Charakterystyka Polityki Wazów

Zygmunt III Waza
•Po śmierci w 1592 swego ojca, Jana III, powstała personalna unia polsko-szwedzka.
•Zygmunt III opowiadał się za kontrreformacją. Dążył też do ściślejszej współpracy z papiestwem i katolickimi Habsburgami, w 1592 ożenił się z arcyksiężniczką Anną z Habsburgów. W 1596 doprowadził do zawarcia unii brzeskiej pomiędzy Kościołami katolickim i prawosławnym, której wynikiem było powstanie kościoła unickiego, podporządkowanego papieżowi.
•Zygmunt III nie interesował się natomiast problemami związanymi z południowo-wschodnimi granicami Rzeczypospolitej. Pozostawił je w gestii kanclerza Jana Zamoyskiego, który w 1595, zajął zbrojnie Mołdawię jako polskie lenno. Polska doznała również niepowodzeń w konflikcie z Turcją.
•Gdy w 1600 Zygmunt III Waza inkorporował do Rzeczypospolitej Estonię, stało się to powodem wkroczenia wojsk szwedzkich do Inflant. Rozpoczęła się wojna, tocząca się z przerwami od 1601 do 1629.
•W 1605 król zwołał sejm, na którym chciał uzyskać większe prerogatywy władzy królewskiej, zreformować parlament, zwiększyć podatki i liczebność wojska itp. Stronnictwo popularystów, przeciwne królowi, odpowiedziało konfederacją, zawiązaną w Sandomierzu i zbrojnym rokoszem wojewody krakowskiego, Mikołaja Zebrzydowskiego, zakończonym klęską stronnictwa w bitwie pod Guzowem 6 lipca 1607. Mimo tego nie doszło do wzmocnienia rządów królewskich.
•Był w konflikcie również z Rosją.
Władysław IV Waza
•W 1609 r. wybuchła wojna Rzeczypospolitej z Rosją. 4 kwietnia 1617 Władysław występując jako car rosyjski podpisał poufny akt, w którym zobowiązywał się do zawarcia wieczystego przymierza z Polską, do walki z Turcją i Tatarami. Władysław nigdy nie włożył na głowę korony carskiej, tytuł wielkiego księcia nosił do 1635 r., nie zważając, że Rosjanie, zrażeni polską polityką, wybrali innego władcę – Michała Romanowa.
•Wielkie uznanie i szacunek szlachty zdobył królewicz Władysław w czasie wojny z Turcją.
•Władysław IV, podobnie jak jego ojciec, nigdy nie wyrzekł się planów objęcia tronu szwedzkiego. Planował nawet odstąpienie tronu polskiego swemu bratu Janowi Kazimierzowi w zamian za rządy w Szwecji. Król prowadził energiczną akcję dyplomatyczną w celu zapewnienia sobie przychylności dworów europejskich na wypadek wojny ze Szwecją. Rozejm został on zawarty w Sztumskiej Wsi dnia 12 września 1635 r. na dwadzieścia sześć i pół roku, czyli do 11 lipca 1661 r. Szwedzi wycofali się z Prus, ale zatrzymali Inflanty.
•W polityce międzynarodowej Rzeczpospolita oparła się francuskim zabiegom, mającym na celu przeciągnięcie jej na stronę koalicji antyhabsburskiej. W 1637 r. król zawarł tzw. "pakt familijny" z Habsburgami którego przypieczętowaniem był jego ślub z arcyksiężniczką Cecylią Renatą. Po jej śmierci król postanowił pojąć za żonę Francuzkę Ludwikę Marię Gonzagę. Wydarzenie to nie oznaczało jednak zerwania Rzeczypospolitej z Habsburgami. Władysław IV starał się utrzymywać dobre stosunki ze wszystkimi mocarstwami europejskimi, planując wielką rozprawę z Turcją.
•Władysław IV Waza władzę królewską sprawował z godnością, budząc respekt nie tylko u szlachty, lecz także senatorów, których potrafił strofować. Z szacunkiem odnosili się do niego posłowie obcych państw, zwłaszcza, że dzięki obyciu i europejskim podróżom potrafił łatwo nawiązywać kontakty. W polityce władca intensywnie myślał o odzyskaniu korony szwedzkiej, był to jednak jego cel bardzo osobisty, który nie współgrał z interesem państwa i narodu. Temu celowi Władysław IV gotów był podporządkować wszystko, nawet wpędzić kraj w wojnę. Poza tym monarcha konsekwentnie dążył do umocnienia swojej władzy w kraju. W czasie gdy w Europie tworzyły się silne monarchie absolutne, Władysław IV Waza źle czuł się w republikańskiej i parlamentarnej Polsce. Nie zawsze potrafił dogadać się z ministrami i doradcami, którzy często nie popierali pomysłów króla.
•Władysław IV był ważnym animatorem polskiej kultury.
