Biografia Napoleona Bonaparte

NAPOLEON BONAPARTE
Postać Napoleona wywoływała i wywołuje kontrowersje. Jest uważany z jednej strony za jednego z najwybitniejszych mężów stanu, przywódców, strategów wojny, reformatorów ustroju państwowego i prawa, a z drugiej strony - za egotystę, tyrana i agresora.
Pochodzenie Napoleona nie dawało żadnych przesłanek, które pozwalałyby przewidzieć jego późniejszą wspaniałą karierę. Bonaparte urodził się 15 sierpnia 1769 r. w Ajaccio na niedawno opanowanej przez Francję Korsyce. Był drugim synem Carlo i Marii Letizii Buonaparte. Od kwietnia 1779 r. do października 1784 r. uczęszczał do królewskiego kolegium wojskowego w Brienne-le-Chateau. Odtrącony przez szkolnych kolegów jako prawie cudzoziemiec i prowincjusz, poświęcał cały wolny czas lekturze. Kolegium ukończył na jednym z ostatnich miejsc, zajmując na pięćdziesiąt osiem dopiero czterdzieste drugie miejsce. Zrezygnował z kariery w marynarce wojennej, decydując się na służbę w artylerii. Przeszkolenie artyleryjskie przeszedł w Akademii Wojskowej w Paryżu, w 1785 r. został mianowany podporucznikiem i skierowany do służby w wojskach artyleryjskich. Po śmierci ojca, mając 16 lat, zajął się bratem Ludwikiem, który odtąd z nim mieszkał w różnych koszarach i pobierał od niego nauki. Po wybuchu rewolucji od razu opowiedział się po jej stronie. Zgłosił się do powstańców Paolego, ten go jednak nie przyjął, więc przeszedł na stronę francuską. Kiedy Paoli w maju 1793 roku wywołał antyfrancuskie powstanie rodzina Bonaparte musiała uciekać z wyspy. W kwietniu 1791 awansowany na porucznika. W roku 1793 dzięki poparciu Salcietego i Augustina Robespierre'a, kapitan Buonaparte jako dowódca artylerii przeforsował swój plan zdobycia zbuntowanego przeciwko Republice i bronionego z morza przez Anglików Tulonu i za zasługi w trakcie jego zakończonego sukcesem oblężenia został awansowany najpierw z kapitana na szefa batalionu, a potem na generała brygady. Po upadku jakobinów, z którymi był związany, znalazł się chwilowo w więzieniu, a potem przez kilkanaście miesięcy pozostawał bez przydziału. Po wyjściu na wolność Napoleon zrezygnował z dowództwa artylerii Armii Zachód i otrzymał przydział do biura topograficznego. Mianowany następnie zastępcą dowódcy Armii Wewnętrznej stłumił powstanie rojalistów w Paryżu, za co mianowany został przez Dyrektoriat dowódcą Armii Włoch. W 1796 r. Napoleon poślubił wdowę po znanym generale, Józefinę de Beauharnais. Po objęciu dowództwa nad Armią Włoch Napoleon podjął energiczne działania przeciw siłom piemonckim i austriackim. Wykorzystując umiejętnie cechy armii rewolucyjnej, która była mobilna i żyła z tego, co znalazła po drodze, młody generał poruszał się szybko, wymanewrowywał swoich przeciwników i uderzał z całą siłą w najważniejsze miejsca. Pomimo przewagi liczebnej, Austriacy ciągle dostawali srogie cięgi, aż w końcu poczuli się zmuszeni do zawarcia pokoju.
W kampanii włoskiej po raz pierwszy w praktyce dał się poznać geniusz militarny Napoleona, jego talent polityczny, a także okrucieństwo i cyznizm. "Wyzwolone" terytoria Włoch stały się republikami, jednak w praktyce traktowane były jako satelity Francji; słynne włoskie dzieła sztuki zostały zrabowane i przewiezione wozami do Paryża; a Napoleon nie wahał się ani przez chwilę, obalając starą Republikę Wenecką i oddając ją Austrii w ramach kończącego się pokoju.

