Motyw winy i kary, jego funkcje w literaturze różnych epok. Omów temat na wybranych przykładach

Spoglądając na problemy trapiące ludzkość w różnych dziejach historii nie sposób oprzeć się wrażeniu ,że ich istota pozostaje niezmienna .Ludzie kradną, napadają, zdradzają ,mordują-jednak dlaczego? Przyczyny ludzkiego postępowania ,które prowadzi do cierpienia innych są różnorakie. Może to być zarówno chęć posiadania władzy ,pomnożenia swojego majątku ,ale także zwykła zazdrość .Motywy kierujące ludźmi, którzy dokonywali okrutnych czynów nie zmieniły się na przestrzeni wieków .Nadal dużo słyszy się o morderstwach popełnianych w celach rabunkowych ,jaki i o zbrodniach dokonywanych z zazdrości .Problem ten odnajduje swoje odzwierciedlenie w literaturze której pewne motywy wracają bezustannie już od czasów starożytnych .Jednym z nich bardzo charakterystycznym jest motyw winy i kary ,który pojawia się w wielu epokach .Począwszy od początków naszej kultury przez antyk ,średniowiecze, odrodzenie, romantyzm, pozytywizm aż do czasów współczesnych. Istnieją różne definicje pojęcia winy i kary, wina nazywamy: wykroczenie ,występek grzech, przyczynienie się do czegoś złego. Karą natomiast: konsekwencje za popełnione czyny .Rodzi się pytanie co popycha nas do popełnienia zbrodni? Dlaczego dokonując złych uczynków nie potrafimy poradzić sobie z ich konsekwencjami? W duszy człowieka zawsze istniał konflikt dobra ze złem. Tak więc zło zostało stworzone i jest rezultatem niewłaściwego jej użycia .Jednak zawsze za to co zrobimy ,za popełnione nas winy czeka nas kara .Jeżeli nie za życia to po śmierci.

Powyższy problem w bardzo obrazowy sposób został przedstawiony już w Biblii, kiedy to pierwsi rodzice zgrzeszyli a grzech ich zdecydował o dziejach ludzkości.
Żyli w Raju-Adam i Ewa posiadali wszystko, byli szczęśliwi. Nie wolno im było jedynie sięgnąć po owoc z drzewa wiadomości dobra i zła. Jak wiemy, wąż skusił Ewę, ta zaś zerwała jabłko i dała skosztować Adamowi. Tak Biblia odnotowuje pierwszy akt nieposłuszeństwa ludzi wobec Boga.. Grzech Adama i Ewy był świadomym naruszeniem przez nich porządku ustalonego przez Bożą miłość i mądrość dla ich dobra i dla dobra całej ludzkości. Dzięki temu porządkowi życie na ziemi mogło być rajem nie tylko dla nich, lecz i dla wszystkich pokoleń. Raj został jednak zamieniony przez pierwszych rodziców w miejsce, w którym będzie żył grzeszący i cierpiący człowiek. Pierwsi rodzice znali bowiem dobrze Boże pouczenia, wiedzieli, jak mają postępować. Z tego powodu mogli się przeciwstawić pokusie szatana i jego kłamliwemu zwodzeniu. Ta dobra znajomość należnego postępowania oraz umocnienie przez łaskę spowodowały, że wina pierwszych rodziców była bardzo wielka. Ich grzech był bardzo ciężki z powodu pełnej wolności działania. Przed upadkiem bowiem, dzięki darowi harmonii wewnętrznej, pierwsi rodzice nie odczuwali żadnych pożądliwości, czyli nic w ich wnętrzu nie pobudzało ich do grzechu. Z powodu wielkiej winy następstwa ich grzechu były bardzo poważne. Zniszczyli oni swoją jedność z Bogiem , krzywdząc tym samym i siebie, i całą ludzkość. Za swoje przewinienie musieli zapłacić surową cenę - wygnanie z raju a także odtąd przez ich występek człowiek żyje w trudzie i mozole, musi ciągle pracować na chleb, kobieta doświadcza ból rodzenia, mężczyzna bierze udział w okrutnych wojnach. Wszystko, dlatego, że aktem wolnej woli człowiek wybrał niewierność wobec Stwórcy, sprzeciwił się swemu Panu.

