PP 16-17

W gospodarce występuje regularny lecz przebiegający w odwrotnych kierunkach obieg. W jednym kierunku pieniędzy, a w drugim zasobów dóbr i usług.
Produkt krajowy brutto [PKB] – suma wartości dóbr i usług finalnych wyprodukowanych w ciągu danego roku w gospodarce. Finalne czyli nie będące przerabiane na inne dobra
Produkt narodowy brutto [PNB] to PKB, skorygowany o saldo dochodów z własności czynników produkcji. Od PKB odejmuje się dochód osiągnięty przez zagraniczne firmy i osoby w Polsce, a dodaje dochody polskich firm zagranicznych.
Produkt narodowy netto [najczęściej wykorzystywany] – wartość tego co wyprodukował dany naród po odliczeniu dóbr kapitałowych które zastępują zużyte dobra kapitałowe. Jeśli od produktu nar. netto odejmiemy podatki [VAT, akcyza] otrzymamy dochód narodowy. PKB = C+I+G, C = wydatki gosp. domowych, I = wyd. inwestycyjne, G = wyd. państwa na dobra i usługi [prawdziwe gdy kraj nie prowadzi handlu zagranicznego lub gdy wielkość importu = wielkość eksportu]. PKB = C+I+G+NX [NX - eksport netto] – doliczamy różnica między eksportem a importem. Dochód narodowy i produkt krajowy brutto są miarami służącymi do pomiaru aktywności gospodarczej.
dochód narodowy – wartość tego co dana gospodarka wytworzyła w danym roku, dochód, który osiągnęła.
majątek narodowy – to co gromadzi się w gospodarce od wieków.
Sposoby pomiaru aktywności gospodarczej [3]:
1) można określić jako sumę wartości dóbr i usług finalnych wyprodukowanych w danym roku. Suma jest równa wartości dodatniej powstałej w gospodarce w danym roku. Wartość dodana to przyrost wartości w wyniku produkcji [wełna 20 zł – cena surowa, sweter zrobiony przez ciebie za 50 zł, wartość dodana to 30 zł]. Dobro finalne składa się z wartości dodanych na poszczególnych etapach produkcji.
2) jako sumę wszystkich dochodów właścicieli czynników produkcji w danym roku. Dochody są identyczne z wartością dodaną, bo ona jest ich źródłem.
3) suma wydatków na dobra i usługi finalne. Wydatki = dochód [są z nich finansowane] oraz wartości dóbr i usług które trafiły na rynek [służą do zakupu tych dóbr].
Gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa. Konsumenci to ludzie wykorzystujący dobra i usługi w celu zaspokojenia swoich potrzeb. Wszyscy z nas są konsumentami, a ekonomiczny termin: gosp. Domowe odpowiada mniej więcej pojęciu rodziny.
Do obiegu okrężnego włączamy państwo, trzeci ważny podmiot gospodarki – funkcjonujący razem z gospodarstwami domowymi i przedsiębiorstwami.
Strumień usług który płynie od gospodarstw do państwa. Usług dostarczają ludzie pracujący w różnych instytucjach publicznych. W przeciwną stronę usługi są świadczone przez państwo obywatelom. Od gosp. do państwa płyną podatki, w odwrotnym kierunku państwo przesyła płatności w formie płac, zasiłków itp. Strumień ten przepływa również między przedsiębiorstwami a państwem.

Czynniki wpływające na dochód narodowy:
1) bogactwa naturalne
2)zasoby siły roboczej
3) wielkość kapitału
4) postęp techniczny
5) efektywność gospodarki czyli relacja nakładów do efektów.

