Rewolucja (z wczesnośredniowiecznej łaciny revolutio – przewrót) – znacząca zmiana, która zazwyczaj zachodzi w stosunkowo krótkim okresie. Różnie definiowane rewolucje wybuchały w całej historii ludzkości. Różnią się one w zależności od ilości ich członków (rewolucjonistów), środków przez nich stosowanych, czasu trwania, ideologii motywacyjnej, i różnych innych aspektów. Rewolucja może być spowodowana zmianą społeczno-polityczną zachodzącą w społeczno-politycznych instytucjach lub znaczną zmianą kulturową i ekonomiczną.
Rewolucja agrarna to proces przemiany rolnictwa tradycyjnego (feudalnego i mało wydajnego) w rolnictwo nowoczesne.
Zmiany w rolnictwie w XVI, XVII i XVIII wieku (wprowadzenie płodozmianu, wyspecjalizowane pasterstwo) doprowadziły do dwukrotnego zwiększenia produkcji żywności. Jej nadwyżki stały się źródłem dochodów. W Anglii właściciele ziemscy zauważyli, że zyski przynieść może sprzedaż owczej wełny, więc zaczęli oni proces grodzeń. Gospodarstwa farmerskie, nastawione na produkcję masową, zaczęły zaopatrywać rozwijające się miasta. Spore zyski pozwalały na inwestowanie w rozwój produkcji rolnej przez wprowadzanie nowych narzędzi rolniczych, płodozmian i hodowlę lepszych ras bydła. Proces grodzeń wpłynął na rozwój miast. Chłopi niemający ziemi przyjeżdżali do miast w poszukiwaniu pracy i byli gotowi pracować za bardzo niskie wynagrodzenia.. To z kolei przynosiło duże zyski właścicielom zakładów rzemieślniczych i kupcom. Dzięki temu można było inwestować w nowe technologie, co bezpośrednio wywołało rewolucję przemysłową.
Rewolucja przemysłowa
Rewolucją przemysłową nazywamy ogół zjawisk ekonomiczno-gospodarczo-społecznych trwających od końca XVIIIw. do pocz. XXw., które doprowadziły do powstania wielkiego przemysłu i gospodarki dynamicznej, korzystającej aktywnie ze zdobyczy technicznych (mechanizacja). Zmieniła też strukturę społeczeństwa z agrarnego, o przewadze ludności wiejskiej, na przemysłowe, w którym przeważają robotnicy mieszkający w miastach. Zjawisko to wystąpiło po raz pierwszy w Anglii w latach 1760-1830. Przyczyn rewolucji przemysłowej należy się doszukiwać w specyficznej sytuacji Anglii w drugiej połowie XVIIIw.
Przyczyny Rewolucji przemysłowej
- wynalezienie latającego czółenka
- wynalezienie: maszyny parowej, mechanicznego krosna.
- wzrost zapotrzebowania na towar
- człowiek chciał żyć lepiej i wygodniej, mieć większe zyski
- zmiany w strukturze społecznej: przejście od społeczeństwa wiejskiego do społeczeństwa przemysłowego; procesy urbanizacyjne; umocnienie się nowych klas społecznych; przemiany w stylu życia; rozwój intelektualny społeczeństw.
- Napływ towarów kolonialnych odciążył niezbyt efektywne rolnictwo Anglii (produkcja wełny zamiast zbóż)
- gospodarstwo wiejskie przestało być samowystarczalne i coraz częściej korzystało z towarów i usług mieszkańców miast
- wzrosła liczba ludności
- wzrosło zapotrzebowanie na towary;
- przemiany w rolnictwie (rewolucja agrarna)
- nie było sztywnych podziałów klasowych. Szlachta chętnie inwestowała w przemyśle i handlu, mieszczanie nabywali ziemię, chłopi znajdowali zatrudnienie jako robotnicy. Barierą awansu społecznego były pieniądze, nie pochodzenie
- wytworzenie rynku zbytu na towary przemysłowe
Wynalazki XVII, XVIII wieku
Wynalazki XVII wieku:
• 1609
- Ulepszenie lunety i zmiana jej z jarmarcznej zabawki na przyrząd astronomiczny.
- 1609-1619 r. Kepler; ogłoszenie prawa ruchu ciał niebieskich
• 1610 Galileusz; odkrycie wirujących ciał dookoła Saturna.
• 1615 Pojawienie się pierwszej maszyny do wytłaczania monet, wykonanej przez Briota.
• 1624 Henry Briggs: profesor matematyki, wydaje na podstawie prac Napiera nowe tablice logarytmiczne.
• 1637 Zbudowanie pierwszego trójpokładowy żaglowca wojennego angielskiej marynarki „Sovereign of the Seas”.
• 1642 Pascal: zbudowanie arytmometru-pierwszej maszyny do liczenia.
• 1656 Huygens: zastosowanie wahadła dla regulacji biegu zegarów.
• 1661 Boyle wprowadza pojęcie pierwiastków chemicznych.
