Nagroda Nobla – wyróżnienie przyznawane za wybitne osiągnięcia naukowe, literackie lub zasługi dla społeczeństw i ludzkości, ustanowione ostatnią wolą fundatora, szwedzkiego przemysłowca i wynalazcy dynamitu – Alfreda Nobla.
Historia
Pierwsza uroczystość wręczenia tej nagrody miała miejsce w Królewskiej Akademii Muzycznej w Sztokholmie w 1901r., pokojową nagrodę Nobla otrzymali wtedy Jean Henri Dunant, założyciel Czerwonego Krzyża i Frederic Passy. Poczynając od 1902 r. nagrody są formalnie przyznawane przez króla Szwecji.
Zasady
Każdy z laureatów otrzymuje złoty medal i dyplom honorowy. Nagroda Nobla ma także wymiar finansowy. Laureat otrzymuje znaczną sumę pieniędzy, obecnie 10 milionów koron Szwedzkich, aby mógł kontynuować swoje badania lub prace, bez konieczności zabiegania o fundusze.
Nagrody Nobla są przyznawane corocznie w następujących dziedzinach:
· Fizyki, przez Królewską Szwedzką Akademię Nauk, za „najważniejsze odkrycie lub wynalazek w dziedzinie fizyki”
· Chemii, przez Królewską Szwedzką Akademię Nauk, za „najważniejsze odkrycie lub postęp w dziedzinie chemii”
· Fizjologii lub medycyny, przez Instytut Karolinska, za „najważniejsze odkrycie w dziedzinie fizjologii lub medycyny”
· Literatury, przez Akademie Szwedzką, za „wybitną pracę na rzecz idealistycznych tendencji”
· Pokojowa Nagroda Nobla, przez Norweski Komitet Noblowski, za „najlepszą pracę na rzecz braterstwa miedzy narodami, likwidacji lub redukcji stałych armii oraz za udział i promocję stowarzyszeń pokojowych”.
· Nagroda Banku Szwecji, im. Alfreda Nobla w dziedzinie ekonomii.
Nominacje i wybór
W porównaniu do innych nagród, nominacje do Nagrody Nobla, a następnie proces wyboru jest długi i rygorystyczny. Z tego powodu nagroda ta stała się najbardziej prestiżowa na świecie. Propozycje dotyczące nominacji składa 3000 wybranych osobistości.
Nagrody Nobla przyznawane obywatelom Polski
· 1924 – Władysław Reymont – w dziedzinie literatury Chłopi
· 1980 – Czesław Miłosz – w dziedzinie literatury za całokształt twórczości
· 1983 – Lech Wałęsa – Pokojowa Nagroda Nobla
· 1996 – Wisława Szymborska – w dziedzinie literatury
· 2019 – Olga Tokarczuk, Literatura.
Nagrody Nobla przyznawane osobą, które nie miały polskiego obywatelstwa w momencie przyznania im nagrody, ale same uważały się za Polaków:
· 1903 – Maria Skłodowska – Curie – w dziedzinie fizyki.
· 1905 – Henryk Sienkiewicz – w dziedzinie literatury
· 1995 – Józef Rotblat - pokojowa Nagroda Nobla
· 2007 – Leonit Hurwicz – w dziedzinie ekonomii