Na wydajność gospodarowania wpływ mają:
1) jakość siły roboczej, - wykształcenie pracownika, dobrze wykwalifikowany pracownik wykonuje zadanie wydajniej niż słabo wykształcony lub niewykwalifikowany pracownik;
2) jakoś maszyn i innych urządzeń – nowocześniejsze maszyny to najlepszy sposób na szybkie i skuteczne zwiększenie wydajności [wzrost wydajności wynikająca z wysiłku ludzkiego jest powolny];
3) zarządzanie – odpowiednie połączenie zasobów wpływa na wzrost wydajności. Decyzje co do łączenia czynników leżą w gestii menadżerów [oni zarządzają firmą];
4) warunki prowadzenia biznesu – duży wpływa ma otoczenie instytucjonalno-prawne. Łatwiejsze zarządzanie biznesem gdy działają instytucje pomagające przedsiębiorcy [sądy, banki, ZUS, urząd skarbowy, urząd miasta i gminy];
5) Wpływa ma również infrastruktura , system telekomunikacji, drogi, instalacje energetyczne, gazowe i wodno kanalizacyjne, siec banków;
6) Duży wpływ ma stabilność społeczno-polityczna państwa która owocuje rozdzieleniem polityki od gospodarki i zmniejszeniem ryzyka prowadzenie działalności gospodarczej.

Historia pieniądza:
a) handel wymienny (barter);
b) płaciła, czyli rzeczy, które były ogólnie pożądane i akceptowane jako zapłata za towar np. muszle, sól, bryłka kruszców, kawałki tkanin, skóry;
c) pieniądz ważony, czyli kruszce metali szlachetnych które trzeba było ważyć aby ustalić ich wartość;
d) monety, czyli stemplowane przez władców lub wielkich handlowców bryłki metalu;
e) kwity depozytowe to poświadczenie ilości zdeponowanych monet przez skarbce, później banki. Kwity dep. To zwiastuny dzisiejszego pieniądza w formie papierowej (banknot);
f) obecnie mamy pieniądz w formie monet, banknotów i pieniądz elektroniczny. Bank szwedzki to pierwszy Bank centralny 1657, bank angielski 1694.

Funkcje pieniądza: -miernik wartości, czyli jest narzędziem dzięki któremu można wyróżnić wartość towaru lub usług, dzięki czemu towary mogą być porównywane w czasie i przestrzeni; -środek wymiany, dzięki pieniądzom możemy kupować dobra i usługi, ogranicza się tym samym barter w gosp; -środek tezauryzacji 0 pieniądze możemy przechowywać, oszczędzać; -środek płatniczy- dzięki pieniądzom możemy realizować transakcje odroczone w czasie.

Formy pieniądza: -pieniądz gotówkowy, czyli monety, banknoty; -pieniądz bezgotówkowy, to pieniądz wirtualny za pomocą którego możemy robić przelewy pieniężne; -pieniądz elektroniczny (plastikowy) to różnego rodzaju karty.
1. Pojęcie inflacji- każda zmiana poziomu cen mająca trwały charakter niezwiązana ze zmianą jakości czy innych cech towaru:
a) Inflacja ujemna określona jako deflacja – sytuacja w której ceny spadają;
b) Inflacja rozumiana jako zjawisko wzrostu cen.

