Motyw winy i kary.

MITOLOGIA:

PROMETEUSZ
Prometeusz z gliny ulepił pierwszego człowieka. Martwił się, że stworzonej istocie będzie zimno, nie zdoła ugotować sobie pożywienia, wobec czego wykradł z rydwanu (wozu słońca) boga Heliosa iskierkę ognia. Ukrył ją w łodydze trzciny i zaniósł ludziom. Postąpił wbrew woli Dzeusa, zlekceważył jego potęgę. Za karę Dzeus ludziom wysłał Pandorę, która przyniosła na ziemię wszystkie możliwe nieszczęścia. Prometeusza kazał przykuć do skały na najwyższym szczycie Kaukazu, gdzie każdego dnia miał przylatywać orzeł i wyszarpywać gigantowi stale odrastającą wątrobę.

SYZYF
Syzyf władca Koryntu był bardzo lubiany przez bogów, bywał więc często zapraszany na ich uczty. Jednak Syzyf nie był dyskretny, lubił plotkować o różnych sprawach bogów. Gdy pewnego dnia zdradził ważną tajemnicę, Dzeus wysłał do niego Tanatosa – boga śmierci. Sprytny Syzyf złapał wysłannika i przybił go do ściany w piwnicy. Podczas nieobecności Tanatosa ludzie przystali umierać, wyludniło się Królestwo Zmarłych. Zatem bogowie wysłali Aresa, by uwolnił Tanatosa. Teraz już Syzyf musiał pożegnać się z życiem. Wcześniej jednak zabronił żonie pochowania swych zwłok. Jego dusza nie mogła wejść do Królestwa Zmarłych, błąkała się nad Styksem, podziemną rzeką dzielącą żywych od umarłych, skarżyła na złą kobietę. W końcu bóg Pluton pozwolił Syzyfowi wrócić na ziemię i ukarać żonę. Syzyf wydostawszy się z podziemi nie miał zamiaru tam wracać. Żył w swym mieście tak aby bogowie go nie zauważyli. Dopiero po latach Tanatos przypomniał sobie o nim, zabrał go do piekła. Przyszła pora ukarania Syzyfa za wszystkie winy. Bogowie kazali mu wtoczyć ogromny głaz na szczyt góry. Gdy Syzyf był już niemal u wierzchołka, kamień stoczył się na dół. I tak działo się za każdym razem. Praca Syzyfa nie miała końca mimo ogromnego trudu.

BIBLIA:

# STARY TESTAMENT

OGRÓD EDEN
Bóg zabronił Adamowi i Ewie spożywania owoców z drzewa dobra i zła. Jednak wąż, najprzebieglejszy ze wszystkich istot żyjących, zapytał Ewę, czy rzeczywiście może spożywać wszystkie owoce wedle swojego upodobania. – Tak – odpowiedziała. – Wszystkie owoce-z wyjątkiem owoców z drzewa poznania dobra i zła. Jeżeli je spożyjemy na pewno umrzemy. – Ależ nie umrzecie odpowiedział wąż. – Natomiast odkryjecie różnicę pomiędzy dobrem i złem, i staniecie się równi Bogu. Kobieta przyglądała się drzewu i kusiły ją soczyste owoce, które mogły by dać jej mądrość. Zerwała owoc i skosztowała go; potem podała owoc mężowi, a on go spożył. Gdy spojrzeli na siebie, zdali sobie sprawę ze swojej nagości. W chłodzie wieczora usłyszeli głos Boga: - Teraz kiedy oboje znacie dobro i zło, musicie opuścić Eden. I Bóg wypędził ich z ogrodu w świat. Na wschód od Edenu postawił cherubów i połyskujące ostrze miecza, by strzec wejścia do ogrodu i drogi do drzewa życia.

KAIN I ABEL
Dwaj synowie Adama i Ewy mają złożyć ofiarę Bogu. Kain przyniósł owoce. Nie posłuchał Boga który powiedział że chce tylko baranka. Bogu spodobał się Abel, ponieważ był mu posłuszny i przyniósł baranka. Kain bardzo się o to rozgniewał na brata. Zazdrościł mu, że Bóg przyjął podarunek Abla, a jego nie. Kain zranił śmiertelnie brata po czym usłyszał głos Boga: - Kainie co uczyniłeś? Widzę krew twego brata plamiącą ziemię. Jesteś teraz przeklęty, przeklęty, by wędrować przez świat, wygnaniec od ludzi i Boga. Bóg umieszcza znamię na czole Kaina, aby wszyscy mogli go rozpoznać.