• 1662
- Marcelo Malpighi:, wprowadzenie mikroskopu do badań naukowych
- Guericki: wynalezienie Manometr
- Ogłoszenie prawa Boya dla gazów.
• 1663 Pierwsze doświadczenie Guerickiego z kula siarkową do wytwarzania elektryczności
• 1665
- W Anglii pojawiają się pierwsze ołówki z grafitu.
- Grimaldi odkrywa właściwości światła, interferencje i uginanie.
• 1669 Odkrycie fosforu przez H. Branda.
• 1667 Leibniz: ulepszenie maszyny do liczenia
• 1669 Odkrycie fosforu przez H. Branda.
• 1672 Newton stawia hipotezę emisyjną światła.
• 1680 Jan Kunckel w swoim dziele o chemii podaje sposób sprzątania szkła rubinowego przez dodanie złota do roztopionej masy.
• 1687 E. Weigel: budowa i wprowadzenie pierwszej windy mieszkaniowej.
Wynalazki XVIII wieku
• 1701 okrętowe koło sterowe
• 1707 statek parowy z kołem łopatkowym (Denis Papin, Francja)
• 1709 saska porcelana z kaolinu (Böttger, Miśnia)
• 1711
- fortepian (Bartolomeo Cristofori, Włochy)
- tłokowa maszyna parowa atmosferyczna, do pompowania wody z kopalni (Thomas Newcomen, Anglia)
• 1714
- trzy podstawowe prawa ruchu ciał (Newton, Anglia)
- termometr rtęciowy (Gabriel Fahrenheit, Niemcy)
- karabin maszynowy (James Puckle)
• 1720 wiertarki do metali i obrabiarki do kół zębatych, teodolit (J. Sisson)
• 1727 pierwsze fotografie (J.H. Schulze)
• 1729 soczewka achromatyczna (Hall, Anglia).
• 1731
- sekstant (John Hadley, Anglia)
- pirometr (J. Musschenbroek, Holandia)
• 1732 maszyna parowa do napędu maszyn obrotowych (Thomas Newcomen, Darby, Anglia)
• 1733
- mechaniczne czółenko tkackie (John Kay, Anglia)
- wózek dziecięcy (Wiliam Kent, Anglia)
• 1735
- chronometr (John Harrison)
- wynalezienie wysokiej jakości koksu do wytopu wielkopiecowego (Abraham Darby II, Anglia)
- pierwszy system klasyfikacji roślin (Linneusz, Szwecja)
• 1738
- szyna żelazna (Whitehaven Colliery)
- tramwaj konny (Whitehaven, Anglia)
• 1741
- początki mechanicznego przędzenia (Paul Wyatt, Anglia)
- pierwszy most łańcuchowy nad rz. Tees (Anglia)
• 1742 ustalenie skali temperatur na podstawie zamarzania i wrzenia wody, skala Celsjusza (Anders Celsius, Szwecja)
• 1745 butelka lejdejska (Ewald Jürgen Georg von Kleist, Prusy)
• 1750 pierwsza prosta turbina wodna (J.A. Segner)
• 1752 piorunochron (Benjamin Franklin)
• 1753 odkrycie indukcji elektrycznej (J. Canton)
• 1754 pierwsza walcownia żelaza (H. Cort)
• 1756 cement hydrauliczny (John Smeaton, Anglia)
• 1757 oktant (John Campbell, Anglia}
• 1759 chronometr morski (John Harrison, Anglia)
• 1760
- pierwsze wrotki (J. Merlin, Belgia)
- pierwsze kopalnie węgla kamiennego w Polsce
• 1761 maszyna do urobku węgla (M. Menzies, Anglia)
• 1763 pierwsze puzzle (John Spilsbury, Anglia)
• 1764 przemysłowa przędzarka mechaniczna (James Hargreaves, Anglia)
• 1765 wytaczarka do cylindrów (John Smeaton, Anglia)
• 1766 maszyna parowa użyta do napędu miechów hutniczych
• 1769
- przemysłowa maszyna parowa (James Watt, Anglia)
- warsztat tkacki o napędzie wodnym (Richard Arkwright)
• 1770
- woda sodowa (Joseph Priestley)
- wprowadzenie jednostki mocy koń mechaniczny KM (James Watt, Anglia)
• 1771
- trycykl parowy, pojazd (Nicolas Cugnot, Francja)
- pierwszy pojazd parowy użyty jako ciągnik dział artyleryjskich (Paryż)
• 1773 wprowadzenie do mechaniki pojęcia pary sił (Coulomb, Francja)
• 1774
- tlen (Joseph Priestley)
- karonada (gen. Robert Melville)
• 1775
- soczewki dwuogniskowe (Benjamin Franklin)
- pierwsza przędzalnia mechaniczna
• 1776
- łódź podwodna (David Bushnell, USA)
- strugarka do drewna (Hatton, Anglia).