2. Obserwacja zmian cen towarów i usług dokonywana jest przez obserwacje cen określonego zestawu dóbr i usług przez GUS wyroby te uznane są za reprezentatywne ponieważ konsumpcja stanowi największą część popytu z tego powodu oblicza się wskaźnik (indeks) cen dóbr konsumpcyjnych, który mierzy wzrost przeciętnych kosztów utrzymania. Aby ustalić CPI należy:- ustalić skład koszyka dóbr i usług konsumpcyjnych, -ustalić wartość koszyka w miesiącu(roku) bazowym czyli łączną wartość wydatków na zakup dóbr i usług, które znalazły się w koszyku, -ustalić wartość takiego samego koszyka w miesiącu(roku) badanym, -podzielić wartość koszyka w miesiącu(roku) badanym przez wartość koszyka w miesiącu(roku) bazowym wynik dzielenia pomnożyć przez 100% otrzymany wynik to CPI dla badanego miesiąca(roku). Dla miesiąca(roku) bazowego CPI przyjmuje się za równe 100%.
3. Stopa inflacji = CPI bieżące – CPI ubiegłe/poziom cen w roku ubiegłym. Mówi o tym o ile zmienił się ogólny poziom cen w gospodarce w danym roku w porównaniu z rokiem ubiegłym.
4. Klasyfikacja inflacji – Ze względu na tempo wzrostu przeciętnego poziomu cen inflacje można sklasyfikować na
a)inflacje pełzającą charakteryzuje się najniższą stopą wzrostu cen <1%/ miesiąc
b)inflacje galopującą mieści się orientacyjnie w przedziale wzrostu cen 1-15% / miesiąc
c)megainflacja 15-50% /miesiąc
d)hiperinflacja tempo wzrostu cen >50% i nie ma górnej granicy.
Dwustopniowy system bankowy:
-Bank centralny (NBP);
-banki komercyjne – zajmują się przyjmowaniem depozytów i udzielaniem kredytów.
Pojęcie podaży pieniądza: ilość pieniędzy znajdujących się w obiegu oraz wkłady na rachunkach bankowych.
Źródła podaży pieniądza: W obiegu jest pieniądz gotówkowy, którego jedynym emitentem jest bank centralny oraz pieniądz tworzony (kreowany) przez instytucje kredytowe zwany pieniądzem bankowym (bezgotówkowym).
Kreacja pieniądza (pierwotna i wtórna): Kreacja pieniądza przez bank centralny ma charakter pierwotny i jest realizowana poprzez emisję pieniądza gotówkowego oraz poprzez kredyty udzielane bankom komercyjnym. Banki komercyjne kreują dodatkowy pieniądz poprzez udzielanie kredytów. Jest to kreacja wtórna. Wolna gotówka złożona w formie depozytów w banku zwiększa aktywa gotówkowe banku. Równocześnie wzrastają pasywa banku jako zobowiązania z tytułu układów oszczędnościowych. Wkłady te określamy jako pierwotne, są wykorzystywane przez banki do zwiększenia skali kredytu. Udzielanie kredytu w rachunku bieżącym przyczynia się do powstania nowego wkładu chociaż nie towarzyszy temu przyrost gotówki. Wkład taki jest pieniądzem wykreowanym przez bank, a jego źródłem jest udzielany kredyt. Proces ten może powtarzać się wielokrotnie.
Rola NBP:
-bank banków – bank centralny jest instytucją która nadzoruje pracę wszystkich banków kraju, dba o prawidłowość rozliczeń międzybankowych, świadczy usługi kredytowe bankom komercyjnym. W banku centralnym banki komercyjne deponują środki przeznaczone na rezerwę, obowiązkowe;
-bank państwa. W banku centralnym prowadzone są rachunki min. Finansów, na które wpływają wszystkie dochody państwa z, których pokrywane są państwowe wydatki. B centr. obsługuje emisję obligacji skarbu państwa; -bank emisyjny. NBP jest jedyną instytucją upoważnioną do emitowania znaków pieniężnych w naszym kraju. B. centr. jako jedyny ma prawo niszczenia pieniędzy nie nadających się do ponownego użycia. B. centr. kontroluje podaż pieniądza w gosp.

Narzędzia regulacji podaży pieniądza(polityka monetarna):
a) Rezerwy obowiązkowe to pieniądze, które muszą być obowiązkowo gromadzone przez banki komercyjne. Rezerwy te są wykorzystywane w sytuacjach kryzysowych gdy większość klientów chce oddać swoje pieniądze w tym samym czasie. (np. 10% przy 100.000 to 85.000 na kredyty, a 15.000 na rezerwę). Im stopa rezerwy obowiązkowej jest wyższa tym mniej środków bank może przeznaczyć na kredyty czyli zmniejsza się podaż pieniądza;
b) Operacje otwartego rynku polegają na zakupie i sprzedaży rządowych papierów wartościowych, czyli bonów skarbowych i obligacji(obligacje NBP). Gdy NBP skupuje papiery wartościowe to zwiększa tym samym podaż pieniądza w gospodarce;
c) Kredyt lombardowy i stopa interwencyjna. St. Interwencyjna określa rentowność 14 dniowych bonów pieniężnych, czyli podstawowego instrumentu operacji otwartego rynku przez co wyznacza min. cenę pieniądza. Kredyt lombardowy to kredyt dla banku komercyjnego od NBP pod zastaw tych bonów skarbowych. Wyższa stopa interwencyjna zniechęca do korzystania z kredytów co oznacza zmniejszenie podaży pieniądza.