Inne znakomite ujęcie problemu można dostrzec w Antyku. Jest to okres literacki, w którym powstało najwięcej dzieł związanych z tym tematem.
Mit Prometejski opiewa dzieje Prometeusza- tytana, który ukochał ludzkość. Ulepił on pierwszego człowieka z gliny i łez. Aby wzmocnić pierwszych ludzi Prometeusz podarował im ogień, który wykradł Bogom Olimpijskim. Dzięki temu człowiek mógł się rozwijać oraz bronić przed zagrożeniami życia. Jednak postępowanie Prometeusza nie podobało się Zeusowi, dlatego zesłał on na ziemię Pandorę z jej puszką, która zawierała same nieszczęścia, choroby, cierpienia. Sprytny Prometeusz nie nabrał się na chytry plan Zeusa ,nabrał się na niego Epimeteusz brat Prometeusza. Od tego czasu życie stało się gorsze, ludzie zaczęli chorować, cierpieć. Zeus pragnął dalej kazać Prometeusza , kazał przykuć go do skał Kaukazu gdzie codziennie orzeł wyjadłam mu wątrobę, która w cudowny sposób odrastała. Prometeusz, twórca i dobroczyńca człowieka za swój czyn poniósł dotkliwą karę. Nieśmiertelny tytan, sprzeciwiając się bogom, próbował wydrzeć ich tajemnicę i wiedzę, aby dać człowiekowi wolność i niezależność. Jego ofiara dla człowieka jest bezinteresowna, a kara, którą musiał ponieść za swój czyn- długa i bolesna.

Następny utwór, który świetnie obrazuje zagadnienie tematu to „Makbet” Williama Szekspira.
„Makbet” jest wielkim dramatem o żądzy władzy, chorobliwej ambicji, namiętnościach ludzkich i zbrodni. Ukazuje też znikomość ludzkiego życia, ułudę wartości, do których śmiertelnicy przykładają dużą wagę.
Tytułowy bohater był tanem i krewnym szkockiego władcy- króla Dunkana. Poznajemy go, gdy w bitwie pod Farres walczy jako jeden z jego obrońców. Gdy po zwycięskiej walce wraca do domu wraz ze swoim przyjacielem Bankiem pojawiają się przed nim trzy czarownice. Przepowiadają mu różne zaszczyty a na ich szczycie- królewską koronę. Od tej chwili nasz bohater stracił spokój ducha. Zaczyna się wahać i zastanawiać czy może skoro władza leży w zasięgu ręki może powinien zabić króla i jako jego bliski krewny objąć po nim tron? Tymi przemyśleniami dzieli się z żoną. Lady Makbet utwierdza go w jego zamiarach oraz wmawia mu, że trzeba pomóc przeznaczeniu. W końcu Makbet zabija. Z wrażliwego człowieka przemienił się w tyrana. Straszna była cena, jaką przyszło mu zapłacić za ten czyn. Zamiast oczekiwanej radości z tego, że zrealizował swój plan i jest blisko upragnionej władzy, niemal od razu spada na niego ogromne poczucie winy, Wyrzutu sumienia, które rozdzierają jego serce są rodzajem kary za popełnioną zbrodnię. Odważnego do tej pory człowieka ogarnia strach: słyszy głosy, każdy szmer budzi jego niepokój. Wkrótce i Lady Makbet ponosi za swoją winę surową karę- popada w obłęd. Przykład Lady Makbet znakomicie obrazuje, jak brak poszanowania dla najbardziej podstawowego przykazania ludzkości: nie zabijaj, wpływa na psychikę człowieka. W przypadku tej bohaterki postawienie dążenia do władzy ponad wszystkimi innymi rzeczami doprowadza ją do szaleństwa. Całkowicie traci kontakt z otoczeniem.
W tym czasie Makbet rozkręca cała machinę zbrodni. Zabójstwo Dunkana okazało się nie być jedynym, lecz pierwszym w makabrycznej serii.
Bohater i jego żona łamią naturalny porządek świata. Zachwianie równowagi między dobrem a złem pociąga za sobą problem winy i kary. W świecie, w którym panuje boski porządek musi zatriumfować sprawiedliwość- dlatego Makbet musi zginąć.

