Śmierć w średniowieczu na podstawie utworu: „Rozmowy Mistrza Polikarpa ze Śmiercią”.

Na podstawie „Rozmowy Mistrza Polikarpa ze Śmiercią” i wiedzy o obyczajowości epoki wypowiedz się na temat pojęcia śmierci w średniowieczu.

Śmierć- czym jest? To pytanie zadaje sobie człowiek od bardzo dawna. Temat śmierci jest bardzo częsty w sztuce średniowiecznej. Myśl o niej nieustannie towarzyszyła artystom i duchownym, czego dowodem jest łacińskie ‘momento mori’- pamiętaj o śmierci. Spotkanie z upersonifikowaną śmiercią, miało ostrzegać i uczyć, jak przygotować się do niej, by zasłużyć na lepsze życie w niebie. W średniowieczu powstał jeden z najważniejszych motywów- ‘danse macabre’. Taniec śmierci ukazuje, iż śmierć jest wszechobecna i dotyczy każdego człowieka- bez względu na to, kim był na ziemi.

Przykładem utworu zawierającego temat ‘danse macabre’ w polskim średniowieczu jest „Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią”. Uważany jest on za arcydzieło polskiej literatury średniowiecznej. Jest dowodem zainteresowania człowieka średniowiecza aktem ostatecznym. Rozpoczyna się inwokacją do Boga z prośbą mistrza Polikarpa, aby mógł zobaczyć Kostuchę, czyli Śmierć. Ukazyje się ona uczonemu, jest potworna i odrażająca. ma postać rozkładających się zwłok kobiecych, przepasanych chustą. Jest ona:

„Chuda, blada, żółte lice
Lści się jako miednica;
Upadł ci jej koniec nosa,
Z oczu płynie krwawa rosa;
Przewiązała głowę chusta,
Jako samojedź krzywousta;
Nie było warg u jej gęby,
Poziewając skrżyta zęby;
Miece oczy zawracając,
Groźną kosę w ręku mając.”

Taki obraz śmierci miał przestraszyć, budzić lęk i ostrzegać. Kostucha wyjaśnia Polikarpowi reguły, jakimi się kieruje, zabierając ludzi z tego świata. Występuje w roli sędziego, ocenia obywateli Ziemi. Wytyka im wady, karze ich. Lubi być groźna, jest złośliwa i zarozumiała. Z satysfakcją mówi o ukaraniu grzeszników, wśród których są też duchowni i sędziowie. Chce uświadomić, że w jej obliczu wszyscy są równi. Jest sprawiedliwa, nieprzekupna i nieunikniona, dotrze do wszystkich, bez wyjątków. Posiada nieograniczona moc. Zrodziła się podczas grzechu pierworodnego. Była w jabłku, które zjedli Adam i Ewa. W odwecie za pierwszy grzech, który popełnili trapi ludność, mści się na niej. Dobrze zna ludzką naturę.

Śmierć wciąż dręczyła społeczeństwo, mimo iż wiara chrześcijańska szczegółowo opowiada o niej. Co czeka nas po tamtej stronie? Tą pozaziemską krainę próbował opisać Dante w „Boskiej komedii”. Poeta wędruje po trzech obszarach zaświatów: piekle, czyśćcu i raju. Poemat to wyobrażenie na temat „tego drugiego życia”. Według Dantego celem żywotu ludzkiego jest Bóg i osiągnięci zbawienia. Śmiertelnik przez całe swoje życie powinien dążyć do doskonałości. Życie jest wędrówką, której celem jest Bóg.

Inna strona śmierci przedstawiona jest w „Legendzie o świętym Aleksym”. Bohater umiera szczęśliwy. Podczas istnienia służył Bogu, pomagał innym, odrzucił wszelkie przyjemności świata. Cały majątek rozdał potrzebującym, sam zaś prowadził życie nędzarza, żebrał pod kościołami. Celem jego postawy było uzyskanie zbawienia. Trafił do nieba, ponieważ całe życie poświęcił Bogu. Gdy umiera, wszystkie dzwony w rzymskich kościołach zaczynają bić równocześnie.

Podobnie jest w przypadku Rolanda. Służył Bogu walcząc z ludem pogańskim. Był szczerze oddanym Mu chrześcijaninem. Zginął za wiarę, która była dla niego najważniejsza. Moment jego zejścia z tego świata jest uroczysty. Uważa on Boga za najwyższego pana. Wie, że po śmierci czeka go nagroda-miejsce w raju.

Śmierć jest jedną z najbardziej antropomorficznych postaci średniowiecza. Ma ona dwie strony. Z jednej jest godna, pozbawiona męczeństwa, a z drugiej straszna i pełna cierpienia. Utwory tematycznie związane ze śmiercią, oswajały ludzi z nią. Żywot ludzki kończy się tańcem śmierci, który równa wszystkich. Śmierć ukarze grzesznika, a sprawiedliwych nagrodzi pobytem w raju. Celem przedstawienia śmierci w postaci budzącej strach i odrazę jest ukazanie, iż życie ziemskie i całe bogactwo człowieka jest niewarte jego starań, bo wszyscy ludzie po śmierci, bez względu na stan społeczny, są równi.