Jan Kazimierz Waza
•W okresie swego panowania Jan II Kazimierz Waza musiał się zmagać z trzema groźnymi wojnami. Prawosławne kozactwo i zbuntowana ruska czerń wystąpiły przeciwko panowaniu polskiej szlachty katolickiej i walczyło z wojskami koronnymi. Powstanie to, wsparte przez Rosję doprowadziło do wybuchu wojny polsko-rosyjskiej w latach 1654-1667, przerwanej w latach 1656-1660 wybuchem wojny polsko-szwedzkiej (1655-1660, nazwanej „potopem szwedzkim” związanej z II wojną północną, gdyż prawie cała Rzeczpospolita została wówczas opanowana przez wojska szwedzkie.)
•Na Naddnieprzańskiej Ukrainie, po śmierci Chmielnickiego w 1657 roku, zawarta została z hetmanem Iwanem Wyhowskim i starszyzną kozacką ugoda hadziacka 1658, która stanowiła Księstwo Ruskie w ramach Rzeczypospolitej i równała religię greckokatolicką z rzymskokatolicką. Potwierdzona przez sejm w 1659 roku, była to jakby unia trzech narodów. Nie została jednak zrealizowana wobec kozackiego powstania ludowego i wznowienia wojny rosyjsko-polskiej w 1660 roku. Zaprawione w bojach ze Szwedami wojska Stefana Czarnieckiego i hetmana polnego koronnego Jerzego Sebastiana Lubomirskiego wspierane przez ordę tatarską Mehmeda Gireja wyparły Rosjan z terenów Rzeczypospolitej do linii Dniepru. Potem wojna prowadzona była ze zmiennym szczęściem, w latach 1663-1664 Jan II Kazimierz Waza zorganizował nawet nową wyprawę moskiewską, jednakże nie przyniosła ona rezultatów.
•Równocześnie w kraju rozgorzały spory, a od 1663 roku gorąca wojna domowa o elekcję po Janie II Kazimierzu Wazie, który zapowiedział swą abdykację.
•Po 80 latach panowania Wazów, Rzeczpospolita znajdowała się w opłakanym stanie. Wojny na południowym wschodzie, w Inflantach, a zwłaszcza „potop szwedzki”, który zalał prawie cały kraj, bardzo poważnie zrujnowały gospodarkę kraju. Nie sposób natomiast królowi odmówić pewnych talentów militarnych. Był też człowiekiem osobiście odważnym, nie oszczędzał się w czasie kampanii wojennych i był odporny na trudy wojaczki.
Michał Korybut Wiśniowiecki
•W 1672 Turcja wypowiedziała wojnę Rzeczypospolitej. Mimo to w Koronie zanosiło się na kolejną wojnę domową. Zgromadzona przy królu w Gołębiu szlachta zawiązała konfederację gołąbską pod marszałkostwem Stefana Stanisława Czarnieckiego. W marcu 1673 odbył się w Warszawie sejm pacyfikacyjny, na którym uchwalono: 1) wzajemne darowanie win, 2) odmowę ratyfikacji układu buczackiego, 3) uchwalono środki na zaciąg armii. Pieniądze dane przez papieża przeznaczono na artylerię.
•Po kontrowersjach wokół traktatu pokojowego, będących jedną z przyczyn wewnętrznej anarchii, a także licznych interwencjach i subwencjach państw trzecich Michał Korybut rozpoczął przygotowania do kontynuacji wojny ,czyli zerwania traktu pokojowego.
Jan III Sobieski
•W 1665r został on mianowany marszałkiem wielkim koronnym, a rok później – hetmanem polnym. W bitwie pod Podhajcami (1667) wykazał się dużym talentem militarny, odpierając natarcie armii kozacko-tatarskiej; dlatego też w roku następnym otrzymał buławę wielką koronną.
•Sobieski nie potrafił, mimo swego niezwykłego talentu politycznego, zapobiec ani utracie Kamieńca Podolskiego, ani podpisaniu pokoju w Buczaczu. Zreflektował się jednak późniejszymi zwycięstwami w bitwach z Turkami.
•Od roku 1648 Jan Sobieski uczestniczył we wszystkich wojnach prowadzonych przez Polskę. Umiejętna polityka zagraniczna doprowadziła do zawarcia sprzymierza z Francją (poprzez małżeństwo z Marią Kazimierą),ze Szwecją w 1677 oraz z Austrią w 1683r.Na uwagę zasługują także, niestety niezrealizowane, plany odzyskania Prus. Zaś polityka wobec Turcji- chodź pełna spektakularnych sukcesów militarnych, przyniosła większe korzyści Habsburgom niż Polsce.
•Do największych sukcesów Jana Sobieskiego należą reformy w dziedzinie wojskowości;
•Należy do najcenniejszych zabytków polskiego baroku.