Kolejnym trafnie obrazującym motywem winy i kary jest powieść psychologiczna "Zbrodnia i kara" wydana w 1866r.Napisana przez Fiodora Dostojewskiego Głównym bohaterem jest Roskolnikow. Postanowił on popełnić morderstwo ze szlachetnych pobudek. Na ofiarę wybrał starą lichwiarkę. Zrabowane jej pieniądze zamierzał rozdać biednym. Uznał, że ich życie jest więcej warte niż kobiety żerującej na ludzkiej nędzy. Sądził też, że świadcząc pomoc potrzebującym zmaże winę. Ponadto wyznawał zasadę, według której jednostki wyjątkowe mają prawo dokonywać czynów nieetycznych w imię szczytnych celów . Zbrodnię popełnił z premedytacją. Szczegółowo zaplanował jej przebieg. Początkowo nie odczuwał strachu, postawione sobie zadanie wykonał machinalnie. Dopiero po zabiciu kobiety zaczęły drżeć mu ręce, zachowywał się tak, jakby był w gorączce. Nie przewidział też nieoczekiwanego powrotu siostry lichwiarki, Lizawiety. Ją także pozbawił życia. To wyprowadziło go z równowagi. Poczuł całą beznadziejność, szkaradę i bezsens swojego czynu.
Był pewien, że zostawił jakiś ślad, który jednoznacznie wskaże na niego, jako mordercę. Z czasem policja zdobyła poszlaki obciążające Raskolnikowa. Bohater przestał radzić sobie z poczuciem winy. Postanowił oddać się w ręce sprawiedliwości. W podjęciu decyzji pomogła mu ukochana Sonia. Przekonała go, że musi odpokutować zbrodnię, przyjąć cierpienie i odkupić się przez nie, dzięki temu będzie mógł rozpocząć nowe życie. Raskolnikow został skazany na 8 lat katorgi na Syberii.
Przewodnią myślą utworu jest teza, że nie istnieje zbrodnia bez kary. Dostojewski zasugerował, że poniesienie konsekwencji oraz miłość do drugiego człowieka umożliwiają odnowę moralną złoczyńcy.

Człowiek ma już na ogół wpojone podstawowe zasady, jakimi powinien się kierować. Pojęcia dobra i zła jak i tez konieczność poniesienia kary są wpajane od najmłodszych lat i każdy jest świadom konsekwencji ogólnie pojętego czynienia zła jednak człowiek zawsze był kuszony do robienia rzeczy złych, niegodziwych i niemoralnych. W dziełach literackich scharakteryzowani są różnorodni złoczyńcy. Pisarze ukazują przestępców bezwzględnych i okrutnych oraz postacie, które budzą w czytelniku współczucie i zrozumienie. Także motywy postępowania przedstawionych bohaterów oraz kary, jakie ich spotykają różnią się od siebie. Winowajcy ponoszą śmierć lub po odbyciu pokuty odradzają się moralnie. Jednak to ból i cierpienie są najczęstszą karą za popełnione grzechy Najsprawiedliwszym sędzią jesteśmy zawsze my sami. Każdego prędzej czy później dopadnie sumienie. Każdy niewątpliwie usłyszy ten dokuczliwy, wewnętrzny głos, który sprawi, że czujemy się podle. Ludzie popełniają zbrodnie z różnych powodów. Najczęściej, gdy kierują się emocjami. Pod wpływem rozpaczy, bólu, złości, popełniamy niegodny czyn częściej, niż gdy kierujemy się logiką. Każdy, kto decyduje się na świadome popełnienie zbrodni musi liczyć się z karą, jaka go spotka. Sprawiedliwość dosięgnie każdego prędzej czy później. Bo sprawiedliwości zawsze musi stać się zadość.
Reasumując powyższe rozważania stwierdzam, iż wątek winy i kary przewija się przez wiele epok literackich i jest aktualny do dziś mając charakter ponadczasowy.