Ponieważ ówczesny rząd - Dyrektoriat traktował go jako potencjalne zagrożenie i pragnął się go pozbyć Napoleon łatwo otrzymał zgodę na ekspedycję do Egiptu skierowaną przeciwko imperium brytyjskiemu (odcięcie drogi do Indii), najzagorzalszemu wrogowi Francji. Po sukcesach, sprowadzających się do zajęcia Malty i Dolnego Egiptu, z Aleksandrią i Kairem, wojska ekspedycyjne spotykały same niepowodzenia Krótko po lądowaniu Napoleona w lipcu 1798 roku, jego flota została zniszczona w Zatoce Abukirskiej przez siły brytyjskie dowodzone przez Horatio Nelsona. Chociaż Francuzi odnosili zwycięstwa nad Egipcjanami i Turkami, opór Akki i wybuch epidemii przeszkodziły im w dalszym marszu.
Ostatecznie Francuzi zmuszeni zostali przez siły turecko-angielskie do kapitulacji w 1801 r. Ekspedycja egipska Napoleona udała się więc tylko w swej części naukowo-badawczej. Między innymi znalezienie wówczas w czasie wykopalisk tzw. „kamienia z Rosetty”, to jest płyty z wyrytymi napisami greckimi i hieroglificznymi, pozwoliło na odczytanie w 1822 r. hieroglifów egipskich. Kiedy Napoleon dowiedział się, że Francja pogrąża się w kryzysie politycznym, zostawił swą armię w Egipcie i zdecydował się na ryzykowną podróż przez Morze Śródziemne. Chociaż w trakcie swojej ekspedycji nie osiągnął nic, gloria wschodnich przygód uświetniła jego reputację.
Do Francji dotarł 14 października, a 9 listopada (18 Brumaire'a) dokonał zamachu stanu i obalił rządy Dyrektoriatu. Po przejęciu dowództwa nad garnizonem paryskim zapewnił sobie stanowisko jednego z trzech konsulów, którzy sprawowali najwyższą władzę wykonawczą. Uchwalona w grudniu 1799 r. Konstytucja Roku VIII gwarantowała Napoleonowi stanowisko pierwszego konsula. Sprawując tę funkcję, Napoleon w krótkim czasie skupił w swoich rękach pełnię władzy. Napoleon z energią przystąpił do przywracania w kraju porządku. W 1801 r. zawarł z papieżem Piusem VII konkordat, przywracający Kościołowi katolickiemu swobodę kultu. 2 sierpnia 1802 r. na mocy przeprowadzonego plebiscytu Napoleon uzyskał godność dożywotniego konsula. Wprowadził szereg reform usprawniających funkcjonowanie państwa. Przyjęcie zasady nominacji sędziów i zaostrzenie walki z rozbojami, fałszerstwami itp. zaowocowało ograniczeniem korupcji i szybkim wzrostem bezpieczeństwa publicznego. Reforma administracji państwowej, w tym ustanowienie prefektów w departamentach, a merów w gminach, utrzymała się do dziś. Tak samo trwały okazał się Kodeks Cywilny Napoleona z 1804 r. Ustalał on podstawy ustroju: wolność osobista, równość wobec prawa, laicyzacja (cywilne małżeństwa i prawo do rozwodu), niewzruszalność własności prywatnej. Kodeks przyjęty potem został w wielu państwach. 2 grudnia 1804 r. w obecności papieża Piusa VII koronował się na cesarza Francuzów. 2 kwietnia 1810 r. poślubił Marię Luizę, córkę cesarza Austrii.

Napoleon walczył przeciwko Austrii w północnych Włoszech i w samej Austrii oraz Niemczech odnosząc wielkie zwycięstwa pod Marengo, Ulm, Austerlitz, Wagram; przeciwko Wielkiej Brytanii w Egipcie i Hiszpanii, ponosząc jednak klęski na morzu pod Abu Kir oraz Trafalgarem; pokonał Prusy w bitwach pod Jeną i Auerstedt oraz Rosję w bitwach pod Iławą Pruską, Frydlandem i Borodino. Wycofał się jednak z Rosji, ponieważ Wielka Armia pragnęła przeczekać zimę w Moskwie, a ta została spalona przez rosyjskich więźniów. Wycofująca się armia była atakowana i ograbiana przez Kozaków i ludność miejską. Śmiertelne mrozy dziesiątkowały ofiary wśród francuskich wojsk, które nie były przygotowane na takie wyprawy. Armia Napoleona, która została pokonana praktycznie tylko przez mrozy i ludy miejscowe, jest powszechnie i niesłusznie uważana za armię przegraną (prócz paru potyczek, które miały mniejsze znaczenie). Niepowodzenie wyprawy na Rosję zachęciło przeciwników Napoleona do ponownego wystąpienia przeciw niemu. Prusy, Rosja, Wielka Brytania i Szwecja zawarły porozumienie, tworząc szóstą koalicję antyfrancuską. Napoleon zgromadził nową armię i natychmiast podjął działania przeciw koalicjantom. Pokonał ich wojska pod Lützen, i odniósł zwycięstwo w bitwie pod Budziszynem. W sierpniu 1813r. do koalicji przystąpiła jednak również Austria i 16-19 października w bitwie pod Lipskiem wojska koalicji rozbiły armię napoleońską.
W następnym roku wojska koalicji wkroczyły do Francji. Napoleonowi udało się odnieść jeszcze kilka zwycięstw, ale nie był w stanie powstrzymać ich marszu na Paryż. W tej sytuacji Napoleon zdecydował się 4 kwietnia abdykować na rzecz swojego syna, Napoleona II. Sprzymierzeni zażądali jednak abdykacji bezwarunkowej. Dwa dni później Napoleon ustąpił i 6 kwietnia zrzekł się tronu. Pokonany cesarz został zesłany na Elbę. Napoleon uciekł z Elby 26 lutego 1815 roku i powrócił do Francji 1 marca 1815. Tak rozpoczęło się słynne 100 dni Napoleona, zakończone ostatecznie jego klęską 18 czerwca 1815 w bitwie pod Waterloo na terytorium Belgii. Wycofał się do Paryża i 22 czerwca powtórnie abdykował.
Tym razem został zesłany na Wyspę św. Heleny, gdzie poświęcił się pisaniu wspomnień. Jego stan zdrowia uległ szybko pogorszeniu. Zmarł 5 maja 1821 r. Zdaniem niektórych badaczy przyczyną śmierci Napoleona miał być rak żołądka. Inni utrzymują, że zmarł on wskutek otrucia arszenikiem. W 1840 r. jego zwłoki przewieziono do Paryża i złożono w sarkofagu w kościele Inwalidów.
Życie Napoleona Bonaparte przeszło do legendy. Był wybitnym organizatorem i politykiem. Jego rządy przyniosły Francji wiele korzystnych reform. Okrzyknięto go największym geniuszem sztuki militarnej. Podbijał narody i przyczynił się do własnej klęski. Gnany ogromną ambicją, spragniony władzy i podbojów doprowadził do własnego upadku i klęski Francji. Jakkolwiek by oceniać tę postać, nie ulega wątpliwości, że była barwna. Napoleon stał się mitem, po który chętnie sięgali twórcy, głównie romantyczni.. Jego imię pojawia się nawet w polskim hymnie narodowym.