiązało się z nakładaniem nowych podatków. Wybuchało wiele buntów, które Piotr bezlitośnie zdławił.

Piotr uważany przez wielu historyków za największego reformatora państwa rosyjskiego, rozpoczął reformy od rewolucji obyczajowej, rozkazując bojarom golić brody, ucząc ich żony tańców zachodnich, wprowadzając palenie tytoniu i picie kawy, wprowadzając obowiązek noszenia na dworze strojów europejskich. Początkowo propozycje napotkały ostry sprzeciw, ale z czasem arystokracja rosyjska przyswoiła sobie zachodnie obyczaje i kulturę.

Zmienił kalendarz na juliański w miejsce stosowanego dotychczas w Rosji kalendarza „od stworzenia świata”, wprowadził nowy alfabet – grażdankę. Zreformował armię, zaprowadzając coroczny obowiązkowy pobór rekruta do służby stałej w regularnej armii. Przy pułkach gwardyjskich utworzył szkoły kadetów, gdzie młodzi szlachcice zdobywali szlify oficerskie. Zorganizował flotę wojenną.

1708 wprowadził nowy podział administracyjny, dzieląc kraj na gubernie, prowincje i dystrykty. Na czele nowych urzędów umieścił podległych sobie ludzi, utrwalając w ten sposób absolutyzm carski i centralizację władzy. 1711 zlikwidował Radę Bojarską i wprowadził w jej miejsce Senat Rządzący, zobligowany do realizacji rozporządzeń cara i kontroli administracji terenowej.

1721 w miejsce godności patriarchy Kościoła prawosławnego wprowadził Synod Świątobliwy, w skład, którego obowiązkowo wchodził urzędnik carski. Wprowadził również zmiany w systemie zarządzania miastami, tworząc magistraty z burmistrzami na czele, podporządkowane Magistratowi Głównemu w Petersburgu.

Żywo interesował się sprawami gospodarczymi, dbał o rozwój manufaktur i handlu, w obrotach z zagranicą stosował politykę protekcyjną. Zorganizował sieć szkół świeckich na poziomie elementarnym. 1724 utworzył Akademię Nauk.

Podejrzewając swego syna Aleksego o chęć pozbawienia go tronu, doprowadził do aresztowania syna i jego śmierci w więzieniu. 1722 wydał ustawę, na mocy, której każdy imperator Rosji mógł wyznaczyć za życia swojego następcę. Nie zdążył skorzystać z tej ustawy – zmarł nie wyznaczając następcy na tronie cesarskim.

Za panowanie Piotra I Rosja z kraju barbarzyńskiego, zacofanego przeobraziła się w państwo cywilizowane. Car zreformował armię rosyjską, rozbudował flotę. Dzięki temu Rosja pokonała Szwecję i tym samym zyskała dostęp do Morza Bałtyckiego. Dzięki Piotrowi I powstał przemysł militarny pracujący na potrzeby wojska. W XVIII wieku car przeprowadził reformy administracyjne i podporządkował sobie Kościół prawosławny.
Sam Piotr przepowiadał Rosji: „Zastałem Rosję strumyczkiem, pozostawię ją rzeką; jeśli moi następcy rozumnie poprowadzą losy Rosji, uczynią z tego wielki ocean, którego wody zaleją całą Europę, bez względu na przeszkody ludzi, którzy będą się starali wstrzymać zalew”.

Pytania

1. Czym w pierwszych latach panowania zajmował się Piotr I?
· W pierwszych latach panowania zajmował się głównie sprawami armii.
2. Po co Piotr Wielki odbył podróż po Europie?
· Piotr odbył podróż po Europie, aby zapoznać się z osiągnięciami cywilizacji europejskiej.
3. Z kim prowadziła Rosja wojny i co one spowodowały?
· Z Turcją- przyniosła Rosji zdobycze terytorialne nad Morzem Czarnym i Morzem Kaspijskim.
· Ze Szwecją- Rosja zyskała znaczne tereny, które zapewniły jej dostęp do Morza Bałtyckiego
4. Jakie m.in. reformy rozpoczął Piotr I?
· Reformy obyczajowe, zmienił kalendarz na juliański, wprowadził nowy podział administracyjny, w miejsce godności patriarchy Kościoła prawosławnego wprowadził Synod Świątobliwy.