Sąd o społeczeństwie polskim w "Lalce" Bolesława Prusa.

Obraz społeczeństwa przedstawionego w powieści wyraża diagnozę o jego chorobie i niewiarę autora w możliwość naprawy. Społeczeństwo podzielone na klasy jest ogromnie zróżnicowane. Twarde prawa walki o byt spychają słabe jednostki. Każda grupa żyje na swój odrębny sposób, mimo prób podejmowania przez jednostki złamania tych barier. Arystokracja zubożała żyje próżniaczo, amoralnie, jest społecznie bezużyteczna. Jej przedstawicielami są: Hrabia Starski (młody ubogi szlachcic, figlarz i kobieciarz, kocha się w Izabeli), Tomasz Łęcki (60 lat, niewysoki, gruby, żył z procentów zaciągał u Żydów kredyty, których nie spłacał), Izabela Łęcka (żyła w świecie marzeń – nie znała pór roku – żyła wieczną wiosną).

Mieszczaństwo zróżnicowane, słabe ekonomicznie, bez perspektyw rozwoju gdyż nie sprzyja temu sytuacja gospodarcza kraju. Przedstawicielami mieszczaństwa w „Lalce” są: Rzecki (skromny kawaler, większość czasu spędza w sklepie, ma poważanie u żydów i wielu przyjaciół – był Bonapartystą), Prof. Geist (zamieszkały w Paryżu, próbuje pozyskać bogatych ludzi do swych eksperymentów, Michał Szuman (żyd lekarz, stary kawaler. Posiada dość duży majątek, leczy za darmo a obserwacje wykorzystuje do studiów antropologicznych.
Biedota natomiast ledwo egzystuje – jest na granicy nędzy nie tracąc jednak honoru. Do przedstawicieli proletariatu zaliczyć można: Marie (prostytutka, Wokulski ofiarował jej pomoc, wkrótce została krawcową a później zakonnicą, Węgiełek (zdolny człowiek nie mający pieniędzy na naukę, Biedota powiśla (prości ludzie chcący powiązać koniec z końcem, są jednak bardzo honorowi. Prus dowodzi złudnej tezy, że aktywność gospodarcza jednostki prowadzi do rozwiązania problemów społecznych. Obala mit, że nowe doprowadzą do solidaryzmu społecznego, wewnętrznego umocnienia narodu. Nawet człowiek tak szlachetny jak Wokulski – nie działa w imię wyższych racji, tylko w celu zbliżenia się do ukochanej panny z arystokratycznej sfery. „Lalka” jest powieścią o straconych złudzeniach, że społeczeństwo można naprawić, zmienić na lepsze, poprzez szlachetne idee lub pozytywistyczne programy.