Teksty językowe bywają zróżnicowane nie tytko terytorialnie i środowiskowo, lecz także stylistycznie. Styl tekstów mówionych lub pisanych zależy od wielu czynników: od celu i treści wypowiedzi, od typu nadawcy i odbiorcy, od warunków w jakich wypowiadamy się, a w dziedzinie literatury - także od prądu i gatunku literackiego.
STYL POTOCZNY
Styl potoczny cechuje przede wszystkim wypowiedzi mówione, choć występuje także w swobodnych tekstach pisanych. W mowie przejawia się najczęściej w formie dialogu, rozmowy dwu lub więcej osób, a także w monologu, np. żywym opowiadaniu. Słownictwo stylu potocznego jest konkretne, często dosadne i zabarwione emocjonalnie. Używamy takich wyrazów jak: wdechowo, na luzie, jak Bóg przykazał. Nie brakuje słów ekspresyjnych, a nawet obraźliwych i wulgaryzmów. Słownictwo ekspresyjne może być zabarwione dodatnio: kotuś, córuś, mamunia i ujemnie: babsztyl, tłuścioch, klecha. Składnię stylu potocznego cechują zdania o mało skomplikowanej strukturze, przeważnie pojedyncze lub współrzędnie złożone. W tekstach takich, zwłaszcza mówionych, często występują równoważniki zdań, zdania niepełne, urywane.
STYL URZĘDOWY
Styl urzędowy związany jest z działalnością administracyjno - prawną. Występuje we wszelkiego rodzaju tekstach o charakterze urzędowym, np. w ustawach, rozporządzeniach, okólnikach, regulaminach, uchwałach, podaniach. Charakterystyczną cechą omawianego stylu jest, rzeczowość, brak elementów obrazowych i form językowych wyrażających zaangażowanie uczuciowe. W tekstach kierowanych do urzędów nadawca podaje swoje dane personalne i składa podpis, zwykłe w określonych miejscach, zaś cel wypowiedzi wyraka za pomocą czasowników w 1. os. L. poj. i stałych związków frazeologicznych typu: zwracam się z prośbą.., Uprzejmie proszę..., zobowiązuję się…, oświadczam...; W tekstach, których nadawcą jest urząd, używane są konstrukcje bezosobowe i formy strony biernej, np. zawiadamia się..., niniejszym informuje się..., nieprzestrzeganie przepisów będzie karane....;
STYL PUBLICYSTYCZNY
Styl publicystyczny występuje w tekstach zamieszczanych w prasie: w dziennikach, tygodnikach i miesięcznikach. Jest on bardziej zróżnicowany, co wynika z różnej tematyki tekstów publicystycznych (np. teksty polityczne, gospodarcze, obyczajowe, kulturalne) oraz z różnych odmian gatunkowych publicystyki, np. reportaż, artykuł krytycznoliteracki, komentarz, wywiad, felieton, itp. Słownictwo tekstów publicystycznych jest bardziej konkretne i komunikatywne dla szerokiego ogółu odbiorców, odznacza się obrazowością i sugestywnością, co prowadzi do poczucia wiarygodności i obiektywizmu. istotną rolę odgrywają nagłówki prasowe, ponieważ tytuł lub podtytuł powinien informować i zapowiadać treść, która będzie w artykule przekazywana. W parze z publicystyką pojawia się język reklamy, która ma za zadanie informować, zachęcać i przekonywać, ze reklamowany produkt jest najlepszy, w tym celu używane są bardzo często epitety, np. niesamowity zapach, gigantyczna siła, krystalicznie świeży zapach, superczystość, gigantyczna skuteczność, itp.
STYL NAUKOWY
Styl naukowy występuje w pracach z zakresu nauki i techniki, przeznaczony jest dla specjalistów. Jest zróżnicowany w zależności od tego, jakiej dotyczy dziedziny wiedzy. W pracach matematycznych, fizycznych czy chemicznych autorzy często posługują się wzorami i symbolami, które nie występują w publikacjach historycznych lub historycznoliterackich. Wiele prac naukowych zwłaszcza z dziedziny nauk ścisłych, jest mało zrozumiałych lub wręcz niezrozumiałych dla szerszego ogółu. Charakterystyczną cechą stylu naukowego jest występowanie wielu terminów naukowych lub technicznych, mających ściśle określone znaczenie, są to przeważnie wyrazy i wyrażenia obcego pochodzenia, niewystępujące w słownictwie ogólnym, np. słowotwórstwo, sufiks, prefiks, siłownik hydrauliczny, amortyzator dźwigniowo - tłoczkowy, a ponadto wyrazy powszechnie znane, ale mające inne, specjalne znaczenie, np. zgoda, tryb, strona, cylinder. Składnia prac naukowych charakteryzuje się wyraźną przewagą zdań podrzędnie złożonych, najczęściej warunkowe, przyczynowe, wynikowe. Z uwagi na funkcję informatywną teksty takie cechuje rzeczowość, obiektywizm, autorzy odwołują się najczęściej do intelektu odbiorcy, a nie do jego uczuć i wyobraźni. Od prac naukowych różnią się stylowo prace popularnonaukowe, przeznaczone dla szerszego kręgu odbiorców. Autorzy takich prac starają się przystępnie omawiać problemy naukowe, starają się unikać terminów specjalistycznych lub wyjaśniają ich znaczenie.
STYL ARTYSTYCZNY
Styl artystyczny cechuje utwory należące do literatury pięknej - utwory poetyckie, prozaiczne i dramatyczne. Jest to styl najbardziej zróżnicowany wewnętrznie. Twórcy dzieła literackiego swobodnie korzystają z różnych środków językowych. Różnice stylowe zauważamy, np. między wierszem lirycznym, a powieścią realistyczną, czy dramatem obyczajowym, w których występują postacie z różnych środowisk, stąd konieczna indywidualizacja języka bohaterów, stąd wykorzystanie elementów innych stylów, np. potocznego, regionalnego, środowiskowego lub historycznego - archaizacja języka. Dobór środków stylistycznych (onomatopeja, epitet, przenośnia, personifikacja i inne) zależy od rodzaju i gatunku literackiego. Cechą wspólną tekstów literatury pięknej są funkcje — informatywna (przekazuje informacje o świecie przedstawionym), impresywna (kształtowanie postaw i zachowań odbiorcy) i ekspresywna (wyraża uczucia i stany nadawcy), stąd oryginalny dobór środków wyrazu w zakresie słownictwa, frazeologii oraz dążenie do oryginalności, dlatego teksty cechuje unikanie pospolitych porównań I przenośni.
STYL RETORYCZNY
Styl retoryczny to styl wystąpień i przemówień jest on dość zróżnicowany wewnętrznie, zależy to od adresata. Styl ten cechują bezpośrednie zwroty do adresata (apostrofy). Dawniej przemówienia wykorzystywały pytania retoryczne. Styl wystąpień charakteryzuje odpowiednia frazeologia, gdyż wprowadzają one dużą ilość utartych zwrotów. W dawnej polszczyźnie cechy stylu retorycznego nosiły „Kazania sejmowe” Skargi.
STYL BIBLIJNY
Styl ten charakteryzuje podniosły, patetyczny ton. W budowie zdań orzeczenie zajmuje pierwsze, uprzywilejowane miejsce.
