"Krzyżacy" pobyt Anny Danuty w gospodzie - streszczenie.

W tynieckiej gospodzie „Pod Lutym Turem” podczas wieczerzy zebrali się mieszczanie krakowscy, przysłuchujący się opowieści starego rycerza, który przez kilka lat walczył na Litwie i brał udział w zwycięskiej obronie Wilna przed Krzyżakami. Mężczyzna przestawił się jako Maćko z Bogdańca herbu Tępa Podkowa. Towarzyszył mu młodzieniec o długich włosach i wesołych oczach. Goście zaczęli wypytywać ich o piękno litewskich panien. Zbyszko przyznał, że są cudnej urody, a spośród nich wyróżnia się żona księcia mazowieckiego Henryka, Ryngałła, którą niegdyś obrał za panią serca i ślubował jej wierność. Kiedy okazało się, że księżna otruła męża, poprosił pustelnika o zwolnienie z przysięgi, obiecując sobie, że wybierze nową damę, którą poślubi. Zamierzał również zdobyć pas królewski podczas turnieju zorganizowanego przez króla po narodzinach potomka. Dalszą rozmowę przerwał dobiegający z zewnątrz hałas. Po chwili pojawił się pachołek, zapowiadając, że w gospodzie zatrzyma się na odpoczynek księżna Anna Danuta.

Rozdział drugi

Anna Danuta prosi jedną z dwórek, Danusię, by zaśpiewała. Zbyszko jest zachwycony dziewczyną. Ratuje ją przed upadkiem z ławy. Księżna godzi się, aby młodzieniec został rycerzem Danusi. Zbyszko składa przysięgę, że złoży u stóp swojej damy trzy czuby z pawich piór z hełmów Krzyżaków.

Do izby weszła Anna Danuta z dworem. Maćko i Zbyszko, pokłoniwszy się, chcieli opuścić pomieszczenie, lecz kobieta zatrzymała ich, pytając, skąd przybywają. Usłyszawszy, że jadą z Wilna, ucieszyła się, wypytując o brata. Rycerz z Bogdańca odparł, że Witold nie mógł przyjechać do Krakowa, ponieważ przygotowuje się do wyprawy na Tatarów, lecz przesłał parze królewskiej srebrną kołyskę. Zasiedli do uczty, a można pani poprosiła, żeby Danusia rozweseliła zebranych piosenką. Na ławie stanęła śliczna dziewczynka z lutnią, uniosła główkę i zaczęła śpiewać srebrzystym głosem. Zbyszko spojrzał na nią z zachwytem i zaczął wypytywać jednego z dworzanów, Mikołaja z Długolasu, kim jest dwórka. Dowiedział się, że to córka Juranda ze Spychowa, która po śmierci matki została oddana pod opiekę Annie Danucie. Nagle jeden z siedzących na ławie rybałtów wstał i Danusia zachwiała się. W tej samej chwili Zbyszko skoczył ku niej i chwycił na ręce, chroniąc przed upadkiem. Postawił ją przed księżną i przyklęknąwszy poprosił, aby Jurandówna została damą jego serca. Rozbawiona kobieta zapytała dziewczynkę, czy chce mieć swojego rycerza. Danusia radośnie się zgodziła i Anna Danuta zwróciła się do Zbyszka z pytaniem, co ślubuje swojej wybrance.
Młodzieniec z powagą oświadczył, że po przybyciu do Krakowa powiesi na gospodzie pawęż,na której każe wypisać, że Danuta Jurandówna jest najpiękniejszą i najcnotliwszą ze wszystkich panien, a każdego, kto zaprzeczy, wyzwie na pojedynek. Zamierzał również złożyć u jej stóp trzy czuby z pawich piór z niemieckich hełmów. Danusia podała mu swoje rękawiczki, które przycisnął do ust, po czym ucałował jej rączki. Wtedy do gospody weszło trzech zakonników z koszami pełnymi przysmaków, by zaprosić księżnę na mszę do opactwa. Młodzieniec przebrał się w zbroję i stanął w drzwiach, wzbudzając zachwyt wszystkich.

Maćko z dumą opowiadał, jak ponad rok temu bratanek wyzwał na pojedynek pewnego młodzika, który zakpił z chłopięcego wyglądu. Pokonał rywala i zatrzymał jego dobytek, łącznie ze skrzyniami ze strojną odzieżą. Księżna poprosiła, aby Danusia i jej rycerz zasiedli przy stole naprzeciw niej i jedli wedle zwyczaju z jednej misy. Podczas uczty młodzieniec usługiwał dziewczynce, karmiąc ją najtłustszymi kawałkami kiełbasy. Po biesiadzie zaczęto nalewać wino, a później wniesiono garncówki orzechów. Zbyszko kruszył między palcami łupiny i podawał wybrance smakołyki.