• 1779
- nawijaczka, przędzarka mulejowa 300 wrzecion (Samuel Crompton)
- pierwszy most żeliwny łukowy (Anglia))
• 1780
- stalowa lina (Francja)
- stalowe pióro do pisania (firma Harrison)
- elektryczna zapalniczka (Bazylea, Szwajcaria)
• 1781 ustalenie składu chemicznego wody i powietrza (Cavendish, Anglia)
• 1782 w pełni użyteczna maszyna parowa (James Watt, Anglia)
• 1783
- balon wypełniony ogrzanym powietrzem (bracia Etienne i Jaques Montgolfier, Francja)
- pierwsza walcownia (dla kolejnictwa) z walcarkami i innymi maszynaminapędzanymi parą (John Wilkinson, Anglia)
• 1785 przelot balonem nad kanałem La Manche (Blanchard, Jeffries)
• 1786
- krosno mechaniczne napędzane maszyną parową (Edmund Cartwright, Anglia)
- pierwsza młockarnia (Andrew Meikle, Szkocja)
- wyprodukowano blachę ocynkowaną
• 1788 regulator obrotów maszyny parowej (James Watt, Anglia)
• 1791 projekt turbiny gazowej (Barber, Anglia)
• 1792
- maszyna do wytwarzania przędzy czesankowej (Edmund Cartwright, Anglia)
- oświetlenie gazowe (Murdock, Anglia)
- ambulans (baron Dominique Jean Larey, Francja)
• 1793 piła tarczowa (S. Bentham)
• 1794
- pierwsza linia telegrafu optycznego (Chappe, Francja)
- łożysko kulkowe (P. Vaughan)
• 1795 prasa hydrauliczna (Bramah, Anglia)
• 1796
- szczepienia (Edward Jenner)
- litografia (Senefelder, Niemcy)
- pierwsza polska produkcja koksu (Gliwice)
• 1797 pierwszy skok ze spadochronem (Jacques Garnerin, Francja)
• 1799 pierwsza maska przeciwgazowa (A. Humboldt)
• 1800
- ogniwo galwaniczne (Alessandro Volta, Włochy)
- telegraf semaforowy (Claude Chappe)
- promieniowanie podczerwone (Herschel, Anglia)
- pierwsza kosiarka z nożami (R. Mearos, Anglia)
- produkcja masowa z części zamiennnych
W czasach rewolucji przemysłowej można mówić o kształtowaniu się nowych warstw społecznych, a więc i nowych stosunków między poszczególnymi warstwami. Przede wszystkim stawał się coraz wyraźniejszy podział społeczny na burżuazję i proletariat. Problemy proletariatu związane z trudną sytuacją materialną zostały zauważone przez wielu współczesnych im myślicieli i polityków, pojawiały się projekty zmian polityki produkcji przemysłowej. Zapoczątkowane w tym czasie ruchy robotnicze i idee socjalizmu utopijnego stały się fundamentem późniejszego okresu wystąpień klasy robotniczej.
W XVII –XVIII ludność podzieliła się na 3 klasy społeczne
Najbiedniejsza ludność utworzyła klasę robotnicza, właściciele fabryk, banków oraz przedstawiciele wolnych zawodów utworzyli klasę średnią, natomiast arystokracja klasę wyższą. Owe klasy zstąpiły podział na stany
Klasa Robotnicza to najbiedniejsza klasa społeczna, składającą się z pracowników najemnych pracujący w fabrykach i manufakturach. Warunki pracy w manufakturach i fabrykach były bardzo ciężkie, ich właściciele często woleli zatrudniać kobiety i dzieci, którym płacili znacznie mniej niż mężczyznom. Pracowano po 14 – 16 godzin na dobę. Niektórzy robotnicy uważali, że niskie płace i groźba utraty pracy to efekt zastępowania pracy ludzkiej maszynami. Wydawało się im ze stali się towarem w rękach burżuazji. Warunki pracy w przemyśle wywoływały ich sprzeciw, zaczęli domagać się poprawy sytuacji. Łączyli się w grupy, prowadzili strajki, demonstracje oraz zakładali związki zawodowe. Wszystkie te działa władze państw europejskich uznawały za nielegalne, ponieważ dostrzegały zagrożenie w tłumach gotowych na wszystko ludzi.Zniesienie tego zakazu zapoczątkowała wielka Brytania zrobiła to, w 1824r,następnieFrancja 1864 a potem kolejno inne państwa europy.
Wiek XVII i XVIII to czas walk klasowych robotników z burżuazją, przez którą byli uciskani. A także burżuazji początkowo z arystokracja, a w późniejszym czasie przeciw samej burżuazji, która posiadała interesy sprzeczne z postępem przemysłu.
Rewolucja przemysłowa spowodowała wzrost znaczenia burżuazji, wzbogaconej na rozwoju przemysłu i handlu. Dążyła ona do uzyskania większego wpływu na politykę, zdominowaną w większości państw europejskich przez feudalną arystokrację, czerpiącą swe bogactwo z produkcji rolnej.