# NOWY TESTAMENT

ZDRADA JUDASZA
Kapłani, pisarze i starszyzna, którzy wchodzili w skład najwyższej rady żydowskiej – sanhedrynu – zebrali się w domu arcykapłana Kajfasza. Szukali pretekstu do pojmania Jezusa i skazania Go na śmierć, obawiali się bowiem Jego wpływu na lud. Judasz w tajemnicy udał się do nich z postanowieniem zdrady. Zapytał kapłanów, co otrzyma za wydanie Jezusa. – Trzydzieści srebrników – odpowiedzieli Judasz przystał na to, więc Kajfasz wyliczył mu na rękę trzydzieści monet. Od tej pory Judasz obserwował Jezusa i czekał na okazją by wydać Go w ręce rady. W ogrodzie Getsemani gdzie modlił się Jezus pojawił się Judasz, a wraz z nim zgraja ludzi nasłanych przez arcykapłanów. Byli uzbrojeni w miecze i pałki. Judasz podszedł do Jezusa i pocałował Go w policzek. Był to umówiony wcześniej znak. W tej samej chwili dwóch strażników pochwyciło Jezusa. Jezus został zabrany do niewoli. Judasz którego męczyły wyrzuty sumienia zrozumiał swój błąd i popełnił samobójstwo.

ODRODZENIE

MAKBET William Szekspir
Makbet by zdobyć koronę zabija Dunkana. Ta pierwsza zbrodnia pociąga za sobą następne. Po każdej zbrodni Makbet czuje się jeszcze bardziej bezkarny. Pierwsze zbrodnie budzą w nim wyrzuty sumienia, ale potem zło powszednieje. Winna jest też Lady Makbet – to ona nakłoniła męża do zbrodni. Wyrzuty sumienia doprowadzają ją do obłędu i śmierci, a drugi winowajca – zgodnie z przepowiednią trzech wiedźm – ginie zabity przez Makdufa.

BAROK

ŚWIĘTOSZEK Molier
Dramat ten przedstawia Świętoszkowatość Tartiffe’a, który jest pyszny, próżny, o podwójnej moralności. W obliczu zagrożenia nie waha się użyć szantażu. Zostaje jednak ukarany za swoją obłudę. Koniec utworu to niespodziewany zwrot akcji i Tartiffe zostaje aresztowany.




ROMANTYZM

PAN TADEUSZ Adam Mickiewicz
Jacek Soplica popełnia zbrodnię, zabijając stolnika Horeszkę (sojusznika Rosjan). Postanowił odkupić winy, wstępując do zakonu bernardynów. Nie poprzestał na pokucie w mniskim habicie. Brał udział w bitwach Napoleońskich, został emisariuszem. W ten sposób zmył z siebie piętno zdrajcy. Swoją winę wobec Horeszków odkupił też, dwa razy ratując życie Hrabiego.

DZIADY CZ. II Adam Mickiewicz
Nazwa tego utworu pochodzi od nazwy obrzędu białoruskiego, mającego pogańskie korzenie, zachowanego w tradycji ludowej i poświęconego duchom zmarłych. Duchy opowiadały zebranym o swoich grzechach i przedstawiały warunki niezbędne do wiecznego szczęścia, wyciągają też z tego nauki moralne dla żywych i znikają. Podczas dziadów odbywa się sąd nad ziemskim życiem przywołanych zmarłych, ocen dokonuje chór wieśniaków.

BALLADYNA Juliusz Słowacki
Główną bohaterką tego utworu jest Balladyna, córka biednej wieśniaczki która odrzuca Grabca, mając nadzieję na ślub z hrabią Kirkorem. To kobieta ogarnięta żądzą władzy, by ją zdobyć najpierw zabija siostrę, później popełnia kolejne zbrodnie. Balladyna wydaje wyrok sama na siebie, ginie od pioruna.

POZYTYWIZM

QUO VADIS Henryk Sienkiewicz
Neron jest w ujęciu Sienkiewicza zbrodniarzem, który ma na sumieniu śmierć własnej matki i żony. W epilogu czytamy, że na karę śmierci skazują Nerona poddani. Gdy dowiaduje się on o wyroku senatu popełnia samobójstwo.

POTOP Henryk Sienkiewicz
Głównym winowajcą jest Andrzej Kmicic – literacki kuzyn Soplicy. Który będzie musiał odpokutować swoje winy wobec przyjaciół i ojczyzny służbą pod przybranym nazwiskiem (Babinicz). Po wielu perypetiach zostaje oczyszczony z zarzutów przez samego króla Jana Kazimierza.

BAJKI

CZAPLA, RYBY I RAK Jean de La Fontaine
Czapla była stara i nie radziła sobie z łapaniem ryb, użyła więc podstępu. Powiedziała rybom, że rybacy spuszczą wodę ze stawu i wszystkie złapią. Zaproponowała swoją pomoc, że przeniesie wszystkie ryby do stawu obok, ryby zgodziły się. Brał jedną po drugiej powoli zjadając. Zachciało mu się na koniec skosztować i raki, jeden z nich widząc iż go czapla niesie w krzaki, spostrzegł zdradę i o zemstę się pokusił i czaple udusił.