Macedonia i Grecja za panowania Filipa II I Aleksandra Macedońskiego

Północno-wschodnie części półwyspu Bałkańskiego zamieszkiwali Macedończycy, blisko spokrewnieni etnicznie z Grekami (mówili podobnym językiem, posiadali podobną kulturę). Jednak Macedonia nie znała instytucji demokratycznych, a jej ludność była zjednoczona pod władzą królów, którzy mieli silne poparcie wśród arystokracji i chłopstwa.

Szczególnie szybki rozwój państwa nastąpił za panowania Filipa II (359-336p.n.e.). Jego dziełem była zwłaszcza liczna i silna armia. Filip II postawił przed sobą także dwa zadania:
- zjednoczenie Grecji pod przewodnictwem Macedonii
- pokonanie państwa Persów

Realizacje tych planów Filip II rozpoczął od jednoczenia ziem greckich. W 338 r. p.n.e. w bitwie pod Cheroneą armia macedońska pokonała armie koalicji anty macedońskiej. Filip II narzucił państwom greckim obowiązek utworzenia federacji, na czele której sam stanął. Jej członkowie w sprawach wewnętrznych zachowali pewną swobodę, lecz w sfera polityki zewnętrznej została poddana ścisłej kontroli macedońskiej (w 337 r. p.n.e. Filip II doprowadził do założenia Związku Korynckiego, w skład którego wchodziły wszystkie polis greckie, oprócz Sparty – Związek zdecydował się na wyprawę przeciw Persom).

Realizacja planu przeprowadzenia wyprawy przeciw Persom przypadła w udziale synowi Filipa II – Aleksandrowi zwanemu Wielkim lub też Macedońskim. Aleksander dążył do wojny, widząc w niej szansę zdobycia sławy i rozszerzenia granic swego panowania (wiedząc, że armia perska jest słabsza od armii macedońskiej). Arystokracja macedońska marzyła o łupach oraz stanowiskach na nowo zdobytych obszarach. Do wojny nawoływali także niektórzy helleńscy politycy i ideologowie, uważając, że wojna może przynieść korzyści również Helladzie (na zdobytych terenach będzie możliwość do założenia nowych miast greckich).

Kampania rozpoczęła się w 334 r. p.n.e. i trwała 11 lat. Aleksander Macedoński wykorzystując wyższość bojową swej armii i własne umiejętności taktyczne, odniósł zwycięstwo nad rzeką Granikos niedaleko Hellespontu (w 334 r. p.n.e.) oraz pod Issos w południowo-wschodnim krańcu Azji Mniejszej (w 333 r. p.n.e.). Pomimo składanych przez króla perskiego pokojowych propozycji, Aleksander Wielki nadal kontynuował swe podboje. Podbił Egipt i w Asyrii w 331 r. p.n.e. pod Gaugamelą odniósł zwycięstwo nad kilkakrotnie liczniejszą armia perską. Po ostatecznej klęsce armii perskiej i śmierci króla perskiego (330 r. p.n.e.) dla Macedończyków rozpoczął się długi okres walk w Iranie, gdzie lokalni władcy nie chcieli łatwo poddać się najeźdźcy. W 325r. p.n.e. wojska Aleksandra Wielkiego dotarły do Oceanu Indyjskiego, jednak nie zdołały opanować Indii. Kolejnym planem było zdobycie Arabii, lecz nie doszło do tego na skutek przedwczesnej śmierci Aleksandra w 323 r. p.n.e.

Po śmierci króla przez ponad 40 trwały walki o sukcesje między jego wodzami (diadochami). Wynikiem tych walk było powstanie trzech państw hellenistycznych: Macedonii, Egiptu oraz państwa Seleucydów (Syria i Mezopotamia).

Okres po śmierci Aleksandra Macedońskiego przeszedł do historii pod nazwą okresu hellenistycznego. Pod wpływem elementów kultury orientalnej do kultury greckiej zaczęła rozwijać się nowa kultura helenistyczna.